Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 listopada 2024 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury A. S..

W uzasadnieniu, organ rentowy wskazał, że 4 czerwca 2024 r., Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie, dotyczącej obliczenia emerytury, poprzez pomniejszenie podstawy obliczenia emerytur z wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Trybunał uznał, że przepis ustawy na to pozwalający, w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z przepisami Konstytucji.

Organ rentowy podniósł, że w przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności
z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wydana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Orzeczenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dniem ogłoszenia orzeczeniem Trybunału jest dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego dziennik urzędowy.

W konkluzji ZUS stwierdził, że w związku z tym, że wyrok Trybunału z 4 czerwca 2024 r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z 19 września 2014 r. (decyzja k. 123-123 odwrót pliku IV akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł A. S., wnosząc o wydanie wyroku nakazującego wznowienie postępowania z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko, argumentując jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 4-4 odwrót)

Pismem z dnia 30 grudnia 2024 r. ubezpieczony wniósł o dokonanie rozproszonej kontroli konstytucyjności oraz o rozważenie zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 k.p.c. (pismo procesowe k. 9-9 odwrót)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. urodził się w dniu (...) (bezsporne)

Decyzją z dnia 13 września 2005 r. znak (...)/25 wnioskodawcy przyznano emeryturę nauczycielską bez względu na wiek od 1 września 2005 r. (decyzja z 13 września 2005 r. s. 43-44 odwrót pliku II akt ZUS)

Następnie decyzją z dnia 13 sierpnia 2009 r. znak EN_ (...) wnioskodawcy przyznano emeryturę od 1 kwietnia 2009 r. na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS – z tytułu pracy w szczególnych warunkach. (decyzja z 13 sierpnia 2009 r. s. 69-72 pliku III akt ZUS)

Decyzją z dnia 19 września 2014 r. znak (...) organ rentowy przyznał wnioskodawcy, od 1 sierpnia 2014 r., prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury.

Podstawą obliczenia emerytury podlegała pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy
i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota zwaloryzowanych składek wynosi 176207,23 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 602303,40 zł

- suma kwot pobranych emerytur wynosi 258348,05 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 208,50 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2494,78 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

[( (...),23 + (...),40) – (...),05] / 208,50 = 2494,78 zł.

Jednocześnie ZUS w decyzji wskazał, że emerytura ustalona tą decyzją, została zawieszona, ponieważ jest świadczeniem mniej korzystnym.

(decyzja z 19 września 2014 r. k. 13-14 odwrót pliku IV akt ZUS)

Trybunał Konstytucyjny, wyrokiem z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie o sygn. akt SK 140/20, orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r (przed ogłoszeniem ustawy wprowadzającej), jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu wskazano, że wyrok wpłynie wyłącznie na sytuację osób, które nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 roku – uposażeni mieli świadomość zmian oraz możliwość uniknięcia ich konsekwencji. (bezsporne, a nadto informacja na stronie TK pod adresem https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art (...)-obliczenie-naleznego-swiadczenia-emerytalnego-poprzez-pomniejszenie-emerytury-z-wieku-powszechnego-o-kwote-pobranych-wczesniej-emerytur, (...) poz. 67)

W dniu 6 listopada 2024 r. A. S. zwrócił się do ZUS I Oddziału w Ł.
z wnioskiem o przeliczenie emerytury z zastosowaniem wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.,
SK 140/20. (wniosek k. 122 pliku IV akt ZUS)

Na skutek powyższego wniosku, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja k. 123 pliku IV akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny i został ustalony na podstawie powyższych dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Spór
w niniejszej sprawie zasadniczo miał charakter sporu prawnego.

Sąd nie zawiesił postępowania, na podstawie art. 177 par. 1 k.p.c, w sprawie, albowiem , brak podstawy, w przedmiotowym stanie faktycznym i prawnym , do rozważania takiej formy rozstrzygnięcia, nawet w wymiarze - tymczasowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Żądanie wnioskodawcy – wznowienia postępowania – oparte było na treści niepublikowanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 SK 120/40.

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 poz. 637 z dnia
6 czerwca 2012 r.), dokonano m.in. nowelizacji przepisu art. 25 ustawy emerytalno-rentowej poprzez dodanie w art. 25 ustępu 1b w brzmieniu: Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Organ rentowy, obliczając wysokość emerytury ubezpieczonego, w wieku powszechnym, zastosował ten przepis, pomniejszając podstawę obliczenia jej emerytury
o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej dotychczas emerytury w wieku obniżonym.

Trybunał Konstytucyjny, w cytowanym powyżej wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20), podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z dnia 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16), przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Należy, jednak, zauważyć, iż zgodnie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. nr 76 poz. 483 ze zmianami), orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny – dwunastu miesięcy.
W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi
w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie, zaś, z art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych
w Dzienniku Ustaw ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast, zgodnie z art. 21 powyższej ustawy z 2000 r., Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji, przy czym Rządowe Centrum Legislacji może zlecić wyspecjalizowanym podmiotom niektóre czynności związane
z wydawaniem tych dzienników w sposób, o którym mowa w art. 2a ust. 2.

Tymczasem, na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, a nawet na dzień wydania wyroku przez Sąd, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie został ogłoszony Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym, mając na względzie powyższe przepisy ustawy z 2000 r., trzeba zaznaczyć, że publikacja wyroku TK na stronie internetowej TK czy w publikatorze „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór (...) nie jest ogłoszeniem w rozumieniu art. 190 Konstytucji.

Sąd zdaje sobie przy tym, sprawę, że nieogłoszenie przez Prezesa Rady Ministrów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest wynikiem sporów politycznych toczących się wokół statusu sędziów samego Trybunału. Stan ten może mieć negatywny wpływ na sytuację prawną obywateli, którzy pozostają w stanie niepewności co do obowiązującego prawa – tak jak ma to miejsce na gruncie niniejszej sprawy. Jednakże nie zmienia to faktu, że sporne orzeczenie TK nie weszło w życie, a więc organ rentowy nie mógł go zastosować przy rozstrzyganiu w sprawie ubezpieczonego.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji RP z dnia z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Nieopublikowanie powyższego wyroku powoduje więc, że formalnie nie obowiązuje on w porządku prawnym. Taki stan oznacza, że przepis, uznany za niekonstytucyjny, pozostaje
w mocy prawnej, mimo obalenia jego domniemania konstytucyjności. Powoduje to brak możliwości zastosowania wyroku, w praktyce, przez sądy i organy administracji. Tym samym, przepisy te mogą być nadal stosowane, co prowadzi do konfliktu pomiędzy rzeczywistością prawną wynikającą z treści wyroku, a obowiązującym porządkiem prawnym.

Reasumując, zgodnie z zasadami konstytucyjnymi, publikacja wyroku jest kluczowym elementem zapewnienia spójności porządku prawnego. Bez niej wyrok, mimo że formalnie wydany, pozostaje bezskuteczny w obrocie prawnym. W konsekwencji przepisy uznane za niekonstytucyjne, mogą być nadal stosowane.

Oprócz powyższych rozważań dotyczących kwestii braku publikacji wyroku TK
z 4 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw, Sąd wziął też pod uwagę, iż żądanie wznowienia postępowania, zgłoszone zostało przez wnioskodawcę do ZUS w dniu 6 listopada 2024 r.,
a zatem po upływie terminu określonego w art. 146 k.p.a.

Zgodnie bowiem z treścią art. 146 § 1 k.p.a., uchylenie decyzji z przyczyny określonej w art. 145a k.p.a. (a więc z uwagi na niezgodność aktu normatywnego stanowiącego podstawę wydania decyzji z Konstytucją) nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. Skoro zatem decyzja o przyznaniu emerytury w wieku powszechnym została wnioskodawcy doręczona w 2014 r., zgłoszenie przez skarżącego żądania wznowienia postępowania w 2024 r. bez wątpienia nastąpiło po upływie powyższego pięcioletniego terminu. Nawet zatem gdyby Sąd dokonał rozproszonej kontroli konstytucyjności, o co wnosił ubezpieczony, to należy uznać, że żądanie wznowienia postępowania i tak nie mogłoby zatem być uwzględnione z uwagi na termin z art. 146 k.p.a.

Odnosząc się natomiast do wniosku ubezpieczonego o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 k.p.c., to należy zauważyć, że zgodnie z tym przepisem, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:

1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;

2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;

3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej;

3 ¹) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej;

4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej;

5) w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz
w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;

6) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub danych pozwalających sądowi na ustalenie numerów, o których mowa w art. 208 ¹, lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.

Tymczasem w niniejszej sprawie nie wystąpiła żadna z powyższych okoliczności,
w szczególności wynik niniejszego postępowania nie zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego czy toczącego się postępowania przez Trybunałem Konstytucyjnym. Należy bowiem wskazać, że Sąd w sprawach ubezpieczeń społecznych weryfikuje prawidłowość decyzji organu rentowego na dzień jej wydania. Zatem na prawidłowość zaskarżonej decyzji z 18 listopada 2024 r. nie będzie mieć wpływu ewentualna publikacja wyroku TK o sygnaturze SK 140/20 w przyszłości. Natomiast, gdy zostanie on w końcu opublikowany w Dzienniku Ustaw, wnioskodawcy otworzy się miesięczny termin na złożenie nowego wniosku o wznowienie postępowania (chociaż nadal trzeba mieć na uwadze kwestię przekroczenia pięcioletniego terminu określonego w art. 146 § 1 k.p.a.).

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze treść cytowanych przepisów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne, o czym orzekł, jak
w sentencji wyroku.