Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.09.2024 r. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 29.07.2024 przyznał K. J. prawo do emerytury od 01.07.2024 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Jednocześnie wobec nie udokumentowania 15 lat wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze organ uznał, iż brak jest podstaw do obliczenia rekompensaty. Na podstawie dostarczonych dokumentów organ stwierdził, że wnioskodawca udowodnił staż pracy w szczególnych warunkach w wysokości 11 lat 6 dni w okresach zatrudnienia w Wojewódzkiej (...) 01.12.1977 - 13.03.1979, 02.05.1981 - 08.09.1983, 16.09.1983 - 01.04.1985, 01.07.1985 - 30.04.1988, 01.06.2002 - 27.02.2006 . Do pracy w warunkach szczególnych nie zaliczono pracy na stanowisku dyspozytora ponieważ nie jest ono wymienione w wykazie prac w warunkach szczególnych w Zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.

/ decyzja w aktach ZUS k. 10-12/

Odwołanie od powyższej decyzji zakresie odmowy przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze wniósł K. J.. Odwołujący podniósł, iż organ rentowy w sposób nieuprawniony nie zaliczył mu do pracy w szczególnych warunkach okresu pracy od 1.01.1996 do 31.05.2002 r. na stanowisku dyspozytora w pogotowiu ratunkowym w Wojewódzkiej (...) w Ł.. Odwołujący podniósł, iż za wskazany okres złożył w ZUS świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym wskazano, że w powyższym okresie jako dyspozytor w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia. Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o przyznanie prawa do rekompensaty.

/ odwołanie k. 3-6/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Zakład podkreślił, że uwzględnił wnioskodawcy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia u płatnika Wojewódzkiej (...) w Ł. na stanowisku dyspozytora gdyż stanowisko to nie jest wymienione w wykazie A dział XIV pkt 4 załącznika nr 1 do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.07.1983 (Dz.U. i O.S nr 8 poz1983. Pod ta pozycja nie wskazano bowiem żadnego stanowiska pracy.

/ odpowiedź na odwołanie k. 8/

Postanowieniem z dnia 9.12.2024 r. sprawy z obu ww. odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ postanowienie k. 10 akt VIII U 2741/24/

Na rozprawie w dniu 10.01.2025 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawcy - adwokat poparł odwołania, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań.

/ końcowe stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 10.01.2025 r. 00:32:13-00:35:16/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. J. ur. (...), w dniu 29.07.2024 r. wniósł o ustalenie prawa do emerytury z rekompensatą.

/bezsporne wniosek k. 1-4 akt ZUS/

W rozpoznaniu powyższego wniosku wydano zaskarżoną decyzję. Odmawiając wnioskodawcy przyznania prawa do rekompensaty jednocześnie organ uznał za udowodniony okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.2009 w wymiarze 11 lat 6 dni w okresach zatrudnienia w Wojewódzkiej (...) 01.12.1977 - 13.03.1979, 02.05.1981 - 08.09.1983, 16.09.1983 - 01.04.1985, 01.07.1985 - 30.04.1988, 01.06.2002 - 27.02.2006 z wyłączeniem okresów przerw w pracy z powodu korzystania ze świadczeń w razie choroby.

/ bezsporne/

W okresie od 01.12.1977 do 27.02.2006 wnioskodawca był zatrudniony w Wojewódzkiej (...) generalnie na stanowisku sanitariusza natomiast w okresie 1.05.1988 do 31.12.1995 jako rejestrator medyczny a w okresie 01.01.1996 -31.05.2002 r. na stanowisku dyspozytora. W okresie od 3.04.1979 do 2.04.1981 wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

/ bezsporne dokumentacja osobowa załączona do akt sprawy/

Wnioskodawca legitymuje się świadectwem wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 27.08.2024 wystawionym przez wskazany zakład pracy, w którym wskazano, iż ww. w okresie zatrudnienia w tym zakładzie od 2.12.1997 do 31.03.1979 oraz 02.05.1981 do 27.02.2006

1/ w tym okresie

od 02.12.1977 do 31.03.1979

od 02.05.981 do 08.09.1983

od 16.09.1983 do 01.04.1985

od 01.07.1985 do 30.04.1988

od 1.06.2002 do 27.02.2006

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego wykaz A Dział XII pkt 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.)

na stanowisku sanitariusza zespołów wyjazdowych

wymienionym w wykazie A dziale XII pkt 4 lit a ppkt. 5 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej.

2/ w tym okresie

od 1.01.1996 do 31.05.2002

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia wymienione w wykazie A dział XIV pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz. 43 ze zm.)

na stanowisku dyspozytora

wymienionym w wykazie A dziale XIV pkt 4 załącznika nr 1 o zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki społecznej z dnia 12.07.1983 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz.Urz. M.Z i O.S. Nr 2 poz 5 )

od 1.06.1986 do 31.07.2000 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowca samochodu sanitarnego uprzywilejowanego wg rozp. Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 Dz.U nr 8 poz. 40 na stanowisku kierowca samochodu sanitarnego wymienionym w wykazie A dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.07.1983 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej.

/ świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 9 akt ZUS oraz k. 7 nadto w dokumentacji osobowej załączonej do akt sprawy /

W okresie zatrudnienia w Wojewódzkiej (...) w Ł. od 01.01.1996 -31.05.2002 r. na stanowisku dyspozytora wnioskodawca odbierał zgłoszenia radiotelefoniczne i wydawał dyspozycje. Pracował z zespołami wyjazdowymi w karetkach szpitalami policją taksówkarzami, którzy przekazywali zgłoszenia przez CB radio. Pracował w pomieszczeniu w którym były telefony i radiotelefony. Praca w tym charakterze była w pełnym wymiarze czasu pracy.

/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia17.03.2025 r. 00:03:50-00:05:53/

W aktach osobowych i płacowych wnioskodawcy za sporny okres zatrudnienia w charakterze dyspozytora w Wojewódzkiej (...) w Ł. brak jest wzmianki o wypłacaniu wnioskodawcy w spornym okresie dodatku za prace w warunkach szczególnych.

/ dokumenty w załączonych aktach osobowo płacowych wnioskodawcy w szczególności k. 47/

Brak jest informacji odnośnie specyfikacji, rodzaju urządzeń, na jakich pracował wnioskodawca jako dyspozytor, nie jest jasne czy były wykonywane pomiary pola magnetycznego jakie były wartości promieniowania.

/ bezsporne/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy akt osobowo płacowych wnioskodawcy z Wojewódzkiej (...) w Ł., których wiarygodność nie była przez strony podważana, nadto częściowo w oparciu o zeznania wnioskodawcy.

Sąd dał wiarę ww. zeznaniom co do czynności podejmowanych przez wnioskodawcę, jednakże nie dał wiary jego twierdzeniom, iż pracował w szczególnych warunkach w narażeniu na szkodliwe promieniowanie, za co miał otrzymywać stosowny dodatek do wynagrodzenia. Podkreślić należy, że faktu wypłaty wnioskodawcy dodatku za pracę w warunkach szkodliwych nie potwierdza przedłożona w procesie dokumentacja osobowo- płacowa za sporny okres zatrudnienia. W oparciu o dokumenty w niej zawarte m.in. angaże można ustalić jakie składniki wynagrodzenia w spornym okresie wnioskodawca otrzymywał / patrz np. k. 47/. Wśród nich nie był w żadnych dokumentach wymieniany dodatek za pracę w warunkach szczególnych. Z tych względów Sąd uznał wyjaśnienia wnioskodawcy co do rzekomej wypłaty tego składnika wynagrodzenia w związku z pracą w szczególnych warunkach w spornym okresie za niewiarygodne. Podkreślić należy też, iż w sprawie brak jest jakichkolwiek dowodów potwierdzających fakt pracy wnioskodawcy w narażeniu na szkodliwe czynniki. Sąd wzywał pracodawcę ubezpieczonego do przedstawienia dokumentacji w zakresie pomiarów w oparciu o które w ramach wystawionego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych uznał iż wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych, takich dowodów pomimo wezwania jednak nie przedstawiono.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w okresie zatrudnienia od 1.01.1996 do 31.05.2002 r. w Wojewódzkiej (...)

tj w zakresie pominiętym przez organ rentowy - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Mając powyższe na uwadze skarżący wywodził, iż spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011 poz. 237 nr.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie. Tym samym treść tego dokumentu podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych. /III AUa 1702/15, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 lutego 2016 r. LEX nr 2012849/ Świadectwo pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem abstrakcyjnym, w tym sensie, że treści z niego wynikające choćby były wątpliwe w świetle innych dowodów, należy bezwarunkowo przyjmować za prawdziwe. Świadectwo pracy w szczególnych warunkach, podobnie jak i inne dowody, podlega weryfikacji co do zgodności z prawdą w kontekście całokształtu materiału dowodowego, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Wydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych, a określenie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako "pracy wykonywanej w szczególnych warunkach" w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) nie należy do kompetencji pracodawcy, lecz do organu rentowego i sądów ubezpieczeń społecznych. /III AUa 468/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 30 września 2015 r. LEX nr 1820898/

W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków lub strony , w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /. W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/ Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Przy czym należy pamiętać iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy spornym jest czy faktycznie wykonywane przez wnioskodawcę czynności w spornym okresie zatrudnienia od 1.01.1996 do 31.05.2002 r. w Wojewódzkiej (...) w Ł. były pracą w szczególnych warunkach. Podnieść przy tym należy, iż wnioskodawca legitymuje się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych za ten okres wystawionym przez pracodawcę.

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w spornym okresie zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż analiza treści wykazu A do powołanego Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymienione w wykazie A dział XIV prace różne pkt 4 Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia są pracą warunkach szczególnych.

Jednocześnie załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej. (Dzienniki Urzędowe - rok 1983 nr 8 poz. 40) w wykazie A dziale XIV Prace różne w pkt 4 wymienia Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia.

Kluczowym jest zatem czy prace wykonywane przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia mogą być utożsamianie ze wskazanymi pozycjami wykazu, nadto czy były przez niego wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak już bowiem wskazywano tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. /III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016/.

Odnosząc powyższe do pracy dyspozytora w pogotowiu jako pracy w warunkach narażenia na działanie promieniowania jonizującego czy pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia, na jaką powoływał się skarżący wskazać należy iż nie może być one kwalifikowana jako spełniające powyższe wymagania.

Pracami w warunkach szczególnych pozostają prace wykonywane w warunkach narażenia na działanie promieniowania jonizującego czy pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia, a nie prace świadczone w stanie zagrożenia wywołanego tym promieniowaniem. /III AUa 902/19, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 czerwca 2022 r./

Pracą w warunkach szczególnych jest praca narażająca na działanie pół elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 Mhz, ale tylko wtedy, gdy wykonywana jest na obszarze spełniającym normatywne kryteria "strefy zagrożenia". Aby można było zaliczyć taką pracę jako pracę w szczególnych warunkach, należy wykazać, że była ona wykonywana w strefie zagrożenia. /III AUa 436/16, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 listopada 2016 r. LEX nr 2250143, III AUa 247/19, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 października 2019 r. LEX nr 2774946

Pracą w szczególnych warunkach nie jest każda praca narażająca na działanie pól elektromagnetycznych, ale taka, która wykonywana jest na obszarze spełniającym normatywne kryteria strefy zagrożenia. Zatem nie każda osoba obsługująca urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne była zatrudniona w szczególnych warunkach. /III AUa 310/14 - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 maja 2014 r. LEX nr 1469367/

Pełny wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej w narażeniu na działanie pól elekromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300 000 MHz w strefie zagrożenia należy rozumieć nie jako normatywny wymiar godzin pracy, obowiązujący dla wszystkich zatrudnionych, lecz ten dopuszczalny dla tego rodzaju pracy przez przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

W przypadku pracowników wykonujących prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300 000 MHz w strefie zagrożenia, wystarczającym dla uznania ich pracy za wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach jest stwierdzenie, że praca ta była rzeczywiście wykonywana w ramach ustalonych na podstawie odrębnych przepisów dziennych limitów dotyczących czasu obsługi danych urządzeń. /III AUa 4/23 - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 sierpnia 2023 r. LEX nr 3654926/

Podstawa do wystawienia świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach istnieje wówczas, jeżeli pracodawca posiada kompletną, pełną dokumentacje, która obrazuje strefy zagrożenia i obrazuje te szczególne warunki, w których miałby pracować wnioskodawca.

/III AUa 2013/15, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 września 2016 r. LEX nr 2151543 /

Podkreślić należy iż w oparciu o materiał dowody zgromadzony w sprawie nie można uznać iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako dyspozytor wykonywał prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia.

W procesie nie przedłożono żadnych dowodów w tym z dokumentów pozwalających na uznanie że we wskazanym okresie pracy wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał taką właśnie pracę. Niejasnym jest czy wnioskodawca w ogóle pracował w takim narażeniu w strefie zagrożenia- pracodawca mimo wezwania sądu nie przedstawił żadnych dokumentów to uzasadniających - potwierdzających dokonanie określonych pomiarów promieniowania jonizującego czy odziaływania pól elektromagnetycznych a tylko i wyłącznie one mogły stanowić asumpt do wystawienia wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych z uwagi na te okoliczności. Brak też dowodów na to iż wnioskodawca w spornym okresie otrzymywał dodatek za prace w warunkach szczególnych. Tym samym żadne pewne ustalenia w tym przedmiocie w procesie poczynione być nie mogą.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych, w zakresie postępowania dowodowego, ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z art. 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. Oznacza to, że Sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest też zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Innymi słowy Sąd nie ma obowiązku wyręczania stron procesu w poszukiwaniu dowodów na potwierdzenie ich stanowisk procesowych i opiera się na materiale dowodowym zaprezentowanym przez strony postępowania. Strona, która nie podejmuje inicjatywy dowodowej musi liczyć się z negatywnymi skutkami takiego postępowania. W sprawie zaś brak było dowodów potwierdzających fakt wykonywania przez wnioskodawcę w spornym okresie pracy narażającej na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia

Jeszcze raz podnieść należy, iż jakkolwiek często z uwagi na poziom szkodliwości czy uciążliwości warunków pracy jest ona kwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach - rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki uprawniające do emerytury ustala się (zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. Dz. U z 2013r., poz. 1440 ze zm.) na podstawie przepisów dotychczasowych. To zaś oznacza, że tylko i wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą stanowić podstawę prawną emerytury. /III AUa 160/14 - wyrok SA Rzeszów z dnia 25-06-2014/ Sąd ubezpieczeń społecznych, dokonując ustaleń odnośnie do wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych, nie ocenia uciążliwości danej pracy, a jedynie bada, czy praca ta odpowiada pracy wskazanej w rozporządzeniu oraz czy była wykonywana przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze. /III AUa 1279/17 - wyrok SA Gdańsk z dnia 13-03-2018/.

Reasumując w ocenie Sądu wnioskodawca nie wykazał w procesie, iż legitymuje się dodatkowo takim okresem pracy w szczególnych warunkach, który pozwalałby na zmianę zaskarżonej decyzji. W rozpoznawanej sprawnie wnioskodawca wymogowi udowodnienia 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach nie sprostał.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako bezzasadne.

/Jacek Chrostek/