Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 listopada 2022 r. nr (...)-2022 Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. Wydział Kapitału Początkowego z/s w Z. ustalił wartość kapitału początkowego S. P. na dzień 1 stycznia 1999 r. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 53 412,04 zł. Jako podstawę wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął kwotę 543,30 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 44,50%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 44,50% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) (44,50% x 1220,89 zł = 543,30 zł). Do stażu kapitałowego przyjęto okresy składkowe w ilości 14 lat, 3 miesięcy i 6 dni tj. 171 miesięcy oraz nieskładkowe w ilości 0 miesięcy, 3 dni tj. 0 miesięcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów:



od 1 września 1975 r. do 31 grudnia 1979 r., ponieważ nie został przedłożony oryginał dokumentu, a jedynie jego kopia, która nie stanowi środka dowodowego;



od 4 lutego 1980 r. do 4 lutego 1980 r., gdyż w tym okresie wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym;



od 22 maja 1980 r. do 20 sierpnia 1980 r., ponieważ wg karty wynagrodzenia wnioskodawca miał przerwę w ubezpieczeniu (wyjazd);



od 1 lipca 1989 r. do 31 marca 1991 r. – (...) G. – okres wymieniony w kwestionariuszu – brak jest dokumentu potwierdzającego fakt zatrudnienia;



od 25 sierpnia 1992 r. do 25 sierpnia 1992 r. – Zakład (...) – brak jest dokumentu potwierdzającego fakt zatrudnienia;



od 8 marca 1993 r. do 31 stycznia 1994 r. – Zakład (...) rozliczał się deklaracjami bezimiennymi – brak jest oryginalnego świadectwa pracy. Przedłożono zaświadczenia bez pieczątki i podpisu osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu;



od 1 lutego 1994 r. do 17 września 1994 r. – Zakład (...) rozliczał się deklaracjami bezimiennymi – brak jest oryginalnego świadectwa pracy. Przedłożono zaświadczenia bez pieczątki i podpisu osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu;



od 1 grudnia 1994 r. 30 czerwca 1995 r. – Poczta Polska – brak jest oryginalnego świadectwa pracy.

(decyzja – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji w dniu 20 grudnia 2022 r. (data prezentaty) wniósł S. P., uznając ją za krzywdzącą. Ubezpieczony wskazał, że nie zaliczono mu około 9 lat pracy udokumentowanych kopiami świadectw pracy, poświadczonych za zgodność przez instytucje odpowiedzialne za przechowywanie dokumentów. Zdaniem wnioskodawcy okres pracy od 1 września 1975 r. do 8 lutego 1983 r. w C. Ł. oraz okres pracy od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. w P. (...) powinien zostać uwzględniony przez organ rentowy do obliczenia kapitału początkowego. W aktach ZUS znajdują się bowiem kopie świadectw pracy z w/w zakładów pracy potwierdzone za zgodność z oryginałem. Ubezpieczony podkreślił, że w przypadku pierwszego z wymienionych zakładów nie jest możliwe uzyskanie oryginału świadectwa pracy, zaś uzyskanie oryginału świadectwa pracy z drugiego z w/w zakładów pracy będzie możliwe dopiero po nowym roku. Nadto ubezpieczony zaznaczył, że Urząd Pracy uznał oba świadectwa pracy za prawidłowe i zaliczył mu w/w okresy do obliczenia zasiłku.

(odwołanie od decyzji – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ zaprzeczył twierdzeniom wnioskodawcy, gdyż do stażu pracy zaliczono okres zatrudnienia w (...) z wyłączeniem okresu od 1 września 1975 r. do 31 grudnia 1979 r. (kserokopia dokument potwierdzona za zgodność przez archiwum), 4 lutego 1980 r. (urlop bezpłatny), od 22 maja 1980 r. do 20 sierpnia 1980 r. (przerwa w zatrudnieniu). Zatem okresy zatrudnienia od 1 stycznia 1980 r. do 3 lutego 1980 r., od 5 lutego 1980 r. do 21 maja 1980 r., od 21 sierpnia 1980 r. do 28 lutego 1983 r. zostały przyjęte do stażu pracy, natomiast wynagrodzenie z lat 1980-1983 wynikające z kart płac (poświadczonych za zgodność przez archiwum) do wysokości podstawy wymiaru. Nadto organ zaznaczył, że nie ma podstaw do zaliczenia okresu zatrudnienia w P. (...) od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r., ponieważ wnioskodawca nie przedłożył oryginału świadectwa pracy. W aktach znajduje się kserokopia potwierdzająca za zgodność ksero świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

(odpowiedź na odwołanie – k. 9-9 verte)

W piśmie procesowym z dnia 31 stycznia 2023 r. (data prezentaty) wnioskodawca złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

(pismo procesowe – k. 16)

Postanowieniem z dnia 9 marca 2023 r. tut. Sąd ustanowił dla wnioskodawcy pełnomocnika z urzędu.

(postanowienie – k. 24)

Na ostatniej rozprawie z dnia 19 lipca 2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu. Natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 19 lipca 2024 r. e-protokół (...):02:31 - 00:03:55 – koperta k. 95)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca S. P. urodził się (...)

(bezsporne)

W dniu 21 września 2022 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

(wniosek o emeryturę – k. 1-3 verte pliku II akt ZUS)

Wobec powyższego Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. Wydział Kapitału Początkowego z/s w Z., w dniu 7 listopada 2022 r. wydał zaskarżoną decyzję o ustaleniu kapitału początkowego dla wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 r.

(decyzja – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

Do ustalenia kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 543,30 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenie wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 44,50%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 44,50% przez kwotę 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) (44,50% x 1220,89 zł = 543,30 zł). Do stażu kapitałowego przyjęto okresy składkowe w ilości 14 lat, 3 miesięcy i 6 dni tj. 171 miesięcy oraz nieskładkowe w ilości 0 miesięcy, 3 dni tj. 0 miesięcy.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów:



od 1 września 1975 r. do 31 grudnia 1979 r., ponieważ nie został przedłożony oryginał dokumentu, a jedynie jego kopia, która nie stanowi środka dowodowego;



od 4 lutego 1980 r. do 4 lutego 1980 r., gdyż w tym okresie wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym;



od 22 maja 1980 r. do 20 sierpnia 1980 r., ponieważ wg karty wynagrodzenia wnioskodawca miał przerwę w ubezpieczeniu (wyjazd);



od 1 lipca 1989 r. do 31 marca 1991 r. – (...) G. – okres wymieniony w kwestionariuszu – brak jest dokumentu potwierdzającego fakt zatrudnienia;



od 25 sierpnia 1992 r. do 25 sierpnia 1992 r. – Zakład (...) – brak jest dokumentu potwierdzającego fakt zatrudnienia;



od 8 marca 1993 r. do 31 stycznia 1994 r. – Zakład (...) rozliczał się deklaracjami bezimiennymi – brak jest oryginalnego świadectwa pracy. Przedłożono zaświadczenia bez pieczątki i podpisu osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu;



od 1 lutego 1994 r. do 17 września 1994 r. – Zakład (...) rozliczał się deklaracjami bezimiennymi – brak jest oryginalnego świadectwa pracy. Przedłożono zaświadczenia bez pieczątki i podpisu osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu;



od 1 grudnia 1994 r. 30 czerwca 1995 r. – Poczta Polska – brak jest oryginalnego świadectwa pracy.

(decyzja – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 44,50 % i został ustalony przy przyjęciu następujących zarobków – dochodów wnioskodawcy:



1980 r. 54 119,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 72 480,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 89,60 %,



1981 r. 92 459,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 92 268,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 100,21 %,



1982 r. 116 936,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 139 572,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 83,78 %,



1983 r. 70 229,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 173 700,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 40,43 %,



1984 r. 64 800,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 202 056,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 32,07 %,



1985 r. 64 800,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 240 060,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 26,99%,



1986 r. 64 800,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 289 140,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 22,41%,



1987 r. 84 000,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 350 208,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 23,99%,



1988 r. 108 000,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 637 080,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 16,95 %,



1989 r. 106 800,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 2 481 096,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 8,61%.

(obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonego – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy wystawionym przez Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) z dnia 8 lutego 1983 r. (uzyskanym w toku trwania niniejszego postępowania) S. P. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy od dnia 1 września 1975 r. do dnia 28 lutego 1983 r. W wymienionym okresie wnioskodawca zajmował stanowisko posadzkarza. Było to także ostatnie z zajmowanych stanowisk przez wnioskodawcę, na którym otrzymywał wynagrodzenie kat. VII 26,50 zł/godz.

(świadectwo pracy z dnia 8 lutego 1983 r. – k. 1-1 verte akt wnioskodawcy)

Zgodnie z angażem z Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) z dnia 23 czerwca 1979 r. ubezpieczonemu od dnia 1 czerwca 1979 r. przyznano stawkę wynagrodzenia w wysokości 11,30/godz.

(angaż z dnia 23 czerwca 1979 r. – k. 29 akt osobowych wnioskodawcy)

Jak wynika z notatki kolegialnej ZUS ubezpieczony w 1980 r. otrzymał wynagrodzenie w wysokości 54 119,00 zł, w 1981 r. w wysokości 92 459,00 zł, w 1982 r. w wysokości 116 936,00 zł oraz w 1983 r. w wysokości 16 229,00 zł.

(notatka kolegialna – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy wystawionym przez P. (...) S.A. Centrum (...) w Ł. D. (...) Kadrowej z dnia 21 listopada 2023 r. (uzyskanym w toku trwania niniejszego postępowania) S. P. był zatrudniony w U. (...) (...) w okresie od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia pracownik wykonywał pracę doręczyciela miejskiego.

(świadectwo pracy z dnia 21 listopada 2023 r. – koperta k. 69)

Zgodnie z hipotetycznym przeliczeniem kapitału początkowego wnioskodawcy przy uwzględnieniu złożonych dokumentów tj. świadectwa pracy z (...) C. (...) oraz P. (...) hipotetycznie wyliczony kapitał początkowy wyniósł 65 473,43 zł.

ZUS hipotetycznie wyliczył także kapitał początkowy z uwzględnieniem kwestionowanych okresów oraz przyjmując minimalne wynagrodzenie za okresy od 1 września 1975 r. do 31 grudnia 1979 r. (C. (...)), od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. (. (...). Kapitał początkowy wyniósł 68 867,59 zł (wwpw ustalony z lat 1975-1984 wyniósł 48,28 %).

(hipotetyczne wyliczenie ZUS z 5 marca 2024 r. – k. 72-81)

Natomiast hipotetycznie wyliczony kapitał początkowy w uwzględnieniem kwestionowanych okresów oraz przyjęciem minimalnego wynagrodzenia za okresy od 1 września 1975 r. do 31 maja 1979 r. (C. (...)), od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. (. (...) oraz wynagrodzenia za okres od 1 czerwca 1979 r. do 31 grudnia 1979 r. wyliczonego na podstawie angażu z 23 czerwca 1979 r. z C. (...) w wysokości 15481,00 zł wyniósł 69 565,65 zł (wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z lat 1975 - 1984 wyniósł 48,73 %). Wynagrodzenie od 1980 do 28 lutego 1983 r. – przyjęto zgodnie z notatką kolegialną.

(hipotetyczne wyliczenie ZUS z 20 czerwca 2024 r. – k.86-92)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w aktach niniejszej sprawy, aktach ZUS oraz aktach osobowych wnioskodawcy z Przedsiębiorstwa Budownictwa (...).

Powołane dokumenty, według Sądu Okręgowego, zasługiwały w całości na uwzględnienie, albowiem ich prawdziwości nie zakwestionował ani odwołujący, ani organ rentowy. Wskazane dokumenty nie niosły cech podrobienia, bądź przerobienia. Tym samym nie zachodziły żadne okoliczności, które wskazywałyby na ich nieautentyczność, bądź odwoływanie się w nich do informacji i zdarzeń, które nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu.

Ponadto Sąd przyjął za wiarygodne hipotetyczne wyliczenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wysokości kapitału początkowego ubezpieczonego z dnia 20 czerwca 2024 r., które jest całkowicie zgodne z materiałem dowodowym zgromadzonym w przedmiotowej sprawie. Podkreślić przy tym należy, że sam wnioskodawca również nie kwestionował tego wyliczenia.

W tym miejscu warto zauważyć, iż w okresie od 1 czerwca 1979 r. do 31 grudnia 1979 r. ubezpieczony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 11,30 zł/godz. Powyższe wynika jednoznacznie z angażu z dnia 23 czerwca 1979 r., którego oryginał znajduje się w aktach osobowych wnioskodawcy. W związku z powyższym do wyliczenia kapitału początkowego ubezpieczonego zasadnym było uwzględnienie nie tylko świadectw pracy uzyskanych w toku niniejszego postępowania (tj. świadectwa pracy skarżącego z Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) i P. (...)), ale także w/w angażu ze stawką godzinową.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 t.j.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Natomiast na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca, określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, że wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust 1a i 1b oraz w art. 27 ust 2 i 3 .

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia czy do obliczenia wysokości kapitału początkowego ubezpieczonego organ rentowy powinien uwzględnić okres pracy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 1 września 1975 r. do 8 lutego 1983 r. oraz okres pracy w P. (...) S.A. od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. Organ rentowy stał na stanowisku, że uwzględnienie w/w okresów nie jest możliwe, ponieważ skarżący nie przedłożył oryginałów świadectw pracy dotyczących tych okresów.

W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja niewątpliwie wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza jednak, iż zarówno okres zatrudnienia jak i wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być wykazana w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25.07.1997 r. II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998/11/342, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1997-03-04, III AUa 105/97 opubl: OSA w W. rok 1997, Nr. 2, poz. 7; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1993-08-18, III AUr 294/93 opubl: P.. Sąd. rok 1994, Nr. 3, poz. 6).

Przyjąć zatem trzeba, iż w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (sporne czy też niemożliwe do udowodnienia przy pomocy dowodu z dokumentu) mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe, co wynika także z treści przepisu art. 473 k.p.c.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe ponad wszelką wątpliwość wykazało, że do wyliczenia kapitału początkowego ubezpieczonego powinien zostać uwzględniony okres pracy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 1 września 1975 r. do 8 lutego 1983 r. oraz okres pracy w P. (...) S.A. od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. Należy bowiem wskazać, iż w toku postępowania uzyskane zostały oryginały świadectw pracy skarżącego z w/w zakładów pracy, z których jednoznacznie wynika, iż w spornych okresach wnioskodawca świadczył w nich pracę. Notabene – organ rentowy sam przyznał, iż gdyby oryginały tych dokumentów były złożone do ZUS to stanowiłyby podstawę do przeliczenia kapitału początkowego.

Sąd w tym zakresie miał na uwadze, że możliwym było ustalenie wysokości wynagrodzenia przy uwzględnieniu tygodniowej normy czasu pracy i stawki godzinowej wynikającej z oryginalnego angażu z 23 czerwca 1979 r. za okres od 1 czerwca 1979 r. do 31 grudnia 1979 r. w Chemobudowie.

Zgodnie z art. 129 § 1 kp w brzmieniu obowiązującym od 1.01.1975 r. czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień. Przyjęto normatywny czas pracy z uwagi na brak dostatecznych dowodów, że wnioskodawca wykonywał pracę ponad przewidziane normy i w jakim zakresie.

Powyższe jest zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądów Okręgowych, Apelacyjnych i Sądu Najwyższego, w której przyjęto, że w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację z akt osobowych, taką jak min.: umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia uwzględniając tylko „pewne” składnik wynagrodzenia, wypłacane w danym okresie stale i w określonej wysokości przy przyjęciu wymiaru czasu pracy udowodnionego przez ubezpieczonego co też Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie uczynił (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 11.12.2017 r. III AUa 1071/16, LEX nr 2423321, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.08.2016 r. III AUa 1723/15, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24.05.2016 r. III AUa 119/16 , L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29.10.2015 r. III AUa 822/15, L., wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z 18.09.2013 r. V U 466/13, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12.02.2013 r. III AUa 1024/12, L.).

W związku z powyższym – w ocenie Sądu – brak jest podstaw do odmowy wiarygodności zgromadzonym w toku postępowania dokumentom, a zatem brak jest prawnych przesłanek do zaniechania przez organ rentowy obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu pracy od dnia 1 września 1975 r. do 8 lutego 1983 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) oraz okresu pracy od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. w P. (...) S.A. (...) jak już powyżej wskazano zasadnym było również uwzględnienie przez organ rentowy przy obliczeniu wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonego angażu z dnia 23 czerwca 1979 r.

Hipotetycznie wyliczony kapitał początkowy z uwzględnieniem kwestionowanych okresów oraz przyjęciem minimalnego wynagrodzenia za okresy od 1 września 1975 r. do 31 maja 1979 r. (C. (...)), od 1 grudnia 1994 r. do 30 czerwca 1995 r. (. (...) oraz wynagrodzenia za okres od 1 czerwca 1979 r. do 31 grudnia 1979 r. wyliczonego na podstawie angażu z 23 czerwca 1979 r. z C. (...) w wysokości 15 481,00 zł wyniósł 69 565,65 zł (wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z lat 1975-1984 wyniósł 48,73 %). Wyliczony wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego okazał się wyższy od dotychczas przyjmowanego przez organ rentowy względem wnioskodawcy i co istotne skutkował zwiększeniem wartości należnego mu kapitału początkowego do kwoty 69 565,65 zł.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję orzekając, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. w Z. (...) na rzecz (...) kwotę 180,00 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu, na podstawie § 15 ust. 2 rozporządzenia z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 763) Co do odsetek od kosztów procesu, Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z dyspozycją art. 98 ¹ k.p.c. (pkt 2 sentencji wyroku).