Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 listopada 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14.10.2022 roku, odmówił G. N. prawa do rekompensaty, z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

ZUS odmówił przyznania rekompensaty, ponieważ, w świadectwie pracy wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym przez Fabrykę (...) S.A., (...)-(...) Ł., ul. (...) zakład pracy wykazał, że w okresach 11.08.1975 r. -26.10.1978 r., 30.10.1980 r. -31.05.2010 r. ubezpieczony wykonywał prace na stanowisku szlifierz, szlifierz wałków i otworów, natomiast w załączniku do zarządzenia resortowego Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30.03.1985 r. w wykazie A, dziale III, poz. 78 pkt. 6 jest wykazane stanowisko szlifierz, krajacz metali tarcza ścierną.

W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach brak daty wystawienia dokumentu oraz brak powołania Rozporządzenia Rady Ministrów.

W świadectwie pracy z 31.05.2010 r. w punkcie 4 h. dotyczącym wykonywania pracy w szczególnych warunkach zakład umieścił adnotację "nie dotyczy".

Skoro nie został udowodniony co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to zdaniem ZUS rekompensata nie przysługuje.

(decyzja – k. 92 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł G. N. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie:

1. art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez bezzasadną odmowę przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty,

2. art. 3 ust. 7 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej: rozporządzenie) poprzez bezpodstawne przyjęcie, że ubezpieczony nie spełnia warunków przyznania prawa do rekompensaty,

3. art. 77 § 1 i 80 k.p.a. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że ubezpieczony nie wykazał 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pomimo przedłożenia dokumentów otrzymanych od pracodawcy.

W uzasadnieniu wskazano, że ubezpieczony był zatrudniony w Fabryce (...) w Ł. (następnie: Fabryka (...) S.A., ostatnio: Fabryka (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej) w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 11.08.1975 r. do 31.05.2010 r. (z wyłączeniem okresu od 27.10.1978 r. do 29.10.1980 r., gdy odbywał służbę wojskową). Przez cały ten czas pracował jako szlifierz w Wydziale Obróbki Lekkiej. Praca ubezpieczonego na stanowisku szlifierza polegała na obsłudze szlifierek mechanicznych w procesie produkcji elementów do szlifierek (obrabiarek) do obróbki metali. W pracy tej występowały czynniki szkodliwe dla zdrowia m.in. w postaci pyłu zawierającego drobiny chłodziwa i spalonych elementów obrabianego materiału. Tarcze ścierne szlifierek obracały się ze znaczną prędkością i w czasie szlifowania elementów były chłodzone płynem chłodzącym. Na skutek kontaktu płynu z obracającą się tarczą w czasie szlifowania dochodziło do intensywnego rozpylania chłodziwa wraz z drobinami metalu i ziarna ściernego w obszarze pracy, w którym znajdował się szlifierz. Wdychanie tego rodzaju pyłu przez szlifierza było nieuniknione. W tych warunkach G. N. przepracował ponad 30 lat. Stanowisko pracy ubezpieczonego ze względu na jego warunki podlegało kontroli Sanepidu, a także częstym kontrolom BHP (wykonywano pomiary zapylenia powietrza, które wdychał wnioskodawca). Wnioskodawca miał wypłacany dodatek za pracę w warunkach szkodliwych (tzw. szkodliwe).

Warunki panujące w miejscu pracy spowodowały istotne ujemne skutki dla zdrowia wnioskodawcy. G. N. ma trwałe problemy z zatokami, chroniczny katar, pojawiającą się opuchliznę oczu, co jest skutkiem wdychania pyłu na stanowisku pracy. Nadto przeszedł on operację zastawki mitralnej serca z powodu jej niedomykania. Wnioskodawca jest osobą po przebytym udarze, a także cierpi na zakrzepicę żył kończyn dolnych. Orzeczeniem z dnia 24.09.2019 r. został on na stałe zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolami przyczyny niepełnosprawności 07-S (choroby układu oddechowego i krążenia) oraz 10-N (choroby neurologiczne).

Po ustaniu zatrudnienia ubezpieczony uzyskał od pracodawcy, znajdującego się wówczas w upadłości likwidacyjnej, świadectwo pracy (przekazane w dniu 2.06.2010 r.) wykazujące stanowiska pracy: szlifierz oraz szlifierz wałków i otworów. Ze względu na brak informacji o pracy w szczególnych warunkach w świadectwie pracy, wnioskodawca wystąpił o wydanie osobnego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które otrzymał w dniu 30.09.2010 r. Świadectwo to potwierdza zdaniem ubezpieczonego jego zatrudnienie na stanowisku wymienionym w dziale III poz. 78 pkt 6 załącznika nr 1 do wskazanego zarządzenia resortowego.

(odwołanie – k. 3-5 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 11-11 verte)

Postanowieniem z dnia 10 maja 2023 roku tutejszy sąd na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie i podjął je z udziałem następcy prawnego zmarłego w dniu 29.03.2023 r. wnioskodawcy J. N..

(akt poświadczenia dziedziczenia – k. 49-51, postanowienie – k. 55)

Na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku pełnomocnik następczyni ustawowej zmarłego wnioskodawcy poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 10 maja 2023 roku e-protokół (...):04:52 – 00:05:41 i 00:50:02 – 00:51:06 – płyta CD – k. 58)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

G. N. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Orzeczeniem z dnia 24 września 2019 roku (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. zaliczył ubezpieczonego do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

(orzeczenie – k. 9-9 verte)

G. N. zatrudniony był w Fabryce (...) w Ł. (następnie: Fabryka (...) S.A., ostatnio: Fabryka (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej) w okresie od dnia 11 sierpnia 1975 roku do dnia 26 października 1978 roku (do wojska), a po wojsku od dnia 30 października 1980 roku do dnia 31 maja 2010 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku szlifierza od dnia 11 sierpnia 1975 roku do dnia 26 października 1978 roku, a od dnia 30 października 1980 roku do dnia 31 maja 2010 roku – szlifierza wałków i otworów.

(świadectwo pracy – k. 91 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych załączonych do sprawy, rozwiązanie umowy o pracę, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, karta obiegowa przyjęcia, umowa o pracę, angaże, aneksy, zakres obowiązków w aktach osobowych załączonych do sprawy)

Pracodawca wystawił G. N. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z którego wynikało, że będąc zatrudnionym w w/w miejscu w okresie od dnia 11 sierpnia 1975 roku do dnia 26 października 1978 roku i od dnia 30 października 1980 roku do dnia 31 maja 2010 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę: szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne na stanowisku szlifierz, szlifierz wałków i otworów wykaz A wymienionym w dziale III poz. 78 pkt 6 załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. (...) nr 1-3 poz.1).

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – k. 90 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych załączonych do sprawy)

(...) składał się z 3 wydziałów - wydziału obróbki lekkiej, wydziału obróbki ciężkiej i montażu. Na obróbce lekkiej pracował wnioskodawca. Trafiały się przedmioty o wadze do 150 kg, a nawet cięższe.

(zeznania świadka K. D. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):22:26 – 00:32:11– płyta CD – k. 58)

G. N. był bezpośrednim podwładnym zatrudnionego w Fabryce (...).

(zeznania świadka K. D. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):09:15 – 00:14:20 i 00:22:26 – 00:32:11– płyta CD – k. 58)

Ubezpieczony pracował na stanowisku szlifierza. Był szlifierzem wałów, obsługiwał szlifierkę do wałów. Pracował stale, w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie wykonywał innych prac.

(instrukcja obsługi – szlifierka do wałów – k. 52-54 verte, zeznania świadka K. D. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):09:15 – 00:14:20 i 00:32:11 – 00:35:28– płyta CD – k. 58, zeznania świadka H. K. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):35:28 – 00:38:51- płyta CD – k. 58, zeznania świadka H. Z. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):42:57 – 00:46:08- płyta CD – k. 58 )

Długość w/w maszyny to 1500 cm - E450. Krajacz metali wkłada w imadła wałek i trzymając rękę pionowo, rękę zniża do dołu, wałek jest w imadle. Tarcza ścierna to krążek o średnicy 250 cm i ten krążek ciął materiał umieszczony w imadle. Szlifierz wałków - ubezpieczony wykonywał czynności, wcześniejsze wykonane na innych maszynach wałki, szlifowanie to ostania operacja kończąca wykonanie procesu technologicznego. G. N. szlifował otwory, gdy była taka potrzeba, sporadycznie. Wykonywał zdecydowanie pracę na szlifierkach kłowych, bo przedmiot mocowany jest w kław. Praca na szlifierce powodowała ogromne zapylenie, pył unosił się na szlifierza, który nachylał się nad maszyną, była w mikronach. Nie było zabezpieczeń w postaci maseczek, ani osłon. G. N. wykonywał szlifowanie wrzecion. Chłodziwo powodowało dodatkowe zapylenie oraz hałas około 82 decybeli. Powstawała reakcja ścierna i następowało oderwanie od przedmiotu ścierającego.

(zeznania świadka K. D. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):14:24 - 00:32:11– płyta CD – k. 58, zeznania świadka H. K. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):35:28 – 00:42:57- płyta CD – k. 58, zeznania świadka H. Z. na rozprawie w dniu 10 maja 2023 roku e-protokół (...):42:57 – 00:50:02- płyta CD – k. 58 )

W dniu 14 października 2022 roku G. N. złożył do ZUS wniosek o przyznanie mu rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach.

(wniosek – k. 89 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 14 listopada 2022 roku ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 92 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 29.03.2023 r. ubezpieczony zmarł.

(akt poświadczenia dziedziczenia – k. 49-51)

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie opierając się na dokumentach załączonych do akt, w tym aktach ZUS oraz dokumentacji osobowej ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Fabryce (...) w Ł. (następnie: Fabryka (...) S.A., ostatnio: Fabryka (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej). Ponadto Sąd oparł się na zeznaniach świadków: K. D., H. K., H. Z.- osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników wskazanej fabryki, praktycznie w tym samym czasie co ubezpieczony. W ocenie sądu zeznania te w pełni zasługują na wiarę ponieważ są spójne, konsekwentne i wzajemnie potwierdzają się. Znajdują one, też, potwierdzenie w dokumentacji osobowej wnioskodawcy. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających na ich zdyskredytowanie. Z zeznań tych wynika wprost, czym zajmował się ubezpieczony w trakcie wykonywania pracy w spornym okresie. Co również istotne, zeznania powołanych w sprawie świadków nie zostały podważone, przez organ rentowy, w toku procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Na wstępie należy wskazać, że postępowanie w sprawie zostało wszczęte w związku z odwołaniem G. N. od decyzji ZUS z dnia 14 listopada 2022 roku odmawiającej mu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W trakcie jego trwania wnioskodawca w dniu 29.03.2023 r. zmarł.

Śmierć osoby fizycznej w trakcie procesu stanowi przeszkodę w jego kontynuowaniu i w przypadku, gdy przedmiotem procesu są prawa i obowiązki, które przechodzą na następców prawnych, musi nastąpić zawieszenie postępowania – zgodnie z art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. i podjęcie go z następcą lub następcami prawnym jako następcami procesowymi po ich ustaleniu (art. 180 § 1 pkt k.p.c.). Niezawieszenie postępowania i jego kontynuowanie po utracie zdolności sądowej przez stronę, bez wstąpienia w jej miejsce następców prawnych, powoduje nieważność postępowania.

W niniejszej sprawie postanowieniem z dnia 10 maja 2023 roku tutejszy sąd na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. z uwagi na śmierć ubezpieczonego zawiesił postępowanie w sprawie i podjął je z udziałem następcy prawnego zmarłego wnioskodawcy J. N..

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U. z 2023, poz. 164), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art.23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Przepisy art.2 pkt 5 i art.21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 r.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z uwagi na fakt, że nie uznano jakichkolwiek okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach w okresie od 11.08.1975 r. do 26.10.1978 r. i po służbie wojskowej od 30.10.1980 r. do 31.05.2010 r. w fabryce (...) S.A.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. , poz. 504) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić /por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)/.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia, okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2 rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków /por. uchwała SN z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, LEX 14635; uchwała SN z 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, LEX 14625/.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym okazał się fakt, iż G. N. nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. Zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 21.11.2001 r., sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z 24.03.2009 r. sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420).

Nie jest, natomiast, dopuszczalne uwzględnianie ,przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.06.2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że ubezpieczony w okresie od dnia 11 sierpnia 1975 roku do dnia 26 października 1978 roku i od dnia 30 października 1980 roku do dnia 31 maja 2010 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku szlifierza wałów. Zeznania powołanych w sprawie świadków wprost potwierdziły tą okoliczność. Ubezpieczony w całym spornym okresie wykonywał jedynie czynności związane z obsługą szlifierki do wałów. Zajmował się szlifowaniem - ostatnim etapem kończącym wykonanie procesu technologicznego. Praca na szlifierce powodowała zapylenie, pył unosił się na szlifierza, który nachylał się nad maszyną, była w mikronach. Nie było zabezpieczeń w postaci maseczek, ani osłon. Dlatego też, biorąc powyższe pod uwagę, oraz w oparciu o zgromadzone dokumenty pracownicze nie ulega wątpliwości, że praca ubezpieczonego w przedmiotowej fabryce była pracą o znacznej szkodliwości dla jego zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Świadczy o tym zarówno charakter jego pracy , jak i warunki w jakich praca była świadczona.

Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą w szczególności prace wymienione w dziale III (zatytułowanym ,, W hutnictwie i przemyśle metalowym”) pod poz. 78 ,, szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne”. Ustawodawca , używając spójnika „lub” jednoznacznie wskazał, że , przy analizie wykonywanych czynności - chodzi o alternatywę łączną - ”lub” . Alternatywę (lub) , a nie - koniunkcję (i) .

Wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art.32 ust.1 ww. ustawy. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r. (II UK 21/10, Lex Polonica nr 3026684) wyjaśnił, że „wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy”. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Ponadto, także, w wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r. (I UK 381/07) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyporządkowanie określonej pracy do określonej w wykazie branży przemysłowej ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w warunkach szczególnych, gdy uciążliwość i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki (tak też Sąd Najwyższy w: postanowieniu z 8 maja 2012 r., II UK 25/12, Legalis; w wyroku z 19 marca 2012 r., II UK 166/11, Legalis; w postanowieniu z 14 marca 2012 r., I UK 406/11, Legalis; w wyroku z 19 maja 2011 r., III UK 174/10, Legalis).

Stanowiska, na których praca jest wykonywana w szczególnych warunkach zostały sprecyzowane w wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego. (Dz. Urz. MG z dnia 29 czerwca 1985 r.), w dziale III zatytułowanym ,, w hutnictwie i przemyśle metalowym” pod poz.78 w pkt 6 wymieniono stanowisko szlifierza, krajacza metali tarczą ścierną, jako odrębne stanowiska pracy , a nie łącznie wykonywane czynności.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności niniejszej sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd doszedł do przekonania, iż ubezpieczony udowodnił, co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach, a zatem spełnione zostały wszystkie przesłanki do przyznania prawa do rekompensaty. Sąd, do stażu pracy, zaliczył, bowiem, sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego w Fabryce (...) w Ł. (następnie: Fabryka (...) S.A., ostatnio: Fabryka (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej)

Ostatecznie, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał G. N. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 14 października 2022 r. (zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej) do dnia 29 marca 2023 roku (data śmierci ubezpieczonego) orzekając, jak w punkcie 1 sentencji wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na rzecz następcy prawnego zmarłego wnioskodawcy J. N., kwotę 180 złotych, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.0.265) , o czym orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku.