Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 września 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że M. S. jako pracownik u płatnika składek P. G. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 26 marca 2024 r. do 25 czerwca 2024 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w jego ocenie brak jest dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie pracy przez M. S. jako pracownika w ramach zakresu obowiązków ustalonych przez pracodawcę, zgodnie z charakterem stanowiska pracy.

Zdaniem organu ZUS, zgłoszenie M. S. do ubezpieczeń społecznych od 26 marca 2024 r. jako pracownika u płatnika P. G. (1) było dokonane z zamiarem uzyskania przez M. S. tytułu do ubezpieczeń społecznych celem skorzystania z wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych przysługujących osobie o statusie pracownika. W ocenie ZUS, zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych w okresie od 26 marca 2024 r. do 25 czerwca 2024 r., a w efekcie stworzenie możliwości korzystania długotrwale z zasiłku chorobowego zostało podyktowane interesem prywatnym M. S..

(decyzja k. 1-3 akt ZUS)

M. S. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie szeregu przepisów Kodeksu pracy, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznegow razie choroby i macierzyństwa, a także art. 83 § 1 k.c. (odwołanie k. 3-5v.)

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie organu fakty ustalone w toku postępowania administracyjnego, w szczególności: wpływ dokumentu zgłoszenia do ubezpieczeń po upływie ustawowego terminu 7 dni i jednocześnie w okresie stwierdzonej już niezdolności do pracy wnioskodawcy; wystąpienie niezdolności do pracy z powodu choroby niezwłocznie, bo już jeden dzień po zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych; brak tytułu do ubezpieczeń społecznych uprawniającego wnioskodawcę do zasiłku chorobowego w okresie bezpośrednio przed zgłoszeniem do ubezpieczeń przez płatnika składek; brak dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie pracy przez wnioskodawcę na rzecz płatnika składek; nieukończenie szkolenia wstępnego BHP przez wnioskodawcę; brak podpisów na listach obecności; pisemne oświadczenie płatnika składek z dnia 27 sierpnia 2024 r. złożone w toku postępowania administracyjnego, którego treści potwierdza faktyczny brak wykonywania pracy, niepodpisania list obecności, nieukończenie szkolenia BHP w ocenie organu rentowego jednoznacznie świadczą o braku najistotniejszego elementu stosunku pracy, jakim jest rzeczywiste wykonywanie pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy. (odpowiedź na odwołanie k. 17-18v.)

Odwołanie od powyższej decyzji złożył również P. G. (1) reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego. Odwołujący wniósł o zmianę decyzji organu rentowego w całości, ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia. (odwołanie k. 3-7 załączonych akt VIII U 2557/24)

W odpowiedzi na odwołanie płatnika pełnomocnik organu rentowego również wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź na odwołanie k. 37-38v. załączonych akt VIII U 2557/24)

Postanowieniem z 28 listopada 2024 r. tutejszy Sąd połączył sprawę o sygnaturze akt VIII U 2557/24 (z odwołania P. G. (1)) ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 2472/24 (z odwołania M. S.) i obie sprawy rozpoznawać łącznie pod numerem sprawy
o sygnaturze akt VIII U 2472/24. (postanowienie k. 42 załączonych akt VIII U 2557/24)

Na rozprawie z dnia 15 maja 2025 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska. (końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 01:00:19-01:01:52 – płyta CD k. 205)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. G. (1) od 2006 r. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (...) P. G. (1).

Przedmiotem prowadzonej przez niego działalności jest m. in. wykonywanie instalacji elektrycznych, obsługa tych instalacji, montaż, pomiary kontrole, czy nadzory budowlane.

W ramach prowadzonej przez siebie działalności płatnik zatrudnia jednocześnie kilkunastu pracowników.

Na podstawie zawartej w 2019 r. umowy, płatnik współpracował ze spółką (...) sp. z o.o. i miał na jej rzecz świadczyć usługi związane z naprawami pojawiających się awarii elektrycznych w centrum dystrybucyjnym spółki (...) przy ul. (...) w Ł.. W celu realizacji tej umowy płatnik zatrudniał sześciu elektryków utrzymania ruchu. Zgodnie z powyższą umową w centrum dystrybucyjnym przez całą dobę musiał być obecny elektryk. Umowa z R. została jednak zerwana z końcem sierpnia 2024 r. (zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:33-01:00:19 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:29:19-00:56:27 – płyta CD k. 167, listy pracowników, zestawienia nieobecności oraz listy płac k. 36-133, notatka urzędowa k. 186, zeznania płatnika w toku postępowania przed ZUS k. 38-39 akt ZUS)

W dniu 18 marca 2024 r. jeden z dotychczas pracujących u płatnika elektryków utrzymania ruchu rozwiązał umowę o pracę. Na jego miejsce płatnik zatrudnił kolejnego pracownika, który jednak uległ poważnemu wypadkowi, co wiązało się z długotrwałym zwolnieniem lekarskim. (zeznania płatnika w toku postępowania przed ZUS k. 38-39 akt ZUS)

M. S. urodził się (...) W 1995 r. ukończył on Technikum Elektryczne w Ł. i uzyskał tytuł technika elektryka w specjalności: elektromechanika ogólna. W 2001 r. ubezpieczony ukończył Wyższą Szkołę (...) na kierunku informatyka w zakresie inżynierii systemów informatycznych. (bezsporne, a nadto świadectwo k. 7-8 akt ZUS, dyplom k. 9 akt ZUS)

Ubezpieczony cierpi na serododatnie reumatoidalne zapalenie stawów. (dokumentacja medyczna k. 148-156, 159-160v.)

W okresie od 21 kwietnia 1997 r. do 31 października 2021 r. ubezpieczony był zatrudniony w Zakładzie (...) sp. z o.o. w Ł. na stanowiskach kolejno: elektromontera, a następnie dyspozytora. Pracował tam w systemie trzyzmianowym. (świadectwo pracy k. 6-6v. akt ZUS, zeznania ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:09-00:54:33 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:03:13-00:29:19 – płyta CD k. 167)

O tym, że P. G. (1) poszukuje pracowników na stanowisko elektryka utrzymania ruchu M. S. dowiedział się za pośrednictwem portalu Pracuj.pl. (...) pomocą tego portalu odpowiedział na ofertę płatnika.

Po raz pierwszy M. S. spotkał się z P. G. (1) około dwóch tygodni przed dniem zatrudnienia. Podczas pierwszego spotkania płatnik przedstawił mu, że w ramach planowanego stosunku pracy ubezpieczony będzie miał zajmować się elektryką, zarządzać układami technologicznymi takich jak: układy przemysłowe czy węzeł cieplny. Wnioskodawca miał być ich konserwatorem. Podczas tej rozmowy, płatnik powiedział wnioskodawcy, że będzie gdzieś skierowany do pracy, ale nie powiedział konkretnie gdzie. Po 2-3 dniach ubezpieczony otrzymał od płatnika odpowiedź, że dostał tę pracę. Wówczas przyjechał drugi raz do firmy i wówczas ustalił z płatnikiem konkretne warunki pracy oraz dokładną kwotę wynagrodzenia. Następnie z płatnikiem skontaktowała się pracownica płatnika zatrudniona u niego na stanowisku koordynatora ds. biurowych – M. G.. Następnie, w okresie od 20 do 25 marca 2024 r. przygotowała ona skierowanie na badania, szkolenie BHP i kompletowała dokumentację związaną z zatrudnieniem; dokonywała ona również z ubezpieczonym ustaleń co do odzieży roboczej czy Pracowniczych P. Kapitałowych. (zeznania ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:09-00:54:33 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:03:13-00:29:19 – płyta CD k. 167, zeznania świadka M. G. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:08:01-00:17:03 – płyta CD k. 205, wydruki korespondencji e-mail k. 7-8)

Wnioskodawca miał u płatnika świadczyć pracę na zmiany, które odbywały się w godzinach: od 6 do 14, od 14 do 22 oraz od 22 do 6. (zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:25:28-00:36:48 – płyta CD k. 205)

W dniu 26 marca 2024 r. P. G. (1) zawarł z M. S. umowę o pracę na okres próbny od 26 marca 2024 r. do 25 czerwca 2024 r., na podstawie której M. S. miał być zatrudniony na stanowisku elektryka utrzymania ruchu w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 6.166,00 zł miesięcznie brutto tytułem wynagrodzenia zasadniczego oraz premię uznaniową w wysokością 685,00 zł miesięcznie brutto. Praca miała być świadczona w równoważnym systemie czasu pracy. Jako dzień rozpoczęcia pracy strony wskazały 26 marca 2024 r. Natomiast jako miejsce wykonywania umowy wskazały miejsca wykonywania i utrzymywania przez pracodawcę instalacji elektrycznych i innych na terenie Ł. i woj. (...) (umowa o pracę k. 19 akt ZUS)

W dniu 26 marca 2024 r. o godzinie 8:00 M. S. oraz drugi pracownik -również zatrudniony przez płatnika – K. J. stawili się w biurze należącym do płatnika, które znajduje się w Ł. przy ul. (...). Wypełnili wszystkie wymagane oświadczenia, podpisali umowy o pracę oraz otrzymali stosowne upoważnienia.

Następnie, przed godziną 9 zalogowali się do systemu szkolenia BHP. Szkolenie to zakończyło się po godzinie.

Następnie o godzinie 10:20 obaj, wraz z pracownikiem płatnika – P. G. (2) pojechali do Centrum Dystrybucyjnego spółki (...) w Ł. celem odbycia wewnętrznego szkolenia stanowiskowego. Szkolenie stanowiskowe w centrum dystrybucyjnym spółki (...) było prowadzone najpierw przez pracownika R. – M. N. – specjalistkę ds. BHP i administracji w dziale technicznym R.. W trakcie tego szkolenia M. S. i K. J. zostali zapoznani z zasadami poruszania się w centrum dystrybucyjnym R.. To szkolenie trwało około pół godziny.

Następnie ubezpieczony oraz drugi z zatrudnianych tego dnia pracowników zostali oprowadzeni po magazynie przez T. D., który również zapoznawał ich z podstawowym zakresem należących do nich obowiązków; pokazywał logistykę poruszania się po obiekcie i zasady zachowywania się na obiekcie. Oprowadzając pokazywał im również punkty strategiczne dla przyszłego zakresu pracy ubezpieczonego.

Tego dnia M. S. nie wykonywał samodzielnie żadnych obowiązków pracowniczych, bo był to dzień szkoleniowy. Szkolenie to odbywało się w ten sposób, że ubezpieczony oraz K. J. wykonali wraz z T. D. wspólny obchód, którego przeprowadzenie należało do obowiązków elektryka utrzymania ruchu
i którego celem jest wykazanie wycieków hydraulicznych i usterek elektrycznych – jednak takich usterek nie stwierdzono w trakcie obchodu szkoleniowego. Tego dnia T. D. nie przeprowadzał już obchodu.

(zeznania świadka T. D. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:36:48-00:51:35 – płyta CD k. 205, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:25:28-00:36:48 – płyta CD k. 205, zeznania świadka M. N. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:17:03-00:25:28 – płyta CD k. 205, wydruk z systemu elektronicznego k. 12, 21 załączonych akt VIII U 2557/24, lista osób zapoznanych z zasadami poruszania się, wykonywania zleconych prac i czynności na terenie firmy (...) sp. z o.o. k. 14 załączonych akt VIII U 2557/24)

Powyższe szkolenie zakończyło się około godziny 14. Wówczas ubezpieczony wyszedł z centrum dystrybucyjnego, rejestrując w systemie elektronicznym fakt wyjścia z pracy.
W pierwszym dniu pracy ubezpieczony był obecny około 6 godzin. (zeznania ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:09-00:54:33 – płyta CD k. 205 w zw.
z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:03:13-00:29:19 – płyta CD k. 167, wydruk z systemu elektronicznego k. 12, 21 załączonych akt VIII U 2557/24)

W dniu 26 marca 2024 r., ubezpieczony otrzymał od pracodawcy identyfikator pozwalający poruszać się po centrum dystrybucyjnym spółki (...). Otrzymał on również telefon służbowy, służbową kartę SIM, torbę narzędziową wraz z podręcznym kompletem narzędzi dla instalatora-elektryka i odzież BHP. (zeznania świadka M. G.
e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:08:01-00:17:03 – płyta CD k. 205, zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:33-01:00:19 – płyta CD k. 205 w zw.
z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:29:19-00:56:27 – płyta CD k. 167, identyfikator k. 180)

W dniu 27 marca 2024 r. ubezpieczony miał rozpocząć pracę o godzinie 6, jednak źle się poczuł z powodu rwy kulszowej, na którą leczy się od 2020 r. Zadzwonił do lekarza i umówił wizytę lekarską. Nie stawił się w związku z tym do pracy. Tego dnia lekarz stwierdził jego niezdolność do pracy i wystawił zwolnienie na dwa tygodnie, które następnie było przedłużane - do 30 czerwca 2024 r. (zeznania ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:09-00:54:33 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:03:13-00:29:19 – płyta CD k. 167, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:25:28-00:36:48 – płyta CD k. 205, wniosek o kontrolę zaświadczenia lekarskiego oraz odpowiedź ZUS k. 26-34 załączonych akt VIII U 2557/24, dokumentacja medyczna k. 159-160v.)

M. S. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych po upływie ustawowego 7-dniowego terminu, ponieważ biuro rachunkowe, które obsługuje płatnika miało wątpliwości czy należy go zgłosić do ZUS. Płatnik zdecydował się najpierw zweryfikować zasadność zwolnień lekarskich przedstawionych przez ubezpieczonego. Dopiero, gdy ZUS stwierdził, że są one zasadne, P. G. (1) wraz J. G. zdecydowali się zgłosić ubezpieczonego do ubezpieczeń. (zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:33-01:00:19 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:29:19-00:56:27 – płyta CD k. 167, zeznania świadka J. G. e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:25:28-00:36:48 – płyta CD k. 205)

W spornym okresie pracodawca wypłacał M. S. wynagrodzenie na jego rachunek bankowy. W dniu 10 kwietnia 2024 r. ubezpieczony otrzymał od płatnika kwotę 845,64 zł tytułem wynagrodzenia za marzec 2024 r, w dniu 10 maja 2024 r. ubezpieczony otrzymał kwotę 4.094,22 zł tytułem wynagrodzenia za kwiecień 2024 r., w dniu 10 czerwca 2024 r. ubezpieczony otrzymał kwotę 4.601,15 zł tytułem wynagrodzenia za maj 2024 r.,
w dniu 25 czerwca 2024 r. ubezpieczony otrzymał kwotę 5.306,22 zł tytułem wynagrodzenia za czerwiec 2024 r. (potwierdzenia transakcji bankowych k. 10-13 akt ZUS)

Stosunek pracy pomiędzy ubezpieczonym, a płatnikiem ustał w dniu 25 czerwca 2024r. na skutek upływu czasu, na jaki była zawarta umowa. Ubezpieczony nie kontynuował zatrudnienia u płatnika. (zeznania ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:09-00:54:33 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:03:13-00:29:19 – płyta CD k. 167, zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:33-01:00:19 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:29:19-00:56:27 – płyta CD k. 167, świadectwo pracy k. 17-17v. akt ZUS)

Do czasu zakończenia współpracy z R. – co nastąpiło z końcem sierpnia 2024 r. – nieobecnego ubezpieczonego płatnik doraźnie zastępował innymi pracownikami
w ramach zastępstw. Po rozwiązaniu stosunku pracy z M. S., płatnik nie zatrudniał nikogo nowego na jego miejsce, gdyż w okresie, gdy ubezpieczony przebywał na zwolnieniu okazało się, że współpraca z R. będzie trwała jedynie do końca sierpnia 2024 r. (zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 15 maja 2025 r. 00:54:33-01:00:19 – płyta CD k. 205 w zw. z e-protokołem rozprawy z 13 marca 2025 r. 00:29:19-00:56:27 – płyta CD k. 167)

W dniu 25 czerwca 2024 r. płatnik wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy,
z którego wynikało, że M. S. był zatrudniony w (...) P. G. (1)
w okresie od 26 marca 2024 r. do 25 czerwca 2024 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, w trakcie którego wykonywał pracę elektryka utrzymania ruchu, a stosunek pracy ustał z upływem czasu na jaki była zawarta umowa. W punkcie 16. powyższego świadectwa pracy wskazano, że okres od 27 marca 2024 r. do 25 czerwca 2024 r. był dla ubezpieczonego okresem nieskładkowym, gdyż korzystał wówczas ze zwolnienia chorobowego. (świadectwo pracy k. 17-17v. akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, jak również przesłuchania wnioskodawcy i płatnika.

Sąd uznał za wiarygodne wskazane dowody, jako spójne i korespondujące ze sobą wzajemnie co do okoliczności mających istotne znaczenie dla oceny charakteru spornej umowy o pracę.

Fakt stawienia się ubezpieczonego do pracy u płatnika w dniu 26 marca 2024 r. i pozostawania w tym dniu do jego dyspozycji wnika bowiem nie tylko z osobowych źródeł dowodowych, ale również z elektronicznych systemów rejestracji wejścia i wyjścia pracowników stosowanego przez pracodawcę, z którego jednoznacznie wynika, że M. S. w dniu 26 marca 2024 r. znajdował się w centrum dystrybucyjnym spółki (...) sp. z o.o. w Ł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania są zasadne i zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 350 ze zm.), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Przy tym o uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego
w L. z 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...)] Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest zatem uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251)

Zgodnie zaś z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Ujmując najogólniej, z pozornością mamy do czynienia wówczas, gdy strony swobodnie i z rozmysłem tworzą czynność prawną ujawnioną, której treść nie stanowi odzwierciedlenia ich rzeczywistych zamiarów. Strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych, lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują.
(B. Lewaszkiewicz-Petrykowska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, wyd. II, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014, art. 83)

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07, OSNP 2009, nr 23-24, poz. 321)

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 roku, III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527)

Warto przy tym przypomnieć, że stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r., I PKN 451/99, OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575)

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym M. S., a płatnikiem składek P. G. (1) prowadzącym działalność pod firmą (...) P. G. (1) została zawarta jedynie dla pozoru w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, gdyż przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia lekarskiego ukończył jedynie szkolenie wstępne BHP i rozpoczął szkolenie stanowiskowe, którego nie zakończył. W ocenie organu nie doszło natomiast do faktycznego podjęcia pracy w charakterze pracownika.

Należy jednak zauważyć, że w orzecznictwie wskazuje się w sposób jednoznaczny, że wada oświadczenia woli w postaci pozorności nie może wynikać z okoliczności powstałych po zawarciu umowy o pracę. Innymi słowy, samo zaprzestanie wykonywania umówionej pracy, nie jest przesłanką prowadząca do uznania pozorności umowy o pracę. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2021 r., II USKP 74/21, OSNP 2022, nr 12, poz. 119)

Skutecznemu i ważnemu zawarciu umowy o pracę i powstaniu tytułu ubezpieczenia społecznego na podstawie ważnej umowy o pracę nie stoi przy tym na przeszkodzie nawet późniejsza, spowodowana obiektywnymi przeszkodami (np. chorobą powodującą niezdolność do pracy), niemożność faktycznego podjęcia pracy w terminie określonym w umowie (art. 26 k.p.). (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 2020 r., I UK 387/18, OSNP 2021, nr 4, poz. 44).

Zwraca się również uwagę, że aby móc stwierdzić, że została zawarta umowa pozorna, przy składaniu oświadczeń woli (przy podpisywaniu umowy) obie strony muszą mieć/mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Oznacza to, że strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wynikających z umowy. Innymi słowy, strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak na prawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 25 maja 2021 r., III AUa 877/19, LEX nr 3330086, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 maja 2021 r., III AUa 164/21, LEX nr 3259711)

Ocena czy w takiej sytuacji umowa o pracę była umową rzeczywistą, czy pozorną zależy zatem od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, przede wszystkim czy strony zawierając sporną umowę zmierzały do zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy.

Po analizie całokształtu materiału dowodowego w niniejszej sprawie, Sąd doszedł do wniosku, że w momencie zawierania spornej umowy strony nie miały na celu złożenia pozornego oświadczenia woli o zawarciu umowy o pracę.

W ocenie Sądu, to, że wnioskodawca w dniu 26 marca 2024 r. odbył faktycznie jedynie szkolenie z zakresu BHP oraz szkolenie stanowiskowe i w rzeczywistości ostatecznie nie wykonywał jeszcze samodzielnie pracy na rzecz płątnika nie może samo w sobie stanowić jeszcze przesłanki do uznania, że w momencie zawierania spornej umowy o pracę, ubezpieczony oraz płatnik działali ze świadomością, że M. S. faktycznie nie będzie świadczyć pracy na rzecz P. G. (1).

Sąd wziął pod uwagę, że ubezpieczony w ramach stosunku pracy miał zajmować się elektryką, zarządzać układami technologicznymi takich jak: układy przemysłowe czy węzeł cieplny – co było zgodne tak z przedmiotem jego działalności gospodarczej, jak i jego ówczesnym zapotrzebowaniem na pracę.

W ocenie Sądu, w stanie faktycznym niniejszej sprawy brak było przesłanek, by uznać, że płatnik nie miał potrzeby zatrudnienia pracownika na ww. stanowisku i zatrudnił ubezpieczonego jedynie w celu objęcia go ochroną ubezpieczeniową bez zamiaru powierzania mu pracy. Na podstawie zawartej w 2019 r. umowy, płatnik współpracował bowiem ze spółką (...) sp. z o.o. i miał na jej rzecz świadczyć usługi związane z naprawami pojawiających się awarii elektrycznych w centrum dystrybucyjnym spółki (...) przy ul. (...) w Ł.. W celu realizacji tej umowy płatnik zatrudniał sześciu elektryków utrzymania ruchu. Zgodnie z powyższą umową, w centrum dystrybucyjnym przez całą dobę musiał być obecny elektryk. W dniu 18 marca 2024 r. jeden z dotychczas pracujących u płatnika elektryków utrzymania ruchu rozwiązał umowę o pracę. Na jego miejsce płatnik zatrudnił kolejnego pracownika, który jednak uległ poważnemu wypadkowi, co wiązało się z długotrwałym zwolnieniem lekarskim. Mając na uwadze te okoliczności, oczywistym wydaje, się, że płatnik miał potrzebę zatrudnienia wnioskodawcy na ww. stanowisku.

Sąd – mając na uwadze zebrany materiał dowodowy wskazujący na miejsce i czas przebywania ubezpieczonego w dniu 26 marca 2024 r., nie ma przy tym wątpliwości, że ubezpieczony zgłosił się do pracodawcy w dniu 26 marca 2024 r. i zawarł z pracodawcą umowę o pracę w formie pisemnej, podpisał inne dokumenty związane z zatrudnieniem, a następnie odbywał w tym dniu wstępne szkolenie BHP i szkolenie stanowiskowe.

Fakty te wynikają dla Sądu w sposób jednoznaczny z zeznań świadków oraz zgromadzonych dokumentów. Choć we wskazanym dniu ubezpieczony co prawda nie wykonywał jeszcze samodzielnie typowych obowiązków, które potencjalnie miał wykonywać na stanowisku elektryka utrzymania ruchu, to pozostawał już jednak do dyspozycji i pod kierownictwem pracodawcy.

Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z art. 128 § 1 k.p. czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Warto w tym kontekście także zauważyć, że art. 237 ³ § 2 k.p. stanowi, że pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy m.in. przed dopuszczeniem go do pracy.

Dokonując zatem wykładni przepisu art. 237 ³ § 2 k.p. i zestawiając go z brzmieniem art. 229 § 1 pkt 1 k.p. który stanowi, że wstępnym badaniom lekarskim, z zastrzeżeniem § 1 ¹, podlegają osoby przyjmowane do pracy, nie sposób nie zauważyć, że intencją ustawodawcy było to, by przyjmować, iż osoba, która zawarła umowę o pracę, ale jeszcze nie została przez pracodawcę dopuszczona do pracy gdyż dopiero odbywa szkolenie BHP, w rozumieniu Kodeksu pracy jest już pracownikiem, a nie dopiero osobą przyjmowaną do pracy. Powyższy przepis jasno wskazuje zatem, że w okresie wstępnego szkolenia BHP mamy już do czynienia z pracownikiem. W konsekwencji pracownik już w okresie szkolenia – pomimo niewykonywania pracy zostaje objęty pracowniczym tytułem do ubezpieczeń społecznych bez względu na to czy w następnych dniach będzie zdolny do pracy czy też nie.

W tym kontekście rozpoznawanej sprawy zaakcentować również należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi jedynie zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 maja 2014 r., III AUa 826/13, LEX: 1493761)

Warto przy tym przypomnieć, że z utrwalonej linii orzeczniczej wynika, że w przypadku zamiaru rzeczywistego świadczenia pracy przez pracownika, nie ma znaczenia to, że jego motywacją (nawet główną) do zawarcia umowy o pracę jest uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej. Umowa taka nie może być wówczas uznawana za pozorną. (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2023 r., (...) 6/23, LEX nr 3570816, wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2021 r., III USKP 82/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 102)

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można bowiem mówić tylko wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji zamiaru świadczenia pracy. Dla oceny spornej umowy o pracę jako rzeczywistej nie ma zatem znaczenia to, że stan zdrowia ubezpieczonego w momencie zawierania umowy pozwalał przypuszczać, że będzie on korzystał z ubezpieczenia chorobowego, skoro miał on zamiar wykonywania pracy. Akceptacja przeciwnego poglądu sprawiałaby, że osoby przewlekle chore, jednak nie będące długotrwale niezdolne do pracy byłyby pozbawione możliwości zatrudnienia i w konsekwencji prawa do zabezpieczenia społecznego.

W ocenie Sądu nie można także przyjąć, że zatrudnienie ubezpieczonego przez P. G. (1) było nieracjonalne z tego powodu, że pracodawca nie zatrudnił nikogo na miejsce ubezpieczonego po tym, gdy umowa o pracę z ubezpieczonym uległa rozwiązaniu.

Należy bowiem wziąć pod uwagę, że powodem dla którego płatnik nie zatrudniał nikogo nowego na jego miejsce, było to, że, gdy M. S. przebywał na zwolnieniu, okazało się, że współpraca płatnika z R. będzie trwała jedynie do końca sierpnia 2024 r. W ocenie Sądu należy zatem przyjąć, że w momencie zawarcia spornej umowy płatnik pozostawał w przekonaniu, że będzie potrzebował pracownika na stanowisku elektryka utrzymania ruchu. Co więcej taka też potrzeba bez wątpienia istniała przez cały okres trwania spornej umowy o pracę; dopiero dwa miesiące po rozwiązaniu umowy o pracę z M. S. płatnik utracił potrzebę zatrudniania elektryków utrzymania ruchu w Centrum Dystrybucyjnym R..

Fakt, że zgłoszenie ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych po upływie ustawowego 7-dniowego terminu, podyktowane było wyłącznie działaniem płatnika składek, który z uwagi na rozpoczęcia korzystania przez ubezpieczonego ze zwolnienia lekarskiego już w drugim dniu zatrudnienia, zdecydował się najpierw zweryfikować zasadność zwolnień lekarskich przedstawionych przez ubezpieczonego. Dopiero, gdy okazały się one zasadne, płatnik zdecydował się zgłosić ubezpieczonego do ubezpieczeń. W ocenie Sądu zatem również ta okoliczność nie może przemawiać za tym, że strony zmierzały do obejścia prawa i wykreowania tytułu do pracowniczego ubezpieczenia społecznego bez zamiaru świadczenia pracy przez ubezpieczonego.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową
o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił wszystkie cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p. Praca miała być bowiem wykonywana przez ubezpieczonego, odpłatnie, stale, pod kierunkiem pracodawcy, w określonym przez niego miejscu i czasie, a jedynym powodem dla którego nie była realizowana od 27 marca 2024 r. do końca jej obowiązywania był fakt pogorszenia się stanu zdrowia ubezpieczonego, a nie zamiar symulowania stosunku zatrudnienia.

Z uwagi na powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Paulina Kuźma