Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3.10.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił D. D. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, ponieważ wnioskodawca do dnia 31.12.2008 r. nie udowodnił 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład wskazał, że z przedłożonej dokumentacji winno wynikać stanowisko pracy, przynależność resortowa zakładu pracy oraz informacja czy praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale i w pełnym wymiarze. Dodatkowo Zakład podał, że przy ustaleniu okresu 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnia się wypłaconych po dniu 14.11.1991 r. wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz zasiłków chorobowych.

/decyzja k. 24 akt ZUS/

W odwołaniu od ww. decyzji wnioskodawca, będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata, wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty i nakazanie organowi rentowemu przeliczenie kapitału początkowego ubezpieczonego z uwzględnieniem ww. rekompensaty, a także o zasądzenie kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych. Skarżący wniósł o zaliczenie do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w dawnym Wojewódzkim Szpitalu (...) w Ł. od 16.10.1985 r. do 1.01.2009 r. jako asystent w Klinice (...) zgodnie z Wykazem A, Dział XII, pkt 2 załącznika do rozporządzenia RM z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Strona powodowa przyznała, że wnioskodawca nie legitymuje się zaświadczeniem o pracy w warunkach szczególnych, argumentując jednocześnie, że w ww. szpitalu część etatu urologów była sztywno przypisana w planie do Poradni a część do Kliniki – oddziału szpitalnego, zaznaczając, że zespół urologów w skład, którego wchodził odwołujący byli to lekarze zabiegowi – chirurdzy urologiczni. Skarżący wyjaśnił, że po godzinach pracy w Klinice (...), wszyscy oni, wg. harmonogramu, przyjmowali pacjentów w (...), dodając, że ubezpieczony przyjmował pacjentów w Poradni w piątki od godz. 14.00 do godz. 17.00 i obowiązki te wykonywał po zakończeniu pracy w oddziale szpitalnym – klinice. Powód podkreślił, że dla oceny czy pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych nie ma znaczenia nazwa stanowiska pracy tylko rodzaj powierzonej pracy.

/odwołanie k. 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując zajęte stanowisko jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 8/

Na ostatnim terminie rozprawy w dniu 25.04.2025 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, a pełnomocnik pozwanego wniósł o jego oddalenie, oświadczając, że nie kwestionuje mieszanej formy zatrudnienia ubezpieczonego, lecz to, że w spornym okresie nie spełnił przesłanki stałego i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

/stanowiska stron e-prot. z 25.04.2025 r.: 00:02:00, 00:03:06, 00:12:23/

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca - D. D. urodził się (...)

/niesporne/

W dniu 23.07.2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę z wieku powszechnego.

/wniosek k. 1 akt ZUS/

Organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1.07.2024 r., tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek.

/decyzja k. 9 verte/

W dniu 24.09.2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o rekompensatę z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, wnosząc o zaliczenie do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w ówczesnym Wojewódzkim Szpitalu (...) w Ł. od 15.10.1984 r. do 15.10.1985 r. jako lekarza stażysty oraz od 16.10.1985 r. do 1.01.2009 r. jako chirurga w Klinice (...) zgodnie z pkt 2 Dział XII Wykaz A Załącznika do rozporządzenia RM z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, na dowód czego załączył kopię decyzji nr (...) Państwowego Terenowego Inspektoratu Sanitarnego w D. G. w Ł. i gminie R. z dnia 16.07.1992 r. o stwierdzeniu u niego choroby zawodowej wirusowego zapalenia wątroby, którego wirusem został zakażony w trakcie wykonywania zabiegów chirurgicznych w zakresie urologii.

/wniosek k. 22, decyzja k. 23/

Wnioskodawca nie posiada świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych ze spornego okresu zatrudnienia od 16.10.1985 r. do 31.12.2008 r. w Wojewódzkim Szpitalu (...) w Ł..

Ww. pracodawca nie wystawił także dla ubezpieczonego zaświadczenia o wykonywaniu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia od 16.10.1985 r. do 31.12.2008 r.

Wnioskodawca nie występował do ww. pracodawcy o wystawienie świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych za ten okres.

/niesporne, okoliczność przyznana przez powoda w odwołaniu k. 4 verte, zeznania wnioskodawcy e-prot. z 28.02.2025 r.: 00:02:23—00:22:19 w zw. z e-prot. z 25.04.2025 r.: 00:07:25/

Zaskarżoną decyzją z 3.10.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił D. D. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, ponieważ wnioskodawca do dnia 31.12.2008 r. nie udowodnił 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład wskazał, że z przedłożonej dokumentacji winno wynikać stanowisko pracy, przynależność resortowa zakładu pracy oraz informacja czy praca w szczególnych warunkach wykonywana była stale i w pełnym wymiarze. Dodatkowo Zakład podał, że przy ustaleniu okresu 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnia się wypłaconych po dniu 14.11.1991 r. wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz zasiłków chorobowych.

/decyzja k. 24 akt ZUS/

Wnioskodawca jest lekarzem chirurgiem ze specjalnością z zakresu urologii. Ubezpieczony studia lekarskie ukończył 20.09.1984 r. Pierwszy stopień specjalizacji w zakresie chirurgii ogólnej oraz prawo do używania tytułu lekarz – chirurg ogólny uzyskał 16.11.1987 r. Tytuł specjalisty drugiego stopnia w zakresie urologii ubezpieczony uzyskał 6.05.1993 r. W dniu 6.06.1995 r. wnioskodawca otrzymał stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny – podstawą nadania stopnia był przeprowadzony zgodnie z przepisami przewód doktorski oraz przedłożona rozprawa pt. „Własna modyfikacja w chirurgicznym leczeniu transseksualistów typu mężczyzna – kobieta”.

Początkowo po ukończeniu studiów lekarskich ubezpieczony był zatrudniony od 15.10.1984 r. do 15.10.1985 r. na stanowisku lekarza stażysty w pełnym wymiarze czasu pracy w byłym ZOZ Matki i Dziecka w Ł..

W spornym okresie od 16.10.1985 r. do 31.12.2008 r. odwołujący był zatrudniony na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy – 40 godzin tygodniowo wg. rozkładu czasu pracy, jako asystent, a później starszy asystent w (...) w Wojewódzkim Szpitalu (...) w Ł..

W zakresie obowiązków ubezpieczonego w ramach zatrudnienia w (...) w ww. szpitalu nie było wyraźnego wyszczególnienia, że należą do nich zadania typowo chirurgiczne, tj. wykonywanie zabiegów w ramach pracy bloku operacyjnego i endoskopowego, pełnienie dyżurów dla oddziału i szpitala.

W badanym okresie wszyscy asystenci, w tym wnioskodawca, wykonywali w ramach swojego etatu jako lekarze zatrudnieni w (...) w ww. szpitalu w systemie pracy mieszanej zarówno pracę w Klinice (...), tj. w oddziale szpitalnym, jak i w (...).

W ramach zatrudnienia na pełen etat w (...) wnioskodawca pracował przez pewien czas 1 lub 2 dni w tygodniu przez ok. 2 lub 4 godziny. W Klinice (...) na oddziale szpitalnym ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę codziennie, a w tym także rano w dni, w których miał dyżur w (...). Nie zawsze w te dni wykonywał jakiś zabieg. Na oddziale szpitalnym w Klinice (...) ubezpieczony sprawował opiekę nad hospitalizowanymi pacjentami, a w tym wykonywał tam zabiegi chirurgiczne w zakresie czynności bloku operacyjnego i endoskopowego. Wykonywał swoją pracę na oddziale szpitalnym (...) w godzinach od 8.15 do 15.35 w dni, w których nie pracował w (...). Praca w (...) nie była rozliczana oddzielnie od pracy w oddziale szpitalnym Kliniki (...), gdyż zasadą było to, że lekarz w (...) pracował w swoim gabinecie w godzinach etatowych. Praca w (...) stanowiła ok. 20% czasu pracy tego dnia pracy. W badanym okresie (...) Urologiczna była czynna od godz. 10.00 do godz. 12.00 a potem od godz. 14.00 do godz. 16.00. Typowy dzień pracy na oddziale szpitalnym Kliniki (...) rozpoczynał się od odpraw, był zdawany raport z dyżuru, potem był obchód trwający 30-40 minut, a później zaczynały się zabiegi. Operacje odbywały się na 2 salach. Jeśli, któryś z lekarzy chirurgów nie operował to zajmował się dokumentacją, pacjentami, wykonywaniem drobnych zabiegów, rozmowami z pacjentami i z ich rodzinami. Było 20-kilku lekarzy na oddziale szpitalnym Kliniki (...). Każdy lekarz na tym oddziale miał przydzieloną salę z pacjentami, którymi miał się opiekować. Liczba zabiegów wynikała z planu operacyjnego. W spornym okresie zdarzało się, że wnioskodawca w ramach dyżurów na oddziale szpitalnym Kliniki (...) wykonywał 5 zabiegów chirurgicznych dziennie oraz operował przez 5 dni w tygodniu, ale bywały też i takie okresy, że nie wykonywał w tygodniu żadnych zabiegów operacyjnych na pełnionym przez siebie dyżurze. Nie na każdym bowiem dyżurze w oddziale Kliniki (...) był wykonywane zabieg chirurgiczny. Zbiegi endoskopowe są wykonywane jednoosobowo i wnioskodawca wykonywał je samodzielnie, natomiast zabiegi otwarte były wykonywane w zespole – wnioskodawca wykonywał wtedy część tych zabiegów jako operator, a część jako asysta operatora. Zabiegi trwały od pół godziny do 7,5 godziny. Wprowadzenie dokumentacji pacjenta do komputera zajmowało ok. godziny. Ubezpieczony na oddziale szpitalnym był zatrudniony dyżurowo, było to zorganizowane wg grafików. W początkowym okresie w oddziale szpitalnym Kliniki (...) na dyżurze było 2 lekarzy, a później od około lat 90-tych zmieniono to i na dyżurze był 1 lekarz. W ramach zatrudnienia 2 dyżury były obowiązkowe a z wyboru było ich więcej ok. 4-6. Ponadto w ramach pracy na oddziale szpitalnym wnioskodawca brał też udział, tak jak wszyscy pracujący tam lekarze, w nauczaniu studentów. Wnioskodawca nie miał dodatku za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych.

Dodatkowo w spornym okresie ubezpieczony sprawował też dyżury kliniczne dla oddziału chirurgii ogólnej, chirurgii onkologicznej i izby przyjęć polegające także na wykonywaniu ostrodyżurowych zabiegów wykonywanych w obrębie bloku operacyjnego.

/zaświadczenie o stanie odbytych studiów k. 3 akt kapitałowych, świadectwo pracy k. 3 v.-4 akt kapitałowych, zaświadczenie k. 4 verte akt kapitałowych, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 5 akt kapitałowych, pismo wnioskodawcy k. 15 akt emerytalnych, decyzja nr (...) z 16.07.1992 r. k. 7, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 22, zeznania wnioskodawcy e-prot. z 28.02.2025 r.: 00:02:23—00:22:19 w zw. z e-prot. z 25.04.2025 r.: 00:07:25, zeznania świadka M. B. e-prot. z 28.02.2025 r.: 00:26:25, zeznania świadka A. P. e-prot. z 28.02.2025 r.: 00:42:41, zeznania świadka M. W. e-prot. z 28.02.2025 r.: 00:54:55, zeznania świadka M. L. e-prot. z 28.02.2025 r.: 01:10:59, pismo (...) im. M. K. w Ł. k. 57, zestawienie godzin dyżurów w oddziale urologii w latach 1985-1987 k. 58, karty zarobkowe z lat 1985-1999 k. 59-82, załączone do akt sprawy akta osobowe, a w nich w części A: karta obiegowa zmiany k. 10, dyplom k. 7, dyplom k. 20, w części B: podanie k. 1, umowa o pracę k. 2, zakres obowiązków k. 3-6, oświadczenie o zapoznaniu się z regulaminem pracy szpitala k. 7, powierzenie obowiązków na oddziale chirurgii k. 9, podanie k. 10, angaż k. 12, podanie k. 13, angaż k. 14, wniosek k. 17, angaże k. 19-34, 42-44, 47-52, 58-59, 67, 83-88, 90, 94, 100-102, wypowiedzenie k. 60, dyplom specjalisty II stopnia k. 46, zaświadczenie k. 66/

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł jakichkolwiek powodów by czynić to z urzędu, a nadto na podstawie spójnych i wzajemnie ze sobą korelujących oraz z ww. dokumentami zeznań świadków i wnioskodawcy.

Przede wszystkim należy podkreślić, że nie jest w sprawie sporne, i wynika to także wprost z ww. dowodów, że w badanym okresie wnioskodawca pomimo formalnego zatrudnienia w (...) wykonywał nie tylko pracę w tej Poradni, ale także wykonywał jako lekarz chirurg zabiegi operacyjne w Klinice (...), a dodatkowo także w Oddziałach (...) Ogólnej, (...) Onkologicznej. Taki mieszany system zatrudnienia powoda nie był kwestionowany przez stronę pozwaną, co zresztą pełnomocnik ZUS przyznał wprost na rozprawie w dniu 25.04.2025 r. Nie budzi też ta okoliczność wątpliwości ze strony Sądu.

Rzecz jednak w tym, że istotą sporu w n/n sprawie było ostatecznie nie to czy wnioskodawca w spornym okresie wykonywał pracę lekarza chirurga, ale to, czy wykonywał taką pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, bo jedynie stale i wyłącznie wykonywana praca w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku lekarza chirurga w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych, tj. na stanowisku wymienionym w Wykazie A Dział XII poz. 2 stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z 1983 r.) oraz wymieniona w Wykazie A Dział XII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) –mogła zostać zaliczona do stażu pracy w warunkach szczególnych.

W tym kontekście Sąd nie przeczy zatem, że zgromadzone w n/n sprawie dowody ponad wszelką wątpliwość pozwalały ustalić, że w badanym okresie wnioskodawca faktycznie wykonywał pracę lekarza chirurga w zespołach operacyjnych, ale jednocześnie te same dowody nie pozwalają na przyjęcie, że powód taką pracę wykonywał każdego dnia w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze obowiązującego go czasu pracy.

Wskazać bowiem należy, że już sam wnioskodawca przyznał, że w całym spornym okresie co najmniej w 1 dniu w tygodniu tj. w piątki w ramach swojego etatu wykonywał pracę w (...), w której przez co najmniej 2 godziny od 14.00 do 16.00 lub ostatniego pacjenta świadczył pracę jako lekarz urolog. Powód sam też przyznał, że był okres, że przyjmował pacjentów w ramach badanego zatrudnienia w godzinach pracy w Poradni 2 dni w tygodniu. Wszyscy świadkowie poświadczyli, że godziny pracy w (...) nie były oddzielnie rozliczane, lecz, że była to praca w ramach godzin pracy wynikających z zatrudnienia na etacie. Niezależnie od tego sam wnioskodawca przyznał, że nie na każdym dyżurze w oddziale szpitalnym w Klinice (...) wykonywał jako lekarz chirurg zabiegi chirurgiczne, o czym także wprost zeznał świadek M. W.. Sąd, ani pozwany nie przeczą temu, że zdarzały się dni, gdy ubezpieczony wykonywał pracę chirurga na oddziałach szpitalnych przez 5 dni w tygodniu, czy też, że mogło się zdarzyć, że zabiegi danego dnia trwały dłużej niż normatywny czas pracy, lecz w sprawie w sposób jednoznaczny ustalono, że zdarzały się też dni gdy wnioskodawca w ogóle nie wykonywał pracy lekarza chirurga (przesłuchanie wnioskodawcy e-prot. z 28.02.2025 r.: 00:02:23). Dla sprawy zaś, co raz jeszcze należy podkreślić, istotne było to czy powód stale, czyli codziennie, a więc każdego dnia pracy, wykonywał pracę lekarza chirurga w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych w pełnym obowiązującym go wymiarze czasu pracy. Tej przesłanki zaś dla przyznania spornej rekompensaty powód nie wykazał, gdyż z materiału dowodowego wynika, że nie każdego dnia wykonywał na oddziale szpitalnym pracę lekarza chirurga, skoro zdarzały się też dyżury na oddziale szpitalnym, kiedy nie było zabiegów, a nadto w całym okresie badanego zatrudnienia co najmniej w 1 dzień w tygodniu w ramach godzin pracy powód wykonywał przez co najmniej 2 godziny dziennie pracę lekarza w Przychodni (...). Sąd miał przy tym na uwadze, że pracodawca (nadal istniejący), który najlepiej znał warunki i zasady na jakich w badanym okresie ubezpieczony świadczył pracę, nie potwierdził, że powód stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych, skoro nie wystawił ani świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, ani stosownego zaświadczenia, że taką pracę ubezpieczony wykonywał, a jedynie w ramach n/n procesu potwierdził w piśmie z dnia 7.04.2025 r., że powód będąc zatrudnionym w (...), tak jak i inni lekarze, którzy mieli, jako miejsce pracy wpisane w umowach o pracę Poradni, w rzeczywistości świadczyli także pracę w oddziale szpitalnym /pismo k. 57/. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika zaś, że na dyżurach w oddziałach szpitalnych powód nie zawsze wykonywał zabiegi operacyjne, a nadto wykonywał w trakcie dyżurów na oddziałach szpitalnych również inne czynności poza blokiem operacyjnym, o czym powód także sam zeznał, jak i zeznali świadkowie, jak choćby to, że powód wprost zeznał, że gdy nie operował to na oddziale szpitalnym zajmował się w trakcie dyżurów pacjentami na salach, wykonywał jakieś drobne zabiegi, rozmawiał z pacjentami i ich rodzinami, zajmował się dokumentacją pacjentów, czy też szkoleniem studentów. W tym stanie rzeczy nie można wbrew stanowisku strony odwołującej przyjąć, że skarżący wykonywał stale (codziennie, każdego dnia) i w pełnym wymiarze czasu pracy w badanym okresie jedynie pracę na bloku operacyjnym, polegającą na świadczeniu usług medycznych jako lekarz chirurg w zespole operacyjnym, czy to jako operator, czy to w charakterze asysty.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 235 [2] par.1 pkt 5 k.p.c. oddalił wniosek dowodowy pełnomocnika powoda z odwołania i z pisma procesowego z dnia 5.03.2025 r. o przeprowadzenie dowodu z dokumentów, tj. z pkt 1 ppkt a) - d) odwołania -k. 3 verte -4 z całego spornego okresu zatrudnienia oraz z ww. pisma pkt 1 i 2 - k. 49 , albowiem sama ilość dni świadczonej pracy przez powoda jako lekarza chirurga i godzin w miesiącu, nie zmienia faktu przyznanego przez powoda i przez wszystkich świadków, że praca w (...) była przez ubezpieczonego wykonywana w całym badanym okresie stale w każdym tygodniu co najmniej w trakcie jednego dnia roboczego przez kilka godzin 2-3 godziny, a jak zeznał powód był też okres, że w trakcie 2 dni w tygodniu przez ok. 2 godziny w każdym z tych dni, a nadto z zeznań odwołującego i świadków wynika także, że nie na każdym dyżurze w oddziale szpitalnym były wykonywane przez ubezpieczonego zabiegi operacyjne, jak i to, że w trakcie tych dyżurów powód wykonywał także inne czynności poza blokiem operacyjnym. Stąd też po pierwsze Sąd stwierdził, że przeprowadzenie postępowania w postulowanym kierunku przez pełnomocnika powoda nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu i jedynie zbędnie wydłużałoby czas trwania n/n procesu, grożąc jego przewlekłością, gdyż nie ma znaczenia ile godzin w rozliczeniu miesięcznym wnioskodawca pracował jako lekarza chirurg na oddziałach szpitalnych, ale to czy taką pracę wykonywał stale tj. codziennie, i czy robił to każdego dnia w pełnym wymiarze obowiązującego go normatywnego czasu pracy. Po drugie, zdaniem Sądu nie jest obecnie możliwe przeprowadzenia dowodu pozwalającego na ustalenie ile każdego dnia w całym spornym okresie godzin powód pracował na dyżurze w oddziale wykonując zabiegi operacyjne i ile godzin przyjmował pacjentów w ramach zatrudnienia na pełen etat co najmniej 1 dnia w tygodniu w Poradni (powód przyznał zresztą, że robił to przez cały badany okres co najmniej 1 dzień w tygodniu przez co najmniej 2 godziny lub dłużej do ostatniego pacjenta).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest bezzasadne, a jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1696 ze zm.), dalej jako ustawa, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. W myśl ust. 2 ww. przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31.12.2008 r. - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., a przed dniem 1.01.1969 r. - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

W zakresie interpretacji co do kręgu osób uprawnionych do rekompensaty oraz ram czasowych pracy wykonywanej w warunkach szczególnych rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 25.11.2010 r., K 27/09 (OTK –A 2010, nr 9, poz. 109) przyjął, że rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed dniem 1.01.1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Do oceny pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze konieczne jest odwołanie się do przepisów ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504), gdzie wskazano, że rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4 art. 32). Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), dalej jako rozporządzenie.

Z zestawienia § 1 i 2 ww. rozporządzenia wynika, iż pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z §2 ust. 2 ww. rozporządzenia, okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Z powołanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika jednak, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Bezspornym w rozpoznawanej sprawie jest, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Nie jest też spornym w sprawie to, że ubezpieczony urodził się po 31 grudnia 1948 r. i nie posiada prawa do emerytury ustalonej na podstawie powołanych powyżej przepisów.

Spór natomiast sprowadzał się do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunek dotyczący posiadania na dzień 1 stycznia 2009 r. co najmniej 15- letniego okresu pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zgodnie z wykazem A, dział XII, poz. 2 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) - jako prace w szczególnych warunkach zalicza się prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów.

W zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej gdzie w dziale XII poz. 2 lit. a pkt. 1 wymienione zostały prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych na stanowisku lekarza operujący, asystujący do operacji, prowadzący znieczulenie.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. , poz. 1383) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Pracodawca ubezpieczonego nie wystawił mu ani zaświadczenia, ani świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z którego wynikałoby, że ubezpieczony w spornym okresie od 16.10.1985 r. do 31.12.2008 r. rzeczywiście wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - pracę lekarza w zespołach operacyjnych wymienioną w Wykazie A w Dziale XII poz. 2 „Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów” wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej - Dz.Urz.MZiOS nr 8 poz. 40 z 1983 r., i Dz.Urz. MZiOS 2/89, o której mowa także w ww. wykazie A, dział XII, poz. 2 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43).

Brak takich dokumentów nie oznacza jednak braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619 i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03).

W ocenie Sądu wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego w n/n sprawie nie pozwala jednak stwierdzić, że ubezpieczony od 16.10.1985 r. do 31.12.2008 r. faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace określoną w wykazie A, dziale XII (zatytułowanym „W służbie zdrowia i opiece społecznej”), poz. 2 załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Zdaniem Sądu, po wysłuchaniu zeznań przesłuchanych świadków, wnioskodawcy i przeanalizowaniu akt osobowych ze spornego okresu zatrudnienia od 16.10.1985 r. do 31.12.2008 r., należy przyznać rację organowi rentowemu, który stwierdził, że ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako lekarz chirurg pracy w warunkach szczególnych. Sprzeciwia się temu przede wszystkim ustalenie, że wnioskodawca był zatrudniony w tym okresie w (...), w której w całym spornym okresie zatrudnienia co najmniej 1 dnia wykonywał w wymiarze 2-3 godzin pracę w ramach swojego etatowego zatrudnienia, która to praca nie była oddzielnie rozliczna od pracy na oddziałach szpitalnych. A zatem nie wykonywał na oddziałach szpitalnych każdego dnia pracy w pełnym wymiarze obowiązującego go czasu pracy. Powód przyznał także, że był okres, że 2 dni w tygodniu przyjmował w (...) pacjentów przez co najmniej 2 godziny. Ponadto z zeznań świadków i powoda wynika, że nie na każdym dyżurze były wykonywane zabiegi operacyjne, a zatem nawet w te dni, gdy powód pełnił tylko dyżur na oddziale szpitalnym to i tak nie zawsze wykonywał pracę na bloku operacyjnym. Powód przyznał, że gdy nie wykonywał zabiegów operacyjnych na dyżurze w szpitalu to spędzał ten dyżur na wykonaniu w godzinach pracy innych czynności takich jak opieka nad chorymi na powierzonej sali, badania chorych, wykonanie drobnych zabiegów, rozmowy z rodziną pacjentów, wypełnianie dokumentacji medycznej pacjentów. Sąd zważył, że także z zeznań świadków wprost wynika, że zdarzały się dni, gdy na danym dyżurze nie było na oddziale szpitalnym przeprowadzanych operacji. Pomimo że Sąd nie neguje tego, iż w znaczącej części czasu swojej pracy wnioskodawca wykonywał czynności związane z pracą na bloku operacyjnym, czasem zapewne też w rozmiarze przekraczającym wymiar godzin dziennie wynikający z umów o pracę, to jednak nie sposób nie zauważyć, że z zeznań wnioskodawcy i świadków wynika, że jednak nie czynił tego stale i codziennie w pełnym wymiarze czasu pracy, ani też nie wykonywał obowiązków pracowniczych wyłącznie na bloku operacyjnym - a to wyklucza przyjęcie, że było to stałe i pełnoetatowe wykonywanie pracy polegającej na braniu udział w zabiegach operacyjnych. Sąd Okręgowy uznał w tym stanie rzeczy, że wykonywanej przez wnioskodawcę pracy lekarza chirurga w spornym okresie zatrudnienia nie można było zakwalifikować jako pracy w warunkach szczególnych. Ustalenie, że wnioskodawca w spornym okresie zatrudnienia wykonywał także prace inne niż bezpośrednio związane z wykonywaniem zabiegów operacyjnych, nie daje bowiem podstaw do przyznania mu emerytury w obniżonym wieku. Ustawodawca zastrzegł wprost w powołanych wyżej przepisach, że pracami w warunkach szczególnych są tylko prace lekarza operującego, asystującego do operacji, prowadzącego znieczulenie, co oznacza, że tylko lekarz, który wykonuje w/w czynności w zespole operacyjnym, wykonuje prace w warunkach szczególnych. Gdyby intencją autora rozporządzenia było zaliczenie jako pracy w warunkach szczególnych pracy lekarza udzielającego innych świadczeń np. w ramach sprawowaniu opieki nad chorymi na sali, to niewątpliwie inna byłaby treść załącznika Wykazu A do rozporządzenia, a tymczasem wskazuje ona, że praca lekarza została ograniczona wyłącznie do tych, o których wyżej była mowa. Końcowo należy po raz kolejny podkreślić, że nade wszystko ze zgromadzonych dowodów wynika, że w całym badanym okresie zatrudnienia powód w ramach swojego etatu co najmniej 1 dnia w tygodniu (a jak przyznał był też okres, że 2 dni w tygodniu) przyjmował pacjentów przez co najmniej 2 godziny w (...), co już wyklucza przyjęcie, że każdego dnia w pełnym wymiarze czasu pracował na oddziałach szpitalnych na bloku operacyjnym jako lekarz chirurg czy to w charakterze operatora, czy też asysty. Stosownie zaś do § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Wobec zgromadzonego materiału dowodowego i ustalonych na jego podstawie w sposób jednoznaczny faktów, Sąd uznał, że wnioskodawca nie spełnia wymogu co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych na dzień 1.01.2009 r.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.