Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 15.10.2021 r. Zakład (...) I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 10.09.2021 r., na podstawie art. 175 ust. 4, art. 114 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r., poz. 29 ze zm.) oraz § 20 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 1257), odmówił W. N. prawa do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym do przeliczenia emerytury. W uzasadnieniu Zakład przytoczył treść art. 175 ust. 4, art. 114 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r., poz. 29 ze zm.) oraz § 20 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 1257). Zakład podał, że przedłożone przez wnioskodawcę angaże za okres od 2.11.1972 r. do 31.12.1978 r. w (...) w Ł. zawierają informację o wynagrodzeniu liczonym według stawki godzinowej, natomiast nie zawierają informacji o faktycznie przepracowanych przez wnioskodawcę godzinach konkludując, że brak jest możliwości przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia w oparciu o w/w dokumenty. Nadto Zakład wyjaśnił, że okres zatrudnienia od 1.01.1976 r. do 30.06.1979 r. oraz wynagrodzenia za lata 1976-1979 w Przedsiębiorstwie (...) zostały doliczone wcześniejszymi decyzjami.

(decyzja k. 35 akt kapitałowych)

Odwołanie od w/w decyzji złożył wnioskodawca, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia w oparciu o wyliczenia wynagrodzeń za okres od 2.11.1972 r. do 1978 r. a tym samym o przyjęcie wyliczonych składników wynagrodzenia na podstawie przedstawionych angaży z pominięcie dodatkowych składników takich jak nagrody pieniężne, deputaty, wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach (niedziele i święta), których nie może wykazać za pomocą list płac, których brakuje w archiwum. Odwołujący wniósł o uznanie przedłożonego przez niego wyliczenia: podstawowej płacy, premii i tzw. wysługi lat w oparciu o angaże oraz przyjęty kalendarzowy minimalny czas pracy dla danych okresów, nieuwzględniający nieudokumentowanej dodatkowej całej pracy. Ponadto skarżący wniósł o uwzględnienie tego, że pomimo znacznego okrojenia jego rzeczywistego wynagrodzenia za ten okres, przyjęcie wnioskowanego wyliczenia jego wynagrodzenia jest dla niego korzystniejsze oraz sprawiedliwsze niż opieranie się na obowiązujących w przedmiotowym okresie kwotach minimalnego wynagrodzenia. W uzasadnieniu odwołania skarżący podkreślił, że przepracował w energetyce w ciągłości okres od 1.09.1965 r. do 3.11.1990 r. nabywając w efekcie m.in. prawo do stałego miesięcznego dodatku stażowego (wysługi), po 5 latach 10%, po 10 latach 15%, po 15 latach 20% co następnie upoważniało go również do zainkasowania nagrody jubileuszowej po 25 latach pracy.

(odwołanie k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując zajęte stanowisko.

(odpowiedź na odwołanie k. 6)

Na rozprawie z 16.08.2022 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie - wnioskodawca poparł odwołanie, wnosząc dodatkowo o uwzględnienie premii wynikającej z angaży jako premii minimalnej, a także o uwzględnienie dodatku stażowego w okresie od 1972 r. do końca 1978 r., w wysokości od 10 do 15 %, precyzując, że wnosi o przyjęcie tego dodatku od momentu zatrudnienia w wysokości 10 %, a od 1.01.1975 r. w wysokości 15 %. Wnioskodawca oświadczył, że nie posiada układu zbiorowego pracy obowiązującego w spornym okresie w zakładzie pracy, argumentując jednocześnie, że odbiciem tego układu są zapisy w złożonych przez niego angażach dołączonych do wniosku z 10.09.2021 r. Wnioskodawca oświadczył też, że nie posiada żadnej innej dokumentacji dotyczącej uzyskiwanych przez niego zarobków, ani dokumentacji świadczącej o wysokości przyznawanej premii. Pełnomocnik ZUS wniósł natomiast o oddalenie odwołania.

(stanowiska stron - e-prot. z 16.08.2022 r.: 00:00:48, 00:09:09, 00:16:35, 00:20:35)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. N. urodził się (...)

(niesporne)

Wnioskodawca od 2010 r. pobierał emeryturę wcześniejszą, a następnie na mocy decyzji z 28.07.2021 r. od dnia 1.07.2021 r. emeryturę z powszechnego wieku emerytalnego.

(niesporne, a nadto decyzja z 28.07.2021 r. k. 6 akt ZUS)

Decyzją z 27.07.2021 r. ZUS ponownie z urzędu ustalił dla wnioskodawcy wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 2184,29 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 178,91% i został obliczony z następujących zarobków ubezpieczonego:

- 1986 r. 291483,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 289140,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 134,41%,

- 1990 r. 9 999 668,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 12 355 644,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 121,40%,

- 1991 r. 38 828 800,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 21 240 000,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 182,81%,

- 1992 r. 54 195 000,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 35 220 000,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 153,88%,

- 1993 r. 61 850 500,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 47 940 000,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 129,02%,

- 1994 r. 140 607 200,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 63 936 000,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 219,92%,

- 1995 r. 14 791,31 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 8431,44 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 175,43%,

- 1996 r. 19021,40 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 10476,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 181,57%,

- 1997 r. 31086,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 12743,16 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 243,94%,

- 1998 r. 36697,97 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za rok kalendarzowy 14873,88 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 246,73%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 178,91% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej (178,91% x 1220,89 zł= 2184,29 zł).

Okresy składkowe przyjęto w łącznej ilości 29 lat, 3 miesięcy, 23 dni, tj. 351 miesięcy.

Okresy nieskładkowe przyjęto w łącznej ilości 3 lat, 10 miesięcy, 29 dni, tj. 46 miesięcy.

Współczynnik proporcjonalny do – osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawcy wynosi 95,07%. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do obliczenia współczynnika przyjęto okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 33 lata, 2 miesiące, 22 dni.

Średnie dalsze trwanie życia – wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn – M.P. Nr 12, poz. 173).

Zakład obliczył wartość kapitału początkowego w następujący sposób:

293,01 zł x 95,07% = 278,56 zł

(351 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 2184,29 zł (podstawa wymiaru) = 830,69 zł

(46 miesięcy nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 2184,29 zł (podstawa wymiaru) = 58,54 zł

Razem 1167,79 zł

1167,79 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 244 068,11 zł.

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wynosi 244 068,11 zł.

Zakład podał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił okresu od 22.12.1966 r. do 7.01.1967 r. ponieważ wnioskodawca w tym czasie przebywał na urlopie bezpłatnym.

(decyzja k. 49-50 akt kapitałowych)

Zgodnie ze świadectwem pracy z 3.11.1990 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zespole Elektrociepłowni w Ł. od 2.11.1972 r. do 3.11.1990 r., w tym czasie odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego od 30.09.1986 r. do 29.05.1990 r., a ostatnim stanowiskiem pracy wnioskodawcy w Zespole Elektrociepłowni w Ł. było stanowisko el. montera urz. stacyjnych, na którym otrzymywał wynagrodzenie wg kat 11 tj. 4700 zł oraz premię regulaminową.

(świadectwo pracy k. 5 akt kapitałowych)

Zgodnie z zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (...) z tego zakładu pracy wnioskodawca uzyskał następujące wynagrodzenia roczne:

- 1979 r. - 83358 zł,

- 1980 r. - 90682 zł

- 1981 r. - 144569 zł

- 1982 r. – 199569 zł

- 1983 r. – 237087 zł

- 1984 r. – 286742 zł

- 1985 r. – 317640 zł

- 1986 r. – 291483 zł

- 1987 r. - 9147 zł

- 1988 r. – 24999 zł

- 1989 r. – 41105 zł

- 1990 r. – 7255068 zł.

(zaświadczenia (...) k. 8-9 akt kapitałowych)

ZUS do wyliczenia kapitału początkowego wnioskodawcy przyjął za okres zatrudnienia w Zespole Elektrociepłowni w Ł. w okresie od 2.11.1975 r. do 31.12.1978 r. obowiązujące w tym czasie wynagrodzenie minimalne.

(okoliczność niesporna)

Jednocześnie ZUS ustalając zarobki roczne wnioskodawcy w okresie od 1.01.1976 r. do 31.12.1978 r. uwzględnił zarobki wnioskodawcy z równoległego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) zgodnie z zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z tego zakładu pracy Rp-7:

- 1976 r. – 15600 zł

- 1977 r. – 15860 zł

- 1978 r. - 18112 zł

- 1979 r. – 9959 zł.

(zaświadczenie k. 6 akt kapitałowych)

W dniu 10.09.2021 r. wnioskodawca złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego i emerytury z przyjęciem za okres zatrudnienia w Zespole Elektrociepłowni w Ł. od 2.11.1972 r. do 31.12.1978 r. zarobków ustalonych na podstawie angaży, w których podano stawki godzinowe według których było ustalane jego wynagrodzenie.

(wniosek k. 9 akt ZUS)

Zgodnie z załączonymi przez odwołującego do wniosku z 10.09.2021 r. angażami wynagrodzenie skarżącego w okresie zatrudnienia w Zespole Elektrociepłowni im. (...) w Ł. było ustalane w następujący sposób:

- od 2.11.1972 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 10, 00 zł plus premia

- od 1.02.1973 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 13,00 zł plus premia przynależna stanowisku zgodnie z regulaminem premiowania zgodnie z tabelą płac A/IV,

- od 1.06.1974 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 14,50 zł plus premia do 7% i dodatek bryg. 5%,

- od 1.01.1975 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 14,50 zł plus premia do 12% kat. 7 A/IV,

- od 1.08.1976 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 16,50 zł plus premia do 10% kat. 8 A/IV,

- od 1.01.1977 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 19,00 zł plus premia do 2% kat. 9 A/IV, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.08.1977 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 19,00 zł plus premia do 5% kat. 9 A/IV, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.01.1979 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 21,00 zł wg tabeli III kat. IX-I plus prawo do premii wg regulaminu premiowania do 5%, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.09.1979 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 21,00 zł wg tabeli II kat. 9/1 plus prawo do premii wg regulaminu premiowania oraz dodatek brygadzistowski w wysokości 5%,

- od 1.08.1980 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 22,50 zł plus prawo do premii wg regulaminu premiowania T.. III kat. 9/1, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.10.1980 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 24,00 zł wg T.. V kat. 9 plus prawo do premii regulaminowej, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.01.1981 r. (po korekcie) płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 33,50 zł, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.04.1981 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 33,50 zł wg T.. VII kat. 9, plus prawo do premii regulaminowej, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.08.1981 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 35,20 zł wg T.. VII kat. 9, plus prawo do premii regulaminowej, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.05.1982 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 35,30 zł wg T.. VII kat. 9, plus prawo do premii regulaminowej oraz stały dodatek premiowy w wysokości 300 zł/upraw. D.., pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.07.1982 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 40,00 zł wg T.. VII kat. 9, plus prawo do premii regulaminowej, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.08.1983 r. przyznano wnioskodawcy dodatek brygadzistowski w wysokości 15%,

- od 1.03.1984 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 45,00 zł wg T.. VII kat. 11, z jednoczesnym zmniejszeniem dodatku brygadzistowskiego do 5%, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.04.1986 r. płaca zasadnicza wg stawki godzinowej 123,00 zł wg kat. 9 szcz. 2, dodatek brygadzistowski 7 zł/godzinę, prawo do premii zgodnie z zakładowym regulaminem premiowania, pozostałe warunki zatrudnienia bez zmian,

- od 1.06.1990 r. płaca zasadnicza wg kat. 11 w kwocie 4300 zł plus prawo do premii regulaminowej.

(angaże k. 14 – 33 akt ZUS)

Ponadto W. N. do wniosku z 10.09.2021 r. dołączył po raz kolejny zaświadczenie wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z tego zakładu pracy Rp-7, które ZUS już uwzględnił przy ustalaniu wartości kapitału początkowego dla ubezpieczonego na dzień 1.01.1999 r.

(zaświadczenie k. 34 akt ZUS)

W efekcie rozpoznania wniosku z 10.09.2021 r., pozwany organ emerytalny wydał zaskarżoną decyzję z 15.10.2021 r., mocą której, na podstawie art. 175 ust. 4, art. 114 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r., poz. 29 ze zm.) oraz § 20 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 1257), odmówił W. N. prawa do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym do przeliczenia emerytury. Zakład uznał, że przedłożone przez wnioskodawcę angaże za okres od 2.11.1972 r. do 31.12.1978 r. w Zespole Elektrociepłowni im. (...) w Ł. zawierają informację o wynagrodzeniu liczonym według stawki godzinowej, lecz zarzucił, że nie zawierają informacji o faktycznie przepracowanych przez wnioskodawcę godzinach, konkludując, że brak jest możliwości przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia w oparciu o w/w dokumenty. Nadto Zakład wyjaśnił, że okres zatrudnienia od 1.01.1976 r. do 30.06.1979 r. oraz wynagrodzenia za lata 1976-1979 w Przedsiębiorstwie (...) zostały doliczone wcześniejszymi decyzjami.

(decyzja k. 35 akt kapitałowych)

W Zespole Elektrociepłowni im. (...) w Ł. pracownikom była przyznawana premia regulaminowa i premia uznaniowa. Premia była przyznawana, co miesiąc. Przyznawał ją kierownik oddziału, który wnioskował o tę premię dla danego pracownika. Wniosek kierownika był zatwierdzany przez wyższy szczebel, a po jego zatwierdzeniu premia była wypłacana przez rachubę. Pracownik mógł nie otrzymać całej premii, np. jeżeli popełnił jakieś ciężkie przewinienia. W takiej sytuacji pracownik albo w ogóle był pozbawiony premii, albo jej wysokość była obniżona. Poziom premii zależał też od sytuacji zakładu pracy.

(okoliczności przyznane przez wnioskodawcę - przesłuchanie wnioskodawcy e-prot. z 16.08.2022 r.: 00:00:48, 00:09:32-00:16:35)

Dodatek za wysługę lat w Zespole Elektrociepłowni im. (...) w Ł. był przyznawany pracownikom zgodnie z uchwałą nr 323 Rady Ministrów z 16.08.1957 r. w sprawie dodatku za wysługę lat dla pracowników przemysłu energetycznego - M.P. z 1957 r. Nr 71, poz. 433 z 29.08.1957 r., oraz szczegółową regulacją zawartą w Układzie Zbiorowym Pracy dla (...) Energetycznego z dnia 25 lipca 1958 r. Na początku dodatek za wysługę lat był wypłacany 1 września jednorazowo za cały rok. To się zmieniło w 1989 roku, ponieważ związki zawodowe chciały, żeby rozbito to na poszczególne lata.

(okoliczności notoryjne, a także okoliczności przyznane przez wnioskodawcę - przesłuchanie wnioskodawcy e-prot. z 16.08.2022 r.: 00:00:48, 00:09:32-00:16:35)

Nie zachowała się dokumentacja płacowa odwołującego z badanego okresu zatrudnienia w Zespole Elektrociepłowni im. (...) w Ł.. Również wnioskodawca poza załączonymi do wniosku z 10.09.2021 r. angażami nie posiada w/w układu zbiorowego pracy, ani też żadnej innej dokumentacji płacowej, z której wynikałoby w jakich okresach i w jakiej konkretnie wysokości były mu przyznawane i rzeczywiście wypłacane sporne składniki wynagrodzenia w postaci: premii regulaminowej oraz dodatku za wysługę lat.

(okoliczności przyznane przez wnioskodawcę - przesłuchanie wnioskodawcy e-prot. z 16.08.2022 r.: 00:00:48, 00:09:32-00:16:35)

Zgodnie z hipotetycznym wyliczeniem emerytury wnioskodawcy, przy przyjęciu na podstawie złożonych razem z wnioskiem z 10.09.2021 r. angaży za okres od 2.11.1972 r. do 31.12.1978 r., z których wynika, że wynagrodzenie zasadnicze odwołującego w Zespole Elektrociepłowni im. (...) w Ł. było ustalane wg stawki godzinowej w wysokości:

- 10 zł od 2.11.1972 r.,

-13 zł od 1.01.1973 r.,

-14,50 zł od 1.06.1974 r. + 5% dodatku brygadzistowskiego,

- 14,50 zł od 1.01.1975 r.,

- 16,50 zł od 1.08.1976 r.,

- 19 zł od 1.01.1977 r.

wynagrodzenie wnioskodawcy wynosiło:

- od 2.11.1972 r. do 31.12.1972 r. 3740 zł

- 1973 r. - 30394 zł

- 1974 r. 32863,70 zł

- 1975 r. 34703 zł

- 1976 r. 37686 zł

- 1977 r. 43244 zł

- 1978 r. 42978 zł.

Po hipotetycznym przeliczeniu podstawy wymiaru kapitału początkowego przy uwzględnieniu w/w zarobków wnioskodawcy, nadal najkorzystniejszy jest wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 178,91% (z lat 1986-1998).

(hipotetyczne wyliczenie k. 17, wykaz wprowadzonych zarobków do hipotetycznego przeliczenia kapitału początkowego k. 18-19, załączniki k. 20-37)

Stan faktyczny Sąd Okręgowy odtworzył na podstawie powołanych wyżej dokumentów oraz na hipotetycznym wyliczeniu ZUS-u, których to dowodów nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł powodów by czynić to z urzędu, a ponadto na podstawie przesłuchania wnioskodawcy w takim zakresie w jakim jego zeznania znajdują potwierdzenie w pozostałym wiarygodnym materiale dowodowym.

Należy podkreślić, że wnioskodawca nie kwestionował hipotetycznego wyliczenia złożonego przez ZUS w zakresie wyliczenia jego wynagrodzenia zasadnicze w oparciu o znane stawki godzinowe, ale przeciwnie – powód wprost przyznał, że wyliczenia te są bardzo staranne i precyzyjne (k. 39). Poprawność rachunkowej przedmiotowych wyliczeń nie budzi również żadnych zastrzeżeń Sądu. A zatem w tej części odwołanie wnioskodawcy co do wykazania płacy zasadniczej według znanych stawek godzinowych w spornym okresie zostało udowodnione co do zasady i co do wysokości, jednakże nie miało to żadnego wpływu na wysokość kapitału początkowego i w konsekwencji jego emerytury, gdyż po hipotetycznym przeliczeniu podstawy wymiaru kapitału początkowego z uwzględnieniem wyliczonej płacy zasadniczej skarżącego zgodnie ze złożonymi przez niego angażami, nadal najkorzystniejszy jest wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 178,91% (z lat 1986-1998).

W świetle dostępnych dowodów Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał w należyty sposób, że faktycznie otrzymywał co miesiąc premie regulaminowe w badanym okresie, a jeśli tak to w jakiej konkretnie wysokości były na jego rzecz wypłacane. Odwołujący nie przedłożył dokumentów dotyczących premiowania obowiązujących w badanym okresie zatrudnienia. Przyznał przy tym wprost, że nie posiada żadnych innych dokumentów, z których wynikałoby, że takie premie rzeczywiście były mu przyznawane i w jakiej konkretnie wysokości. Brak regulaminu premiowania uniemożliwia ustalenie zasad i warunków przyznawania i obliczania premii, wobec czego żądanie odwołania w zakresie uwzględnienia do zarobków wnioskodawcy składnika jego wynagrodzenia w postaci premii pozostało nieudowodnione.

Co zaś tyczy dodatku za wysługę lat to, zdaniem Sądu, wnioskodawca również nie udowodnił swojego roszczenia. Odwołujący poza zapisami w złożonych angażach, powoływał się na uchwałę nr 323 Rady Ministrów z 16.08.1957 r. w sprawie dodatku za wysługę lat dla pracowników przemysłu energetycznego (M.P. z 1957 r. Nr 71, poz. 433), oraz na szczegółowe regulacje zawarte w Układzie Zbiorowym Pracy dla (...) Energetycznego, którego co prawda nie złożył, ale Sąd z urzędu zna regulację prawną obowiązującego w badanym okresie Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Energetycznego z dnia 25 lipca 1958 r. Sąd zważył, że z powołanej Uchwały z 16.08.1957 r. wynika wprost, że dodatek za wysługę lat był wypłacany raz w roku, jednakże pod warunkiem nienagannej pracy, przy czym pracownik był go pozbawiany całkowicie lub częściowo w przypadku nieusprawiedliwionych nieobecności oraz niewłaściwego wykonywania obowiązków (zob. §8 ust. 1-3 uchwały). Kwestia ta będzie jeszcze przedmiotem pogłębionej analizy prawnej w dalszej części uzasadnienia poświęconej rozważaniom prawnym, jako, że jest to zagadnienie należące do oceny prawnej dochodzonego roszczenia, jednakże w tym miejscu należy stwierdzić, że na podstawie dostępnych dowodów nie ma obecnie możliwości ustalenia w sposób pewny, że wnioskodawca w ogóle otrzymywał sporny dodatek za wysługę lat, a jeśli tak to, że otrzymywał go co roku, w spornym okresie zatrudnienia, jak też nie ma podstaw do ustalenia w jakiej konkretnie wysokości był mu ewentualnie wypłacany w poszczególnych latach. Słusznie także pozwany podniósł, że w uchwale tej wyróżniono kilka grup pracowników, dla których przewidziano różną wysokość dodatku, a szczegółowe wykazy stanowisk były określane przez ministerstwo.

Ubezpieczony, pouczony w trybie art. 210 § 2 ¹ k.p.c. nie zgłosił w tej mierze jakichkolwiek dowodów. Z tych przyczyn brak było podstaw do ustalenia, że wnioskodawca wykazał, że faktycznie otrzymywał w konkretnych wysokościach oba omówione wyżej sporne składniki jego wynagrodzenia tj. premii regulaminowych oraz dodatku za wysługę lat, a w efekcie brak było też podstaw do przeliczenia kapitału początkowego w sposób żądany przez ubezpieczonego w tym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 504 z późn. zm.), w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Z cytowanego przepisu art. 114 ust. 1 pkt 1 wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442).

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku. Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawca przedłożył nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji, ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na wartość kapitału początkowego dla ubezpieczonego, a w rezultacie także na wysokość jego emerytury. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione (wnioskodawca nie przedłożył nowych dowodów ani nie ujawnił okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do świadczeń) powinna prowadzić do odmowy ponownego ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonemu. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe.

Środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury i renty, zgodnie z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 z późn. zm.), są - dla pracowników - zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Wskazana regulacja niewątpliwie wyznacza kierunek postępowania dowodowego, ale nie oznacza, że wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być dowiedziona w inny sposób. W postępowaniu sądowym nie obowiązują bowiem ograniczenia co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 20 rozporządzenia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97 OSNP 1998/11/342), a tym samym ich wysokość może być ustalona także w oparciu o inne pisemne środki dowodowe - stwierdzające wysokość zarobku lub dochodu, a nawet zeznania świadków.

Zgodnie z art. 174 ust. 1 w/w ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r., podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

W myśl art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art. 26 ust. 1 w/w ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja § 21 ust.1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do 23 listopada 2011 r. § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego
1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Należy też podkreślić, że Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest jednak obowiązany w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego. W związku z tym, to na ubezpieczonym spoczywał ciężar dowodzenia i udokumentowania podnoszonych twierdzeń. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w konkretnie określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka /wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 sierpnia 2016 r. III AUa 1723/15 LEX nr 2149641/. Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (ostatecznie w oparciu o wiarygodne i precyzyjne zeznania świadków). W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18.01. 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058). Nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawczyni. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z 17 grudnia 1996r., I CKU 45/96 (OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98 (OSNAPiUS 1999/20/662), Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podobny pogląd zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z 15 marca 2006 r. w sprawie III AUa 1096/05, wskazując, iż ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości wynagrodzenia. Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie powołanego powyżej Rozporządzenia Rady Ministrów z
7 lutego 1983 r. są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 tego Rozporządzenia obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano, iż w postępowaniu sądowym nie obowiązuje ograniczenie co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określanych w § 20 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, Lex nr 32696). W sprawach emerytalno – rentowych wyliczenie wysokości świadczenia może nastąpić jedynie na podstawie zarobków faktycznie otrzymanych i to tych, od których istniał obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne, co wynika jednoznacznie z treści art.15 ww. Ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o wysokość emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego ubezpieczonego lub innych pracowników. Nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczonego, bowiem uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy (wyrok SN z 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Lex nr 390123). Co za tym idzie, zasada obliczania świadczeń w oparciu o rzeczywiste zarobki nie może zostać zastąpiona domniemaniem wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym. Zgodnie zaś ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 9.01.1998 r. (II UKN 440/97, Lex nr 34199), przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, że dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków oraz strony - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, Lex 32696; wyrok Sądu Najwyższego z 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, Lex 303869). Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń ubezpieczonego. Twierdzenia te muszą być udowodnione.

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela ww. stanowiska, podobnie jak stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 3.09.2013 r., III AUa 303/13 (Lex nr 1366097), że Sąd nie może ustalać wysokości zarobków na podstawie przypuszczeń i uśrednień. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być bowiem uwzględnione tylko wynagrodzenie faktyczne uzyskane przez zainteresowanego w danym okresie. Jego wysokość musi być niewątpliwa i bezwarunkowa.

Podkreślić bowiem należy, iż stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały wyznaczone pomiędzy pracodawcą a jego konkretnym pracownikiem.

Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest zatem dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób nie budzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego, jak też dowodach niejasnych, gdyż bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa ubezpieczeń społecznych nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony /tak trafnie wyrok SA w Łodzi z dnia 19.10.2016, III AUa 2185/15LEX nr 2152862/.

Zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą Sądów Okręgowych, Apelacyjnych i Sądu Najwyższego w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację z akt osobowych, taką jak min.: umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia uwzględniając tylko „pewne” składnik wynagrodzenia, wypłacane w danym okresie stale i w określonej wysokości przy przyjęciu wymiaru czasu pracy udowodnionego przez ubezpieczonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 11.12.2017 r. III AUa 1071/16, LEX nr 2423321, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.08.2016 r. III AUa 1723/15, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24.05.2016 r. III AUa 119/16, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29.10.2015 r. III AUa 822/15, L., wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z 18.09.2013 r. V U 466/13, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12.02.2013 r. III AUa 1024/12, L.).

Mając na uwadze wszystkie poczynione wyżej rozważania Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia wnioskodawcy oraz dopuścił dowód z przesłuchania wnioskodawcy.

Z dowodów tych wynika, że odwołujący wykazał jedynie za pomocą angaży przedłożonych wraz z wnioskiem z 10.09.2021 r. w sposób niebudzący wątpliwości wysokość płacy zasadniczej określonej według znanej wysokości stawki godzinowej i w pewnym okresie dodatku brygadzistowskiego oraz bezspornego faktu zatrudnienia skarżącego w badanym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy. Brak jest natomiast jakiejkolwiek dokumentacji pozwalającej na uwzględnienie, iż wnioskodawca pracował ponad wymiar ustalonego czasu pracy, a co za tym idzie, że otrzymywała dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu. Wnioskodawca nie zgłosił na tę okoliczność żadnych wniosków dowodowych. W ocenie Sądu, należało uwzględnić wynagrodzenia obliczone zgodnie z dostępnymi danymi z angaży z badanego okresu, przy uwzględnieniu wskazanych tam stawek godzinowych. Sąd w tym zakresie miał na uwadze, że uregulowania przyjętej tam stawki wynagrodzenia czyniły możliwym ustalenie wysokości wynagrodzenia przy uwzględnieniu normatywnego czasu pracy. Wnioskodawca nie kwestionował hipotetycznych wyliczeń ZUS-u pod względem rachunkowym, a Sąd nie znalazł żadnych powodów by czynić to z urzędu.

Wnioskodawca nie udowodnił natomiast swojego roszczenia w zakresie żądań dotyczących uwzględnienia jako składników jego wynagrodzenia premii regulaminowej oraz dodatku za wysługę lat.

Tymczasem, jak wyżej wyjaśniono, wnioskodawca był zobowiązany do udowodnienia wysokości wszystkich składników wynagrodzenia, których dotyczyło jego żądanie w taki sposób, aby kwoty tych składników były pewne jako faktycznie uzyskane przez skarżącego i aby nie zachodziła obawa, że zostały one zawyżone. Za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się kwotę wynagrodzenia udowodnioną przez zainteresowanego, która nie musi odpowiadać wysokości faktycznie uzyskanego wynagrodzenia.

Dokumentacja płacowa skarżącego z badanego okresu zatrudnienia nie zachowała się. Z angaży złożonych wraz z wnioskiem z 10.09.2021 r. o ponowne przeliczenie kapitału początkowego wynika jedynie, że wnioskodawca był uprawniony do otrzymania premii regulaminowej we wskazanej w nich maksymalnej wysokości określonej poprzez maksymalną wartość procentową, do której premia mogła zostać przyznana (zapisy „premia do…”). Znana jest zatem jedynie górna granica, poza którą premia nie mogła zostać przyznana. Ubezpieczony w trakcie przesłuchania sam przyznał, że premia była przyznawana na wniosek kierownika, który to wniosek musiał następnie uzyskać akceptację wyższego szczebla i dopiero wówczas premia mogła zostać wypłacona przez rachubę. Przyznał też, że wysokość przyznawanych premii była uzależniona od sytuacji w zakładzie pracy, jak również to, że mogła być ona potrącana, a nawet zabierana w przypadku zaistnienia przewinień pracowniczych. Odwołujący przyznał także, że nie posiada żadnej innej dokumentacji związanej z przyznawanymi mu premiami, nie był też w stanie podać żadnych precyzyjnych, pewnych danych co do spornej premii regulaminowej. Twierdzenia odwołującego, że zawsze miał przyznawaną premię w maksymalnej wysokości wynikającej ze złożonych przez niego angaży – nie zasługują, według Sądu, na akceptację, albowiem została w nich jedynie podana maksymalna granica do jakiej ewentualnie mogła zostać wnioskodawcy przyznana sporna premia. Nadto nawet z samych depozycji wnioskodawcy wynika, że premia taka mogła zostać obniżona lub pracownik mógł zostać jej pozbawiony z uwagi na niewłaściwe wywiązanie się z obowiązków pracowniczych, a ponadto jej wysokość zależała od sytuacji w zakładzie pracy. Jednocześnie wnioskodawca wprost przyznał, że nie wie czy premia mogła być także przyznana w okresie choroby pracownika, czy też pracownik był za ten okres pozbawiony prawa do premii. Nie ma w aktach sprawy regulaminu premiowania obowiązującego w spornym okresie w zakładzie pracy, ani dokumentacji płacowej skarżącego z tego okresu. Nie ma zatem żadnych pewnych dowodów, że wnioskodawcy faktycznie były przyznawane premie regulaminowe co miesiąc, a jeśli były przyznawane - nie ma dowodów na to, w jakiej konkretnie wysokości. Sąd z kolei nie może opierać swoich orzeczeń na domniemaniach czy też niepewnych sytuacjach. Jak wyżej wyjaśniono - wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy o pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia, które nie rodzą żadnych wątpliwości, że wysokość danego składnika nie została zawyżona. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stale i w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r.). Skoro w badanej sprawie z angaży złożonych przez wnioskodawcę wynika jedynie, że miał on prawo do otrzymania premii do określonej w tych angażach maksymalnej wysokości procentowej, a przyznanie premii było zależne od tego w jaki sposób w danym okresie kierownik wnioskodawcy ocenił jego pracę oraz od wystąpienia przez kierownika wnioskodawcy z wnioskiem o przyznanie na rzecz skarżącego premii, a następnie od akceptacji tego wniosku przez wyższe szczeble, a także od sytuacji w zakładzie pracy, przeto nie ma wiarygodnych dowodów na to, że wnioskodawca taką premię otrzymywał, w jakim okresie i w jakiej wysokości. W efekcie Sąd Okręgowy nie mógł uwzględnić w podstawie wymiaru świadczenia emerytalnego ubezpieczonego składnika wynagrodzenia w postaci premii, którego wysokość nie została udowodniona, albowiem warunkiem takiego zaliczenia jest udowodnienie konkretnej wysokości otrzymywanego świadczenia (premii), przy czym jej wysokość nie może być orientacyjna, przypuszczalna, hipotetyczna, wynikająca z domniemania, że wnioskodawca otrzymywał określony składnik wynagrodzenia w określonej wysokości w sytuacji, gdy brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających powyższe. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy materiał dowodowy w niniejszej sprawie nie pozwolił na poczynienie ustalenia, że ubezpieczony w każdym miesiącu w badanym okresie otrzymywał premię regulaminową w maksymalnej wysokości procentowej jego wynagrodzenia zasadniczego określonej w złożonych angażach. Ubezpieczony błędnie uważał, że wskazane przez niego angaże świadczą o tym, że przysługiwała mu premia regulaminowa dokładnie we wskazanej w nich maksymalnej wysokości procentowej i że jest to wystarczające do ustalenia, że w każdym miesiącu w badanym okresie taka premia była wypłacana. Jest to roszczenie nieudowodnione.

Sąd Okręgowy wskazuje, że zgodnie z art. 6 k.c. to na wnioskodawcy spoczywał ciężar dowodowy w niniejszej sprawie. Oparcie polskiej procedury cywilnej na zasadzie kontradyktoryjności jedynie w wyjątkowych przypadkach dozwala Sądowi na podjęcie czynności mających na celu pobudzenie inicjatywy stron, a zasadą w tym zakresie jest samodzielne dążenie uczestników postępowania do wykazania prawdziwości podnoszonych twierdzeń. Jeżeli twierdzenie istotne dla rozstrzygnięcia nie zostanie udowodnione, to o merytorycznym rozstrzygnięciu sprawy decyduje rozkład ciężaru dowodu. Zatem strona, na której spoczywa ciężar dowodu, ponosi ryzyko ujemnych skutków niedopełnienia swoich obowiązków w tym zakresie. Sąd Okręgowy uznał również, zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 r., iż nie jest zarówno zobowiązany, jak i uprawniony do przeprowadzenia dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (patrz wyrok SN z dnia 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/76).

Tymczasem wnioskodawca ograniczył się do własnej oceny wartości dowodowej złożonych angaży w zakresie żądanej premii regulaminowej, natomiast kwestia czy faktycznie miał ją przyznawaną a jeśli tak to w jakiej konkretnie wysokości – pozostała aż do zakończenia postępowania niewykazana, tym bardziej, gdy weźmie się pod uwagę treść przesłuchania samego wnioskodawcy na temat sposobu i warunków premiowania pracowników w badanym okresie.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy w efekcie uznał, że ubezpieczony nie wykazał w niniejszym postępowaniu skutecznie, faktów związanych z rzeczywistym otrzymaniem w badanym okresie przedmiotowej premii w konkretnej wysokości, aby Sąd mógł przyjąć to za pewny składnik jego wynagrodzenia i zakwestionować decyzję organu rentowego.

Powyższe uwagi są w całości aktualne także co do niewykazania przez skarżącego faktów dotyczących przyznania i wypłacania na jego rzecz dodatku za wysługę lat. Roszczenie dotyczące dodatku za wysługę lat wymagają jednak poczynienia dodatkowych rozważań prawnych.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zważył bowiem, że dla sprawy w badanym aktualnie zakresie istotne jest to, że argumentacja wnioskodawcy wskazuje na to, że odwołujący zdaje się utożsamić dodatek za staż pracy z dodatkiem za wysługę lat. Należy zatem podkreślić, że są to jednak dwa różne dodatki w rozumieniu zarówno Uchwały Nr 323 Rady Ministrów z 16.08.1957 r. w sprawie dodatku za wysługę lat dla pracowników przemysłu energetycznego, jak i Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Energetycznego z dnia 25 lipca 1958 r. Nie można ani wprost, ani w drodze analogii "uzupełnić" rozwiązań dotyczących dodatku za wysługę lat rozwiązaniami przewidzianymi dla dodatku za staż pracy.

Uwagi te są o tyle kluczowe dla analizy żądania ubezpieczonego w zakresie dodatku za wysługę lat, że prawidłowe określenie roszczenia wnioskodawcy determinuje zakres rozpoznania sprawy przez Sąd, który zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. nie może orzekać ponad żądanie wyrażone w pozwie.

Podkreślić zatem należy, że w n/n sprawie powód żądał uwzględnienia dodatku za wysługę lat zgodnie ze złożonymi angażami wraz z wnioskiem z 10.09.2021 r. o ponowne przeliczenie kapitału początkowego, błędnie utożsamiając, że przysługuje on pracownikowi tak jak dodatek stażowy z uwagi na sam fakt legitymowania się odpowiednio długim stażem pracy w przemyśle energetycznym.

Rozróżnienie tych zupełnie dwóch różnych typów dodatków ma to znacznie, że Sąd Okręgowy miał na uwadze wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1976 r. w sprawie o sygn. I PRN 14/76, w którym został wyrażony trafny pogląd, że dodatek za staż pracy jest częścią wynagrodzenia pracownika i nie może on być go pozbawiony jednostronną decyzją zakładu pracy. Pracownik zaś nie może zrzec się skutecznie wynagrodzenia za pracę ani też jego części. Wynika to bowiem z art. 84 Kodeksu pracy, który stanowi, że pracownik nie może skutecznie zrzec się prawa do wynagrodzenia, a dodatek za staż pracy jest bez wątpienia częścią wynagrodzenia pracownika, której nie może być pozbawiony jednostronną decyzją zakładu pracy (zob. wyrok SN z 13.04.1976 r., I PRN 14/76, LEX nr 14305, a także powołujące się na ten wyrok: uchwałę SN z 18.08.1976 r., I PZP 34/76, OSNC 1977, nr 3, poz. 46 oraz wyrok SN z 7.12.1977 r., I PRN 158/77, LEX nr 1633381).

Mając zatem na uwadze, że przedmiotem rozstrzygnięcia w realiach badanej sprawy było żądanie wnioskodawcy dotyczące dodatku za wysługę lat - Sąd Okręgowy zważył, że Uchwała nr 323 Rady Ministrów oraz aktualny w sprawie Zbiorowy układ pracy dla przemysłu energetycznego z dnia 25 lipca 1958 r. wymieniają zakłady pracy i robotników grupy przemysłowej oraz pracowników inżynieryjno-technicznych, zatrudnionych w określanych działach, jako uprawnionych do dodatku za wysługę lat. Z angaży przedłożonych przez ubezpieczonego wraz z wnioskiem z 10.09.2021 r. wynika, że odwołujący był uprawniony do przyznania mu tego dodatku, a nadto w sprawie nie było sporu co do tego, że odwołujący legitymował się odpowiednim stażem w przemyśle energetycznym, aby mógł mu zostać przyznany dodatek za wysługę lat w badanym okresie. Nie jest to jednak wystarczające ponieważ sam staż pracy w przemyśle energetycznym nie był jedyną przesłanką, która była konieczna do przyznania danemu pracownikowi dodatku za wysługę lat. Jednakże w zakładzie pracy skarżącego, jak sam zresztą przyznał, decyzja o przyznaniu rzeczonego dodatku oraz o jego wysokości była przedmiotem regulacji zawartej w Uchwale Nr 323 Rady Ministrów z 16.08.1957 r. w sprawie dodatku za wysługę lat dla pracowników przemysłu energetycznego (M.P. z 1957 r., Nr 71, poz. 433) - obowiązującej do 15.10.1982 r. - a tam w §8 ust. 1 – 3 postanowiono, co następuje:

- ust. 1 „dodatek za wysługę lat wypłaca się w dniu 1 września każdego roku, pod warunkiem nienagannej pracy”;

- ust. 2 „ pracownik, który w ciągu roku, za który ma nastąpić wypłata dodatku za wysługę lat, opuścił bez należytego usprawiedliwienia jeden dzień pracy – traci 25%, dwa dni – 50%, trzy i więcej – 100% przypadającego do wypłaty dodatku za wysługę lat;

- ust. 3 „ w razie stwierdzenia zaniedbań lub niewłaściwego wykonywania powierzonych obowiązków kierownik jednostki w porozumieniu z radą zakładową obniża dodatek za wysługę lat winnemu pracownikowi lub pozbawia go dodatku.”

Należy podkreślić, że aby dany pracownik mógł otrzymać dodatek za wysługę lat wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie tego dodatku musiały zostać spełnione łącznie, a zatem także materialna przesłanka nienagannej pracy, a wysokość w jakiej był on przyznawany była zależna zarówno od braku i ewentualnej ilości dni nieusprawiedliwionych nieobecności, jak i oceny ewentualnych zaniedbań i niewłaściwego wykonywania obowiązków, która mogła skutkować obniżeniem aż do całkowitego pozbawienia prawa do rzeczonego dodatku w danym roku konkretnego pracownika i zależało od oceny i decyzji zakładu pracy w tym przedmiocie.

Przepisy zbiorowego układu pracy dla przemysłu energetycznego z dnia 25 lipca 1958 r., uzależniały prawo pracownika do dodatku za wysługę lat od stażu jego zatrudnienia w przemyśle energetycznym oraz od nienagannej pracy pracownika. Załącznik nr 11 do zbiorowego układu pracy dla przemysłu energetycznego, zawiera postanowienie, że dodatek za wysługę lat płatny jest raz w roku, tj. w dniu poprzedzającym 1 września każdego roku (pkt 16 załącznika). Postanowienia układowe nie zawierają natomiast norm, określających bliżej zasady i warunki nabycia samego prawa do dodatku za wysługę lat. Wobec braku szczególnych w tym względzie norm układowych, o uprawnieniach pracownika do nabycia dodatku za wysługę lat, jako stanowiącego część wynagrodzenia za pracę, decydują ogólnie przyjęte zasady w zakresie nabywania prawa do wynagrodzenia. Wobec tego o nabyciu prawa do dodatku za wysługę lat oraz o jego wysokości przesądza okres przepracowany przez pracownika. W związku z tym należy dojść do wniosku, że w świetle załącznika nr 11 do zbiorowego układu pracy dla przemysłu energetycznego z dnia 25 lipca 1958 r. nabycie prawa do dodatku za wysługę lat oraz wysokość tego dodatku zależą od okresu przepracowanego przez pracownika, natomiast z punktu widzenia uprawnień do tego dodatku nie ma znaczenia, czy pracownik w dacie wypłaty dodatku był zatrudniony. Z pkt 16 załącznika nr 11 do obowiązującego strony zbiorowego układu pracy, wynika zaś, że przesłanką materialnoprawną uzasadniającą przyznanie dodatku za wysługę lat jest nienaganna praca pracownika. (zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 września 1973 r., II PR 184/73, OSNCP 1974 nr 5, poz. 99, Legalis Numer 292032).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że nie ma wiarygodnego materiału dowodowego, który pozwoliłby, bez jakichkolwiek wątpliwości, na czynienie jednoznacznych ustaleń, że wnioskodawca miał w badanym okresie co roku przyznany sporny dodatek za wysługę lat, a jeśli tak, to w jakich konkretnie latach i w jakiej konkretnie wysokości, albowiem przesłanką materialnoprawną uzasadniającą przyznanie dodatku za wysługę lat była nienaganna praca pracownika. Błądzi zatem wnioskodawca uważając, że sama treść angaży, które załączył do wniosku z 10.09.2021 r. pozwalała na przyjęcie, że wykazał w ten sposób swoje roszczenie w zakresie spornego dodatku za wysługę lat, skoro brak jest dokumentacji pozwalającej na ustalenie, że faktycznie tenże dodatek został mu w danym roku przyznany i w jakiej konkretnie wysokości.

Reasumując - w ocenie Sądu Okręgowego, w toku postępowania przed organem rentowym, wywołanego wnioskiem wnioskodawcy z 10.09.2021 r. oraz w toku niniejszego postępowania odwoławczego od zaskarżonej decyzji z 15.10.2021 r. nie zostało ujawnione nic nowego, co dawałoby Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych podstawę do ponownego przeliczenia wartości kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r., albowiem nawet po uwzględnieniu wykazanej przez powoda w badanym okresie za pomocą angaży wysokości wynagrodzenia w części dotyczącej płacy zasadniczej, która nie rodzi obaw co do tego, że zarobki te zostały ustalone w zawyżonej wysokości, ale przy jednoczesnym braku udowodnienia wysokości faktycznie przyznawanych i wypłacanych premii regulaminowych oraz dodatku za wysługę lat nadal, po hipotetycznym przeliczeniu podstawy wymiaru kapitału początkowego przy uwzględnieniu udowodnionych kwot płacy zasadniczej, najkorzystniejszy jest wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 178,91% (z lat 1986-1998). Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma tym samym podstaw do ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego oraz emerytury, jeśli ubezpieczony nie przedstawi dokumentów lub okoliczności zmieniających jego sytuację (por. wyrok. Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., III UK 150/13, LEX nr 1458793).

Mając na uwadze wszystkie poczynione wyżej rozważania, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawcy, o czym orzeczono, jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy wraz z pouczeniem, iż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wyroku z uzasadnieniem przysługuje mu prawo złożenia apelacji do tutejszego Sądu Okręgowego w Łodzi, które rozpoznaje Sąd Apelacyjny w Łodzi

A.P.