Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11.04.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że S. D. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 01.04.2022 r. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiotowej sprawie świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca. W toku postępowania nie zostały przedstawione żadne dowody potwierdzające fakt wykonywania pracy przez S. D.. Zatem na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego organ rentowy stwierdził, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym, a płatnikiem składek jako zawarta dla pozoru jest nieważna.

(decyzja – k. 50 verte – 52 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Płatnik składek (...) Sp. z o.o. oraz ubezpieczony uznali wskazaną decyzję za niesłuszną i wnieśli od niej odwołanie, przy czym odwołanie zostało wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika adwokata J. C..

(odwołanie – k. 3-4, k. 3-4 w aktach o sygn. VIII U 986/23 załączonych do akt niniejszej sprawy)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o zwrot odwołania, ewentualnie o jego oddalenie, nadto o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. W uzasadnieniu ZUS wskazał, że do odwołań nie dołączono pełnomocnictw. Merytorycznie uzasadniając oddalenie odwołania wskazał, że umowa o pracę z dnia 01.04.2022 r. została podpisana przez S. D., zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy, a zatem umowa o pracę została zawarta przez ubezpieczonego z samym sobą.

(odpowiedź na odwołanie - k. 9-10, k. 9-10 w aktach o sygn. VIII U 986/23 załączonych do akt niniejszej sprawy)

Zarządzeniem z dnia 14.06.2023 r. dokonano zwrotu odwołań na podstawie art.130 ^1a § 1 k.p.c. w związku z brakiem dokumentu pełnomocnictwa do reprezentowania strony odwołującej w postępowaniu sądowym dla adwokata J. C..

(zarządzenia – k.10, k.10 w aktach o sygn. VIII U 986/23 załączonych do akt niniejszej sprawy)

Po uzupełnieniu braków formalnych odwołań (złożeniu pełnomocnictw, które w dniu 11.05.2023 r. udzielił Prezes Zarządu płatnika S. D.), połączono sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

(postanowienie – k.17 w aktach o sygn. VIII U 986/23 załączonych do akt niniejszej sprawy, pełnomocnictwo k. 14, k. 14 w aktach o sygn. VIII U 986/23 załączonych do akt niniejszej sprawy)

Na rozprawie w dniu 13 grudnia 2023 roku pełnomocnik odwołujących został zobowiązany do złożenia w terminie 21 dni uchwały zgromadzenia wspólników ustanawiającej pełnomocnika do reprezentowania spółki w niniejszym postępowaniu i pełnomocnictwa upoważniającego adwokata do reprezentowania płatnika - pod rygorem zawieszenia postępowania.

(postanowienie – k.42)

W piśmie z dnia 19.02.2024 r. adwokat J. C. wniósł o odroczenie rozprawy wyznaczonej na dzień 19.02.2024 r., bowiem walne zgromadzenie wspólników płatnika, na którym poddana pod głosowanie zostanie uchwała dotycząca powołania pełnomocnika do reprezentowania w niniejszej sprawie płatnika, zostanie zwołane w dniu 21.02.2024r.

(kopia pisma – k.45, pismo – k.50)

Postanowieniem z dnia 19.02.2024 r. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt.6 k.p.c. wobec niewykonania przez pełnomocnika odwołujących w terminie zobowiązania z dnia 13.12.2023r. i braku możliwości wobec powyższego nadania sprawie prawidłowego biegu.

(postanowienie - k. 49)

Postanowieniem z dnia 29.05.2024 r. Sąd w pkt 1 umorzył postępowanie w sprawie; w pkt 2 zasądził od S. D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. kwotę 180,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty; w pkt 3 zasądził od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. kwotę 180,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

(postanowienie z uzasadnieniem – k. 53, k. 59-63)

Zażalenie na powyższe postanowienie w części dotyczącej umorzenia postępowania z odwołania ubezpieczonego, wniósł S. D. profesjonalnie zastępowany przez adwokata J. C.. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie art. 182 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c. oraz art. 130 k.p.c. polegające na umorzeniu postępowania w sytuacji, w której po pierwsze brak było podstaw do umorzenia postępowania w zakresie odwołania ubezpieczonego, a po wtóre przy przyjęciu stanowiska Sądu co do braku prawidłowej reprezentacji nie doszło do skutecznego wezwania do usunięcia tego braku. Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, ewentualnie o zmianę postanowienia w zaskarżonym zakresie i umorzenie postępowania z odwołania płatnika i uchylenie postanowienia w zakresie postępowania z odwołania ubezpieczonego.

(zażalenie – k. 66-66 verte)

Sąd Apelacyjny w Łodzi - postanowieniem z dnia 18.10.2024 r., sygn. akt III AUz 112/24 - uchylił zaskarżone postanowienie w punkcie 1 w części dotyczącej odwołania S. D. i uchylił zaskarżone postanowienie w punkcie 2.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Sąd II instancji wskazał, że zgodnie z najnowszym, ugruntowanym już orzecznictwem, w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym, wszczętej odwołaniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i członka jej zarządu, nie ma zastosowania art. 210 § 1 KSH. W takiej sprawie spółkę reprezentuje zarząd (art. 201 § 1 KSH), a więc może ją reprezentować ten sam członek zarządu, który również wniósł odwołanie i nie zachodzi wówczas nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 KPC) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2021 r., (...) 17/21, L.). W sądowym postępowania odwoławczym od decyzji organu rentowego, stwierdzającej niepodleganie ubezpieczeniom społecznym przez członka zarządu spółki z o.o. z tytułu zawartej z nim umowy o pracę, nie jest nieważne umocowanie (pełnomocnictwo) do reprezentowania spółki udzielone pełnomocnikowi przez tego członka zarządu (art. 379 pkt 2 KPC). Innymi słowy sprawa z ubezpieczenia społecznego o podleganie ubezpieczeniom społecznym podlega samodzielnemu rozpatrzeniu w aspekcie wymaganych przesłanek prawa ubezpieczeń społecznych, czyli niezależnie od tego czy interes zatrudniającej spółki i zatrudnianego członka zarządu jest sprzeczny albo zgodny - art. 210 § 1 KSH (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2021 r., (...) UZ 20/21, L.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pozwanym jest organ rentowy. Niezależnie od roli procesowej spółki z o.o. i członka jej zarządu, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych z odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych spór toczy się między odwołującym a organem, a nie między odwołującym i innymi stronami. Oznacza to, że w przedmiocie ubezpieczeń społecznych z odwołania od decyzji organu rentowego nie mamy do czynienia ze sporem między spółką a członkiem jej zarządu w rozumieniu art. 210 § 1 KSH (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2023 r., III UZ 10/23 , L.).

Kierując się powyższym stanowiskiem Sądu Najwyższego Sąd Apelacyjny uznał, że postanowienie o zawieszeniu postępowania ocenić należało jako bezzasadne. Skoro bowiem spółkę reprezentuje jednoosobowo prezes zarządu S. D., to pełnomocnictwo procesowe udzielone adwokatowi J. C. przez prezesa zarządu do reprezentowania spółki (...) w postępowaniu sądowym z odwołania ubezpieczonego S. D. przeciwko ZUS, jest prawnie skuteczne. Postępowanie sądowe o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym S. D. z udziałem płatnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zdaniem sądu Apelacyjnego może się toczyć. Strony są prawidłowo reprezentowane. W konsekwencji tego zaskarżone postanowienie o umorzeniu postępowania w stosunku do S. D. Sąd Apelacyjny ocenił jako błędne. Nie zachodziła zdaniem Sądu Apelacyjnego przesłanka do zawieszenia postępowania, ani przesłanka do umorzenia postępowania.

(postanowienie z uzasadnieniem – k. 85-88)

Na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. profesjonalny pełnomocnik S. D. poparł wniesione odwołanie, a jako pełnomocnik płatnika składek przyłączył się do odwołania ubezpieczonego. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(rozprawa z dnia 14.04.2025 r. e-protokół (...):02:07-00:02:59; 01:00:21-01:05:49 – płyta CD – k. 123)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Sp. z o.o. w Ł. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 10.04.2020 r. pod numerem KRS (...). Przedmiotem działalności spółki jest m.in. działalność rachunkowo- księgowa; doradztwo podatkowe, w tym świadczenie usług sprzątających. Siedziba spółki zlokalizowana jest w Ł., 92-010, ul. (...). Jest to także adres zamieszkania ubezpieczonego. Organem uprawnionym do reprezentowania spółki jest zarząd, a do składania oświadczeń w imieniu spółki upoważniony jest każdy z członków zarządu samodzielnie. S. D. sprawuje funkcję Prezesa Zarządu spółki (...) Sp. z o.o. w Ł. od momentu jej powstania. Posiada 30 udziałów o łącznej wartości 3000 zł z 50 spółki (...) Sp. z o.o. w Ł..

(odpis z KRS - k.11 verte- 13, k. 15-20 załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 81-84, zeznania świadka B. R. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):21:21-00:26:50 – płyta CD – k. 123, zeznania świadka A. J. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):45:37-00:46:08 – płyta CD – k. 123)

Ubezpieczony w spornym okresie był zgłoszony od 1.01.2021 r. do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

(okoliczność bezsporna)

Umowa o pracę nazwana ,,umową o pracę na czas nieokreślony” zawarta w dniu 01.04.2022 r. pomiędzy S. D., a spółką (...) Sp. z o.o. została podpisana w imieniu ubezpieczonego i płatnika składek przez S. D.. W ramach tej umowy wnioskodawca miał świadczyć pracę na stanowisku koordynatora w pełnym wymiarze czasu pracy z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 6.000 zł brutto. Jako miejsce wykonywania pracy określono: ul. (...), (...)-(...) Ł..

(umowa o pracę – k. 29 załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych (koperta) – k. 40)

S. D. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1.04.2022 r. z kodem tytułu ubezpieczenia pracownik. Dokument zgłoszeniowy do ubezpieczeń został złożony w dniu 7.04.2023 r.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 04.04.2022 r. w/w umowę zmieniono w zakresie miejsca wykonywania pracy na: ul. (...), (...)-(...) Ł. oraz cała Ł..

(zmiana warunków umowy – k. 28 załączonych do sprawy akt organu rentowego i w aktach osobowych (koperta) – k. 40)

Płatnik składek w dokumentach rozliczeniowych wykazał podstawy wymiaru składek za miesiące: od kwietnia do czerwca 2022 r. – 6000,00 zł; lipiec 2022 r. – 5000,00 zł; od sierpnia 2022 r. do stycznia 2023 r. – 0,00 zł oraz za luty 2023 r. – 1400,00 zł.

Płatnik składek złożył także za S. D. imienne raporty miesięczne o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek, w których wykazał: wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy od 27.07.2022 r. do 28.08.2022 r.; zasiłek chorobowy od 29.08.2022 r. do 23.01.2023 r.

(okoliczności bezsporne)

Płatnik utworzył akta osobowe ubezpieczonego.

Do sprawy przedłożono: orzeczenie lekarskie, kartę szkolenia wstępnego BHP, kartę pracy z 2022 r. i 2023 r., listy płac, rachunek zysków i strat.

(orzeczenie lekarskie – k. 27, karta pracy – k. 39-40, listy płac – k. 32-38, karta szkolenia wstępnego – k. 41-41 verte, rachunek zysków i strat – k. 21-26 załączonych do sprawy akt organu rentowego, orzeczenia lekarskie, karta szkolenia wstępnego, karty pracy w aktach osobowych (koperta) – k. 40)

Spółka (...) Sp. z o.o. w Ł. świadczy usługi sprzątające, w zakresie obsługi nieruchomości, w których świadek K. G. jest administratorem. K. G. nie miał wiedzy, czy ubezpieczony zatrudniony był w spółce (...) Sp. z o.o. Wszelkie formalności, spostrzeżenia czy uwagi kierował właśnie do niego. Na początku 2022 r. wybudowano nową nieruchomość przy ul. (...). S. D. występował zawsze jako przedstawiciel spółki (...) Sp. z o.o. w Ł..

(zeznania świadka K. G. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):09:47-00:21:05- płyta CD – k. 123)

B. R. zatrudniona w spółce (...) Sp. z o.o. w Ł. na stanowisku księgowej, traktowała wnioskodawcę zawsze jak ,,szefa”.

(zeznania świadka B. R. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):21:21-00:31:40 – płyta CD – k. 123)

Ubezpieczony przywoził do spółki dokumenty od klientów – faktury do zaksięgowania. Zajmował się też sprzątaniem, ponadto jeździł na posesje i zajmował się odśnieżaniem.

(zeznania świadka B. R. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):21:21-00:31:40 – płyta CD – k. 123, zeznania świadka A. J. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):31:50-00:45:37 – płyta CD – k. 123)

A. J. (partnerka ubezpieczonego), zajmująca w przedmiotowej spółce od 2020 r. stanowisko księgowej, nie miała wiedzy kto ze spółki (...) nadzorował pracę ubezpieczonego.

(zeznania świadka A. J. na rozprawie w dniu 14.04.2025 r. e-protokół (...):31:50-00:45:37 – płyta CD – k. 123)

Przedłożona do akt sprawy umowa o świadczenie usług porządku i czystości opatrzona datą 25.04.2022 r. zawarta pomiędzy Wspólnotą Mieszkaniową (...) (zleceniodawcą), a (...) Sp. z o.o. reprezentowaną przez S. D. (zleceniobiorca) została podpisana przez S. D..

(umowa – k. 31-36)

Po 23.01.2023 r. ubezpieczonemu wystawiono zwolnienia lekarskie za okres od 15.04.2024 r. do 28.04.2024 r. i od 7.01.2025 r. do 26.04.2025 r.

(pismo – k. 124)

Do akt sprawy ostatecznie nie przedłożono świadectwa pracy ubezpieczonego potwierdzającego fakt jego zatrudnienia w spornym okresie w spółce (...) Sp. z o.o.

(zarządzenie sądu – rozprawa z dnia 14.04.2025 r. e-protokół (...):52:39-00:53:23 – płyta CD – k. 123)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji winien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei, stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). W ocenie sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie daje podstaw do twierdzenia, że między płatnikiem, a odwołującym doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy. Sam dokument obejmujący swą treścią umowę o pracę nie ma charakteru przesądzającego, może on co najwyżej tworzyć domniemanie, że doszło do nawiązania stosunku pracy. Ponadto w przypadku symulowania powstania stosunku pracy oczywistym jest, że pewne niezbędne dokumenty mające go uprawdopodobnić, takie jak np. orzeczenie lekarskie, listy płac, zostaną wytworzone. Zdaniem Sądu, okoliczności sprawy wskazują, że jedynym celem zawarcia umowy o pracę było stworzenie wnioskodawcy warunków do uzyskania przez niego statusu pracowniczego, rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Nie należy też tracić z pola widzenia, iż S. D. został wezwany na termin rozprawy w dniu 14.04.2025 r. do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania w charakterze strony, pod rygorem pominięcia dowodu z jego zeznań. Pomimo tego nie stawił się na wyznaczony termin rozprawy i nie usprawiedliwił swojej nieobecności. Tym samym ubezpieczonego obciążają ujemne skutki procesowe w tym zakresie. Odnośnie zaś zeznań pozostałych świadków, należy stwierdzić, że nie wniosły do sprawy faktów, pozwalających uznać, że zawarta umowa o pracę zawarta w dniu 01.04.2022 r. pomiędzy wnioskodawcą – będącym jednocześnie Prezesem Zarządu (...) Sp. z o.o. i wspólnikiem, czyli de facto spółką jako pracodawcą, a członkiem zarządu i wspólnikiem jako pracownikiem, była czynnością prawnie skuteczną.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka A. J., że przed zatrudnieniem wnioskodawcy, na stanowisku koordynatora był zatrudniony inny pracownik, jak również, że w trakcie nieobecności odwołującego z powodu choroby, na jego miejsce został także zatrudniony pracownik, bowiem pomimo zobowiązania profesjonalnego pełnomocnika odwołującego do złożenia akt osobowych tych pracowników, zobowiązanie nie zostało wykonane- bez żadnego wyjaśnienia przyczyn tego zaniechania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie S. D. podlega oddaleniu.

W sprawie, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego, przedmiot oraz zakres rozpoznania i orzeczenie sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wyznacza treść tej decyzji (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 roku, II UZ 52/99).

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2024.0.497), do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. W myśl art. 11 ust. 1 i 12 ust. 1 tej ustawy osoby będące pracownikami podlegają również obowiązkowym ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Z kolei art. 13 pkt 1 ustawy stanowi, iż obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne będące pracownikami w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanego przez art. 22 k.p. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2005 roku, (...) UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157). Zgodnie z art. 22 k. p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę winna określać w szczególności rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz wymiar czasu pracy (art. 29 k. p.). Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (por. post. SN z 22.11.1979 r., III PZ 7/79). Status umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, przysługują bowiem z mocy przepisów prawa pracy tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

Podkreślenia wymaga, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym - w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Powstaje zatem konieczność ustalenia, czy pomiędzy stronami nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (tak SN w uchwale z 27.04.2005r., II UZP 2/05).

O tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę lub ugody pozasądowej nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z 24.02.2010r., II UK 204/09).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (por. wyrok SN z 4.08.2005r., II UK 320/04). Kreacja stosunku pracy powoduje zawsze konsekwencje prawne nie tylko bezpośrednio w sferze jego treści, ale także w wielu innych dziedzinach. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek spełnienia się przewidzianych przez ustawy przesłanek. Strony mogą kierować się takim celem i nie można czynić im zarzutu dążenia do celu sprzecznego z ustawą. Skoro osiągnięcie celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczne z ustawą, strony zmierzające do takiego celu nie dokonują obejścia ustawy. Zawarcie umowy o pracę, choćby zmierzało wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, nie jest powiązane z zamiarem obejścia ustawy. Stwierdzenie, że umowa zmierza do obejścia ustawy wymaga zatem poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia i celu, jaki strony zamierzały osiągnąć (por. uchwała SN z 8.03.1995r., (...) PZP 7/95, wyrok z 23.09.1997r., (...) PKN 276/97).

Nawiązując stosunek pracy, pracodawca realizuje swoją gospodarczą potrzebę, a więc zmierza do uzyskania od pracownika niezbędnego mu świadczenia w postaci wykonywanej pracy. Po stronie pracodawcy istnieje zatem gospodarcza konieczność realizowania określonych czynności, mających wartość materialną lub niematerialną w sposób ciągły, a więc stale i powtarzalnie. Samo formalne zawarcie umowy o pracę nie jest przesądzające o faktycznym istnieniu stosunku pracy, a tym samym powstaniu obowiązku ubezpieczeń. Niezbędne jest również rzeczywiste wykonywanie pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, opisanych w art. 22 k.p. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma stronami, z których każda jest wobec drugiej zobowiązana i zarazem uprawniona do określonego świadczenia. Element kierownictwa pracodawcy, a tym samym podporządkowania pracownika jest cechą odróżniającą stosunek pracy od innych stosunków cywilnoprawnych, a przede wszystkim przesłanką, która ma „charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy” (por. wyrok SN z 25.11.2005 r., (...) UK 68/05).

Oceny ważności treści umów o pracę powszechnie przyjmuje się według reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k. p.

Zgodnie z brzmieniem art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności pranej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Nieważność, o której mowa w art. 58 § 1 k.c., jest nieważnością bezwzględną, co oznacza, że czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków w sferze cywilnoprawnej. Stan nieważności z przyczyn wskazanych w komentowanym przepisie powstaje z mocy samego prawa (ipso iure) i datuje się od początku (ab initio, ex tunc), tzn. od chwili dokonania czynności (por. Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 128; J. Preussner-Zamorska, Nieważność czynności prawnej w prawie cywilnym, Warszawa 1983; M. Gutowski, Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2008, s. 401 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. (...), 2008, s. 314; P. Księżak, (w:) M. Pyziak-Szafnicka, Komentarz, 2009, s. 576 i n.; zob. też wyr. SN z dnia 19 grudnia 1984 r., III CRN 183/84, Lex nr 8663; wyr. SA w Katowicach z dnia 11 kwietnia 2002 r., (...) ACa 169/02, OSA 2003, z. 5, poz. 20, z aprobującą glosą M. Niedośpiała, OSA 2004, z. 1, poz. 84; wyr. SN z dnia 5 grudnia 2002 r., III CKN 943/99, OSNC 2004, nr 3, poz. 48; wyr. SN z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 26/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 63, z aprobującymi glosami: S. Dalki, PPE 2006, nr 1-3, s. 99 i n. oraz W. Brodniewicza, OSP 2006, z. 7-8, poz. 85; wyr. SN z dnia 5 kwietnia 2007 r., II CSK 553/06, Lex nr 315531; wyr. SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, Lex nr 583813; wyr. SN z dnia 2 marca 2011 r., (...) CSK 261/10, Lex nr 784986; wyr. SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, Lex nr 583813).

Jakkolwiek ustawodawca wprowadził zasadę swobody zawierania umów, to jednak dopuszczalne jest w postępowaniu przed sądem badanie zarówno ważności jak i charakteru prawnego łączącego strony stosunku prawnego.

Przedmiotem sporu było przesądzenie, czy między S. D., a spółką (...) Sp. z o.o. został nawiązany i realizowany stosunek pracy, tj., czy powstał tytuł skutkujący objęciem S. D. pracowniczym ubezpieczeniem społecznym od 01.04.2022 r. W ocenie sądu, zaskarżona decyzja odpowiada prawu. Zdaniem sądu, wyłącznym celem zgłoszenia S. D. do ubezpieczeń społecznych, było uzyskanie długookresowej ochrony ubezpieczeniowej w ramach zgłoszenia z tytułu umowy o pracę.

Art. 300 k. p. stanowi, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność oświadczenia woli została potraktowana przez ustawodawcę jako wada oświadczenia woli. Jest to wada szczególna, bo dotyczy oświadczenia złożonego świadomie dla pozoru drugiej stronie, która o takim charakterze oświadczenia woli wie i na to się zgadza. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba je składająca nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych swojej czynności, albo chce wywołać inne niż przewidziane w oświadczeniu woli. Dodatkowo, jak stanowi art. 8 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W ocenie Sądu, prawna skuteczność umowy o pracę budzi wątpliwość. Należy podkreślić, że przed zawarciem spornej umowy o pracę i na chwilę jej zawarcia, S. D. pełnił i nadal pełni funkcję Prezesa Zarządu Spółki (...) Sp. z o.o. W spółce tej pozostaje także wspólnikiem łącznie z P. P.. Umowa o pracę między spółką jako pracodawcą, a członkiem zarządu i wspólnikiem jako pracownikiem, powinna być zawarta z określonymi rygorami kodeksu spółek handlowych. Członkowie zarządu spółki, którzy normalnie reprezentują spółkę, nie mogą podpisać takiej umowy. Jest to szczególnie istotne w przypadku zarządu jednoosobowego - ten sam członek zarządu nie może występować w umowie jako reprezentant pracodawcy i pracownik. Spółka, przy zawieraniu takiej umowy, powinna być reprezentowana przez radę nadzorczą lub pełnomocnika spółki, który powoływany jest uchwałą zgromadzenia wspólników, zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h.). Sąd ustalił, że umowa o pracę z dnia 1.04.2022 r. pomiędzy S. D. a spółką (...) sp. z o.o. została podpisana w imieniu Ubezpieczonego i Płatnika składek przez S. D.. Z materiału dowodowego nie wynika, aby przy zawieraniu umowy o pracę, powołany został pełnomocnik Spółki w trybie art. 210 k.s.h. Należy zatem przyjąć, że umowa o pracę zawarta z naruszeniem art. 210 § 1 k.s.h., jest bezwzględnie nieważna od samego początku (ex tunc) i na podstawie przepisu art. 58 § 1 k.c., nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Nieważność bezwzględna istnieje z mocy samego prawa (ex lege). Umowy takiej nie można konwalidować poprzez następcze powołanie przez zgromadzenie wspólników pełnomocnika do jej zawarcia.

Ponadto, w ocenie sądu, w toku niniejszego postępowania nie zostały złożone żadne dowody (poza dokumentacją osobową), z których wynikałoby, że wnioskodawca świadczył pracę w ramach stosunku pracy. Brak jest jakiegokolwiek dowodu na świadczenie przez wnioskodawcę pracy w ramach obowiązującego go wymiaru czasu pracy. W procesie nie przedstawiono ani listy obecności ani ewidencji czasu pracy. Nie wiadomo kto rozliczał jego czas pracy i nadzorował pracę. Świadek A. J. zeznała, że wcześniej (w okresie poprzedzającym zawarcie spornej umowy o pracę z ubezpieczonym) w przedmiotowej spółce na stanowisku koordynatora zatrudniony był inny pracownik o nazwisku (...). Świadek ten wskazywała także, że w okresie niezdolności do pracy ubezpieczonego na jego miejsce został zatrudniony pracownik o nazwisku (...). W związku z tymi twierdzeniami i w celu ich faktycznego potwierdzenia tutejszy Sąd zobowiązał pełnomocnika wnioskodawcy i płatnika składek do złożenia akt osobowych pracowników: G. i L.. Zobowiązanie Sądu pozostało jednak bez odpowiedzi ze strony wskazanego pełnomocnika. W tym miejscu należy zaznaczyć, że do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych, w zakresie postępowania dowodowego, ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z art. 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. Oznacza to, że Sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest też zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Innymi słowy Sąd nie ma obowiązku wyręczania stron procesu w poszukiwaniu dowodów na potwierdzenie ich stanowisk procesowych i opiera się na materiale dowodowym zaprezentowanym przez strony postępowania. Strona, która nie podejmuje inicjatywy dowodowej musi liczyć się z negatywnymi skutkami takiego postępowania.

Sąd Okręgowy nie neguje tego, że ubezpieczony w spornym okresie faktycznie wykonywał czynności na rzecz spółki. Wynika to z materiału dowodowego sprawy, a zwłaszcza zeznań świadków. Niemniej jednak, były to czynności związane z prowadzeniem przez spółkę działalności gospodarczej, w tym działalności rachunkowo- księgowej, czy usługowej polegającej na świadczeniu usług związanych z utrzymywaniem porządku. Poza tym, co zostało wskazane, istotne jest, że ubezpieczony nie był zatrudniony w spółce jako pracownik na stanowisku specjalistycznym. To w przypadku takich stanowisk orzecznictwo dopuszcza wyjątkowo możliwość zatrudnienia wspólnika, który w przeciwnym wypadku, nie mając możliwości wykorzystania własnego potencjału, musiałby zatrudnić inną osobę. W analizowanej sprawie S. D. w spornym okresie zadania jakie realizował włącznie z podejmowaniem strategicznych decyzji, podpisywaniem umów, czyniły z niego osobę zarządzającą spółką.

Dodatkowo ubezpieczony, zarządzając spółką, nie był nikomu podporządkowany. Wszystkie decyzje w zakresie rozwoju i bieżącego funkcjonowania spółki podejmował samodzielnie. Podporządkowanie, nawet jeśli odwołujemy się do podporządkowania autonomicznego, czyli o rozluźnionych rygorach, polega na tym, że choć pracownika nikt na bieżąco ściśle nie kontroluje, to jednak taki pracownik jest w pewnym zakresie podporządkowany konkretnej osobie, czy pracodawcy jako takiemu. W przypadku S. D. tak nie było. Ubezpieczony nie był podporządkowany spółce. Ubezpieczony będąc prezesem zarządu przedmiotowej spółki skupiał w swoich rękach wszystkie uprawnienia do podejmowania decyzji. To on podejmował kluczowe decyzje finansowe i strategiczne. Był upoważniony do podpisywania dokumentów firmowych. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika zatem, że ubezpieczony sam decydował o zakresie spraw i czynności, które będzie realizował. Zatem sfera operacyjna, w ramach której ubezpieczony miał wykonywać pracę jako koordynator oraz sfera zarządcza przenikały się. W rozpatrywanej sprawie ubezpieczony skupiał w swoich rękach kapitał i pracę, które pozostawały w symbiozie, a zarazem nie podlegał w tym czasie podporządkowaniu ani w znaczeniu tradycyjnym, ani autonomicznym. W rzeczywistości, sam sobie wydawał polecenia, a z ich wykonania nie był przez nikogo rozliczany. Ponadto nasuwa się pytanie, czy wnioskodawca nie wypłacał sam sobie wynagrodzenia, skoro to on jest w 60% wspólnikiem przedmiotowej spółki i zyski spółki to de facto w ponad połowie jego zyski.

Intencją ubezpieczonego, było więc wykorzystanie umowy, formalnie zawartej i nazwanej umową o pracę, w sposób sprzeczny z naturą stosunku prawnego, jego istotą, ale także z poczuciem sprawiedliwości społecznej i zwykłej uczciwości. Podkreślić, przy tym, trzeba, że nadużycie prawa jest również podstawą do zakwestionowania faktycznego zawarcia umowy, nazwanej umową - o pracę (art. 353 ¹ KC). Tego rodzaju podejście do systemu świadczeń publicznych, przeczy zasadzie solidaryzmu ubezpieczonych i prowadzi do nadmiernego uprzywilejowania wąskiej grupy, szczególnie zaradnych beneficjentów, którzy uzyskują rażąco wysokie świadczenia przy niewspółmiernym, lub w zasadzie znikomym lub żadnym, własnym wkładzie w funkcjonowanie tego systemu. Dzieje się to kosztem pozostałych udziałowców systemu, którzy uczciwie pracują przez długie lata i z tego tytułu odprowadzają składki. W tym kontekście należy, też, zauważyć, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja muszą odpowiadać ww. ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom, są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę, nie byłoby podstaw do ubezpieczenia. Zatem, jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę, nie można, więc, legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy, może być już tylko objęcie konkretnej osoby ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne, tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli w istocie budują ten system, a nie tylko konsumują /wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21. III AUa 279/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 23-09-2021/.

W ocenie Sądu, okoliczności rozpatrywanego przypadku, potwierdzają, iż zawarcie umowy o pracę, było jedynie elementem formalnym, nijako sztucznie, wykreowanym przez wnioskodawcę, celem uzyskania przez niego długookresowej ochrony ubezpieczeniowej oraz spowodowania przeniesienia wypłaty świadczeń na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, kosztem innych osób ubezpieczonych. Natomiast dokumentacja związana ze stosunkiem pracy przedstawiona w toku postępowania potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia i nie jest dowodem faktycznego wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, uzasadniającego podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik.

Nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru. Pozorność umowy wzajemnej w rozumieniu art. 83 § 1 KC występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli, nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy. O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę nie decyduje formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych, czyli świadczenie pracy podporządkowanej, w charakterze pracownika, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę za umówionym wynagrodzeniem. Tym samym w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 KP. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. /por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, (...) UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11, oraz wyrok SA Łódź z dnia 17-09-2019 III AUa 39/19/

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie S. D. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. - pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dni
a 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radcy prawnego (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935). Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzeka z urzędu.