Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 06.09.2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z 26.08.2024 r. odmówił J. P. rekompensaty ponieważ nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach przed 01.01.2009 r.

W uzasadnieniu ZUS wskazał, że do prac w szczególnych warunkach nie zaliczono okresu zatrudnienia od 30.12.2005 r. - 31.12.2008 r. (...) sp. z o.o., ponieważ w powołanym w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach przez zakład pracy Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7.2.1983 r., brak jest stanowiska kierowca-robotnik budowlany oraz brak daty wystawienia dokumentu. Nadto w świadectwie pracy z 29.08.2024 r. potwierdzającym zatrudnienie od 01.06.1996 r. - 29.08.2024 r. (...) sp. z o.o. zakład również wykazał, że ubezpieczony pracował na stanowisku kierowca-robotnik budowlany oraz w punkcie 14 świadectwa nie wykazano, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

(decyzja – k. 21-21 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżonej decyzji ubezpieczony zarzucił naruszenie art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, poprzez bezpodstawną odmowę przyznania prawa do rekompensaty w sytuacji gdy w okresach od 01.06.1996 r. do 31.12.2008 r. w (...) sp. z o.o. i od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r. w (...) Ł. wykonywał prace w warunkach szczególnych - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony, a praca ta została wymieniona w Wykazie A stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w dziale VIII, poz. 2.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą zaskarżonej decyzji. Co do zaś zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Ł., w tym od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r., ZUS podał, że z tego okresu zatrudnienia wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a w świadectwach pracy pracodawca wskazał zajmowane przez ubezpieczonego stanowiska: rob. warszt. naprawacz., mechanik samoch., mechanik środk. transp. kierowca, kierowca – robotnik na budowie eksportowej, mechanik kierowca.

(odpowiedź na odwołanie – k. 11-11 verte)

Na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 28.02.2025 r. 00:29:20-00:31:39 – płyta CD – k. 45)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. P. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

W dniu 26.08.2024 r. wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o ustalenie prawa do emerytury, do którego dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w okresie od 30.12.2005 r. do 31.12.2008 r.

(wniosek – k. 1-6, świadectwo – k. 11 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 06.09.2024 r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1.08.2024 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

(decyzja – k. 18-20 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżoną decyzją z dnia 06.09.2024 r. ZUS odmówił prawa do rekompensaty ponieważ nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 01.01.2009 r.

(decyzja – k. 21-21 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskodawca zatrudniony był w (...) Ł. w okresie od 12.10.1979 r. do 08.05.1996 r.

(świadectwa pracy – k. 4-6, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 7-10 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, świadectwo pracy w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Ł., świadectwo pracy - k. 6, k. 9-10, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. e-protokół (...):26:30-00:27:32 – płyta CD – k. 45 w związku z rozprawą z dnia 14.01.2025 r. e-protokół (...):02:12-00:11:27- płyta CD – k. 22)

W ramach w/w okresu zatrudnienia, w tym:

- od 12.10.1979 r. do 30.11.1992 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: rob. warszt. naprawacz., mechanik samoch., mechanik środk. transp. – kierowca. Przy czym z angażu z dnia 26.06.1989 r. wynika, że z dniem 1.04.1989 r. wnioskodawcy powierzono obowiązki mechanika środków transp. i sprz. budowl. – kierowcy.

- od 1.11.1992 r. do 17.04.1993 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowca – robotnik na budowie eksportowej;

- od 04.05.1993 r. do 08.05.1996 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku mechanik – kierowca.

(świadectwa pracy – k. 4-6, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 7-10 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, świadectwo pracy, skierowanie do pracy, podanie, karta obiegowa zmiany, angaże, umowy o pracę, umowa o pracę na budowie w aktach osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Ł., świadectwa pracy - k. 6, k. 9-10)

Wnioskodawca zatrudniony był w (...) Sp. z o.o. w S. od 01.06.1996 r. do 29.08.2024 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.

(świadectwo pracy – k. 10-10 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 3-3 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, umowy o pracę – k. 2, k. 6, angaże część B, świadectwo pracy – k. 2/część C akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy, świadectwo pracy - k.5, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. e-protokół (...):26:30-00:27:32 – płyta CD – k. 45 w związku z rozprawą z dnia 14.01.2025 r. e-protokół (...):02:12-00:11:27- płyta CD – k. 22)

W świadectwie pracy z dnia 29.08.2024 r. wskazano ze wnioskodawca zajmował stanowisko kierowcy – robotnika budowlanego, zaś w pkt 14 tegoż świadectwa brak jest adnotacji o tym, aby ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub charakterze.

(świadectwo pracy – k. 10-10 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 3-3 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, umowy o pracę – k. 2 część B, świadectwo pracy – k. 2/część C akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy, świadectwo pracy - k. 5)

Wcześniejsze zaświadczenia lekarskie wnioskodawcy z dnia: 31.07.2002 r., 12.09.2008 r., 2.08.2006 r., 6.08.2004 r., 11.08.2000 r., 31.07.1998 r., 01.06.1996 r. uwzględniały w warunkach, brak przeciwskazań do wykonywania przez niego pracy na wysokościach.

(zaświadczenia – k. 5/część A, k. 11, k. 15, k. 17, k. 20, k. 25, k. 29 część B akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy)

Świadek Z. G. oraz M. S. zatrudnieni tak samo jak wnioskodawca w (...) Ł. oraz (...) Sp. z o.o. , również w zaświadczeniach lekarskich mieli adnotację o pracy na wysokościach.

(zeznania świadka Z. G. na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. e-protokół (...):04:42-00:17:10- płyta CD – k. 45, zeznania świadka M. S. na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. e-protokół (...):17:51-00:26:15- płyta CD – k. 45)

Orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań do kierowania samochodami ciężarowymi wnioskodawca uzyskał w dniu 19.01.2009 r.

(orzeczenie psychologiczne – k. 30/część B akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy)

Dopiero w zaświadczeniu lekarskim z dnia 01.10.2010 r. stwierdzono, wobec brak przeciwwskazań zdrowotnych, zdolność wnioskodawcy do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy kat. C+E.

(zaświadczenie – k. 32/część B akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy)

(...) Sp. z o.o. w S. wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych (brak daty wystawienia), w którym wskazał, że w okresie od 01.06.1996 r. do 29.12.2005 r. był zatrudniony na stanowisku kierowca – robotnik budowlany i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę jako kierowca wg wykazu A, Dział VIII, poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

(świadectwo pracy w warunkach szczególnych - k.64/część B akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy, k. 8)

(...) Sp. z o.o. w S. wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych (brak daty wystawienia), w którym wskazał, że w okresie od 30.12.2005 r. do 31.12.2008 r. był zatrudniony na stanowisku kierowca – robotnik budowlany i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę jako kierowca wg wykazu A, Dział VIII, poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

(świadectwo pracy w warunkach szczególnych – k. 11 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego i k.65/część B akt osobowych dot. zatrudnienia wnioskodawcy w w (...) Sp. z o.o. załączonych do sprawy, k. 7)

Z okazanego przez wnioskodawcę na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. prawa jazdy wynika, że posiada uprawnienia kategorii:

- C od 12.10.1989 r.

- B od 5.07.1984 r.

- BE od 4.12.1993 r.

- C1E od 1.07.1999 r.

- CE od 4.12.1993 r.

- T od 4.12.1993 r.

(prawo jazdy okazane na rozprawie w dniu 28.02.2025 r. e-protokół (...):27:32-00:29:12 – płyta CD – k. 45)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, obejmującego dowody z dokumentów wchodzących w skład akt osobowych ubezpieczonego dot. spornych okresów zatrudnienia oraz akt rentowych. Wiarygodność dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony postępowania, w związku z czym Sąd dał im wiarę w całości. Sąd nie dał wiary twierdzeniom ubezpieczonego, że będąc zatrudniony od 01.06.1996 r. do 31.12.2008 r. w (...) sp. z o.o. i od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r. w (...) Ł. pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony, o której mowa w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. pod poz. , pkt 2 w dziale VIII. Sąd uznał nadto zeznania powołanych świadków za niewiarygodne, albowiem są one sprzeczne z uznanymi przez Sąd za wiarygodne powołanymi w stanie faktycznym dowodami z dokumentów. Zdaniem tutejszego sądu nie sposób oprzeć się w niniejszej sprawie wyłącznie na osobowych źródłach dowodowych w sytuacji, gdy dowody z zeznań świadków i przesłuchania strony pozostawały w sprzeczności z dowodami z dokumentów, które zostały zgromadzone w oryginalnych aktach osobowych, rzetelnie prowadzonych przez pracodawcę. Tym samym okoliczność uzyskania przez ubezpieczonego prawa jazdy kategorii C od 12.10.1989 r. w kontekście nabycia przez niego prawa do rekompensaty miała drugorzędne znaczenie. Sąd pragnie podkreślić, że prawo do rekompensaty to przywilej ustanowiony dla określonej kategorii osób, zatem wszelkie istotne wątpliwości, które pojawią się w toku postępowania dowodowego, co miało miejsce w niniejszej sprawie oznaczają nieudowodnienie spełnienia warunków uzyskania prawa do wyjątkowego świadczenia. W rozpatrywanej sprawie Sąd uznał za adekwatną regułę prezentowaną w wielu judykatach, że same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Bezspornym w sprawie było to, że za okres zatrudnienia od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r. w (...) Ł. wnioskodawca nie przedłożył żadnego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, co do zaś drugiego spornego okresu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w S. pracodawca co prawda wystawił wnioskodawcy dwa świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z których wynikało że będąc zatrudniony na stanowisku kierowca – robotnik budowlany od 01.06.1996 r. do 31.12.2008 r. okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę jako kierowca wg wykazu A, Dział VIII, poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie sposób jednak pomijać, że za te w/w okresy zatrudnienia wnioskodawca legitymuje się także świadectwami pracy, które to są dokumentami w pełni miarodajnymi, bowiem wskazane w nich okresy pracy wnioskodawcy wraz z zajmowanymi przez wnioskodawcę stanowiskami pracy mają dokładne odzwierciedlenie w treści oryginalnych akt osobowych załączonych do sprawy (angaże, umowy o pracę, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, karty obiegowe zmian). Nie można było ustalić, tak jak chciałby tego wnioskodawca, z pominięciem całego szeregu oryginalnych dokumentów pracowniczych, że od 01.06.1996 r. do 31.12.2008 r. w (...) sp. z o.o. i od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r. w (...) Ł. wykonywał prace w warunkach szczególnych - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony. O tym, że moc dowodowa zeznań świadków w tym wypadku jest ograniczona świadczy też istotna sprzeczność między nimi. Zdaniem świadka Z. G., jeżeli w dokumentach wpisane było kierowca – robotnik budowlany, a świadka M. S., kierowca – operator to oznaczało, że wnioskodawca od 1988 r. jeździł samochodami ciężarowymi. Takiej treści zeznań Sąd nie mógł uznać za wiarygodne i dokonać ustaleń faktycznych wbrew treści całego szeregu oryginalnych dokumentów pracowniczych, a z powołaniem się na możliwość pomyłki w tych dokumentach. Nie można bowiem oprzeć ustaleń faktycznych co do okresów pracy wnioskodawcy na danym stanowisku na zeznaniach świadków w sytuacji, gdy treść dokumentów jednoznacznie temu zaprzecza. Sąd zważył też, że zeznania świadków nie mogły mieć decydującego znaczenia w sprawie, ponieważ sporna okoliczność nie dotyczy rodzaju wykonywanych czynności na danym stanowisku tylko wskazania okresów takiego zatrudnienia. Tymczasem świadkowie podawali, że pracę kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony wykonywał od 1988 r., albo w ogóle od początku zatrudnienia, odmiennie zatem od wnioskodawcy, który wskazał w tym zakresie na datę 1989 r. Była to zatem kolejna okoliczność przemawiająca za niemożnością uwzględnienia zeznań wnioskodawcy, jak i świadków, z uwagi na ich niespójność. Świadkowie twierdzili, że wnioskodawca w spornych okresach cały czas jeździł samochodami ciężarowymi, nie negowali przy tym jednocześnie, że w zaświadczeniach lekarskich od pracodawcy faktycznie widniała adnotacja o pracy na wysokościach. Zatem okoliczność tego rodzaju wykluczała automatycznie możliwość ustalenia wykonywania przez ubezpieczonego pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony. Zdaniem sądu zeznania świadka M. S. nie mogły zasługiwać na aprobatę również z tego względu, że świadek ten jak zeznał od 1988 r. do 1990 r. przebywał na budowie eksportowej za granicą, przy czym wnioskodawca wówczas nie pracował z nim, następnie ponownie zatrudnił się w (...) Sp. z o.o. od 1996-1997 r. W ocenie sądu świadek ten nie mógł zatem posiadać pewnej wiedzy wynikającej z własnych obserwacji, co do tego że ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w (...) Ł. faktycznie pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd stoi na stanowisku, że ustalenie, że w spornych okresach zatrudnienia wnioskodawca mógłby zajmować wyłącznie stanowisko kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony na podstawie wzajemnie niespójnych osobowych źródeł dowodowych, które pozostają przy tym w sprzeczności z treścią oryginalnych dokumentów wnioskodawcy z akt osobowych, miałoby cechy dowolności.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w okresach od 01.06.1996 r. do 31.12.2008 r. w (...) sp. z o.o. i od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r. w (...) Ł. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne. / tak orzekł - Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę we wskazanych zakładach w wymienionych wyżej okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/ Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Jednocześnie tylko okresy zatrudnienia, w pełnym wymiarze czasu pracy, kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. /III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016/.

Przy czym, należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Odnosząc się zatem w pierwszej kolejności co do generalnej możliwości zakwalifikowania pracy wnioskodawcy w spornym okresie zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach wskazać należy, iż analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymienione w Dział VIII w transporcie i łączności poz. 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów, stanowią prace w warunkach szczególnych. Przy tym zarządzenie Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego jako prace w warunkach szczególnych z dnia 7 lipca 1987 r. (Dz.Urz.MG Nr 4, poz. 7) wymienia w wykazie A dział VIII w transporcie i Łączności poz 2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów stanowisko: pkt 1) kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Kluczowym jest zatem czy prace wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia mogą być utożsamianie ze wskazanymi pozycjami wykazu, nadto czy były przez niego wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak już bowiem wskazywano tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Odnosząc powyższe do pracy na jaką powoływał się skarżący i jaką opisywali przesłuchani w sprawie świadkowie wskazać należy iż nie mogą być one kwalifikowane jako spełniające powyższe wymagania.

Za niewiarygodne Sąd uznał twierdzenia ubezpieczonego, który stał na stanowisku, że w okresie zatrudnienia w (...) Ł. od 12.10.1989 r. do 08.05.1996 r. wykonywał prace w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd nie neguje, okoliczności uzyskania przez ubezpieczonego prawa jazdy kategorii C od 12.10.1989 r. , niemniej jednak z dokumentów, a konkretnie zalegającego w aktach osobowych angażu z dnia 26.06.1989 r. wynika, że z dniem 1.04.1989 r. wnioskodawcy powierzono obowiązki zarówno mechanika środków transp. jak i sprz. budowl. – kierowcy, a nie zaś wyłącznie kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. W kolejnych angażach z dnia: 01.08.1989 r. i 01.09.1989 r. ponownie potwierdzono zajmowane stanowisko mechanika środków transp. jak i sprz. budowl. Angaż z dnia 26.06.1989 r. koresponduje ze świadectwem pracy wnioskodawcy potwierdzającym, że będąc zatrudniony w (...) Ł. w okresie od 12.10.1979 r. do 08.05.1996 r., w tym: od 12.10.1979 r. do 30.11.1992 r. zajmował stanowiska: rob. warszt. naprawacz., mechanik samoch., mechanik środk. transp. – kierowca, następnie od 1.11.1992 r. do 17.04.1993 r. kierowcy – robotnika na budowie eksportowej i od 04.05.1993 r. do 08.05.1996 r. mechanika – kierowcy. Wnioskodawca nie wykonywał zatem w tym okresie tylko i wyłącznie prac uwzględnionych wykazie. Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lipca 2016 r. (II UK 296/15, publ. L.), iż właściwa jest jedynie taka interpretacja, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach należy oceniać według wykazów stanowiących załączniki do utrzymanego w mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Nie jest zatem dopuszczalne tworzenie w drodze wykładni prawa norm ustalających stanowiska pracy w szczególnych warunkach, a stanowisk rob. warszt. naprawacz., mechanik samoch., mechanik środk. transp. – kierowca, kierowca – robotnik na budowie eksportowej i mechanik – kierowca ustawodawca nie przewidział jako uprawniających do ubiegania się o rekompensatę.

Uwzględnieniu do pracy w warunkach szczególnych nie podlegał też okres zatrudnienia wnioskodawcy od 01.06.1996 r. do 31.12.2008 r. w (...) sp. z o.o. Za niewiarygodne Sąd uznał twierdzenia ubezpieczonego, który twierdził, że we wskazanym spornym okresie był kierowcą samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym do 3,5 tony i nigdy nie był robotnikiem budowlanym. Sąd zauważył, że wcześniejsze zaświadczenia lekarskie wnioskodawcy z dnia: 31.07.2002 r., 12.09.2008 r., 2.08.2006 r., 6.08.2004 r., 11.08.2000 r., 31.07.1998 r., 01.06.1996 r. uwzględniały w warunkach, brak przeciwskazań do wykonywania przez niego także pracy na wysokościach. Dopiero w dniu w dniu 19.01.2009 r. wnioskodawca uzyskał orzeczenie psychologiczne o braku przeciwwskazań do kierowania samochodami ciężarowymi wnioskodawca, a zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych, zdolność wnioskodawcy do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy kat. C+E pochodzi z dnia 01.10.2010 r. W ocenie Sądu powołana w stanie faktycznym dokumentacja pracownicza jednoznacznie wskazuje, na jakim stanowisku wnioskodawca został zatrudniony – umowa o pracę i jakie stanowiska zajmował (angaże oraz świadectwo pracy). Dokumentacja jest bardzo dokładna, wzajemnie niesprzeczna i nie pozwala na poczynienie ustaleń, że mimo wytworzenia i podpisania całego szeregu różnych dokumentów przez różne podmioty (pracodawcę, lekarza, specjalistów bhp., samego wnioskodawcę), potwierdzających zatrudnienie na stanowisku kierowcy – robotnika budowlanego, wykonywał on faktycznie inną pracę, i że była to wyłącznie praca kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony.

Podnieść należy, iż jakkolwiek często z uwagi na poziom szkodliwości czy uciążliwości warunków pracy jest ona kwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach - rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki uprawniające do emerytury ustala się (zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. Dz. U z 2013r., poz. 1440 ze zm.) na podstawie przepisów dotychczasowych. To zaś oznacza, że tylko i wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą stanowić podstawę prawną emerytury. /III AUa 160/14 - wyrok SA Rzeszów z dnia 25-06-2014/ Sąd ubezpieczeń społecznych, dokonując ustaleń odnośnie do wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych, nie ocenia uciążliwości danej pracy, a jedynie bada, czy praca ta odpowiada pracy wskazanej w rozporządzeniu oraz czy była wykonywana przez ubezpieczonego stale i w pełnym wymiarze. /III AUa 1279/17 - wyrok SA Gdańsk z dnia 13-03-2018/.

Reasumując w ocenie Sądu wnioskodawca nie wykazał w procesie iż legitymuje się okresami pracy w szczególnych warunkach, które niesłusznie pominął organ rentowy. Aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 r. udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych. /III AUa 1002/20 - wyrok SA Lublin z dnia 29-12-2020, III AUa 1404/17 - wyrok SA Warszawa z dnia 23-01-2020/ Nie ma żadnych podstaw, by okres pracy w warunkach szczególnych niezbędny do prawa do rekompensaty ustalać w inny sposób, niż miało to miało miejsce przy określaniu prawa ubezpieczonych do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie ustawy emerytalnej. /III AUa 563/19 - wyrok SA Białystok z dnia 18-12-2019/. W rozpoznawanej sprawnie wnioskodawca wymogowi udowodnienia 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach nie sprostał.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako bezzasadne.