Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4.11. 2021 r. ZUS II Oddział w Ł. ustalił dla M. D. kapitał początkowy, odmawiając jednocześnie prawa do rekompensaty z uwagi na brak prawidłowej dokumentacji potwierdzającej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

/decyzja – k. 16 akt kapitałowych ZUS/

W dniu 8.12. 2021 r wnioskodawca złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o naliczenie rekompensaty.

/odwołanie – k. 3/

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie ,argumentując jak w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania.

/odpowiedź na odwołanie – k. 4/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. D. urodził się w dniu (...) .

/bezsporne/

W dniu 13.10.2021 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury wraz z rekompensatą.

/wniosek – k. 90 akt ZUS/

Wnioskodawca w okresie 11.10.1976 – 13.05.2000 r był zatrudniony w (...) SA w P., w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmując stanowiska nastawiacza maszyn a następnie mistrza. Zgodnie z pkt. 8 świadectwa pracy wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze:

-11.10.1976 – 21.04.1977 – nastawiacz maszyn – Wykaz A Dział VII poz. 4 pkt.48

- 12.05.1979 – 31.08.1980 – nastawiacz maszyn Wykaz A Dział VII poz. 4 pkt.48

-1.09.1980 – 13.05.2000 – mistrz - Wykaz A Dział XIV poz. 24.

W okresie 27.04.1977 – 13.04.1979 – odbywał służbę wojskową.

Okresy nieskładkowe przypadały w okresie: 2.02.1992 – 25.02.1992, 7.04.1993 – 15.04.1993, 22.02.1994 – 28.02.1994, 10.01.1995 – 16.01.1995, 16.11.1999-13.05.2000.

/świadectwo pracy – k. 91 akt ZUS/

W dniu 3.01.2022 r zostało wystawione świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, zgodnie z którym wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w okresie:

- 11.10.1976 – 21.04.1977

- 12.05.1979 – 31.08.1980

/rozporządzenie RM z dnia 7.02.1983 – wykaz A dział VII poz. 4 (prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, nastawiacz maszyn i urządzeń)

- 1.09.1980 – 13.05.2000

/ rozporządzenie RM z dnia 7.02.1983 – wykaz A dział XIV poz. 24 (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług na oddziałach i wydziałach , w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie)

/świadectwo – k. 21/

W spornym zakładzie wnioskodawca pracował na produkcji. Odbywała się tam produkcja tkanin technicznych. Głównie pracował na tkalni, gdzie były krosna (ok. 400). Jego praca polegała na wymianie osnów i przygotowania krosien do produkcji. Praca na stanowisku mistrza tkalni niewiele się zmieniła. Musiał dodatkowo nadzorować proces produkcji. Jak się krosno zepsuło, musiał je naprawić. Czynności wykonywał nadal na hali produkcyjnej. Prowadził obecność podległych pracowników. To była jedyna praca biurowa, która zajmowała mu kilka minut. Nie zakładał już osnów, ale naprawiał krosna. Miał wypłacany dodatek za pracę w warunkach szczególnych.

/zeznania wnioskodawcy e –prot. 18.03.22 00:00:57 w zw. e –prot. Z dnia 21.06.22 00:08:41, zeznania świadka K. K. e –prot. Z dnia 21.06.22 00:01:49, karty wynagrodzeń – k. 32/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy w tym w aktach ZUS, w szczególności na podstawie dokumentacji płacowej zatrudnienia ubezpieczonego, świadectwa pracy i świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych oraz zeznań samego wnioskodawcy i świadka.

Zgromadzone dokumenty, zeznania ubezpieczonego i świadka nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności, znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji osobowej, uzupełniają się wzajemnie i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z dyspozycją art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664) określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Ust. 2 art. 21 stanowi, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., lex nr 1979477).

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

ZUS zakwestionował, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia w (...) SA w P., była pracą w szczególnych warunkach.

Pozostałe przesłanki nabycia prawa do rekompensaty nie były kwestionowane przez organ rentowy.

W rozpoznawanej sprawie nie było wątpliwości, że wnioskodawca w spornym okresie był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pracę nastawiacza maszyn zaliczyć należy do prac w warunkach szczególnych. Pomocnicze znaczenie w tym zakresie ma wykaz zawarty w załączniku nr 4 do zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Praca ta została wymieniona w Wykazie A Dziale VII, poz. 4, pkt 48.

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje, że pracą w warunkach szczególnych jest praca przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych – Wykaz A, Dział VII poz. 4.

Także praca mistrza jest w tym przypadku pracą w warunkach szczególnych, określoną w wykazie A dział XIV poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.) /Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie/ oraz wykazie A dział XIV poz. 24 pkt.1.

Sąd podzielił pogląd judykatury, że czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia, objęte poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia, to te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu (por. wyrok SA w Gdańsku z 23 sierpnia 2012 r., III AUa 366/12, orzeczenia.ms.gov.pl).

Jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji.

Z dokładnego brzmienia poz. 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia wynika, że warunkiem zakwalifikowania tego rodzaju kontroli i dozoru jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest to, aby na oddziałach i wydziałach, na których są one wykonywane, jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie. Oznacza to, że objęcie takim nadzorem lub kontrolą także innych niż wymienione w wykazie prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe (por. postanowienie SN z 15.02.2012 r., I UK 360/11, LEX).

Jedynie wykonywanie czynności niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji, w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy, uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok SA w Białymstoku z 22.08.2012 r., III AUa 374/12, orzeczenia.ms.gov.pl).

Jak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.) ( vide art. 32 ust. 4).

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...) ).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2 Rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Podkreślić należy jednak, iż ustawodawca w obecnie obowiązujących przepisach celowo odszedł od szczegółowego określania stanowisk pracy, skupiając się na zakresach obowiązków, bowiem nazwy stanowisk pracy mogły być bardzo różne w zależności od zakładu pracy. Ponadto ustalano je często na długo przed wejściem w życie przepisów określających pracę w warunkach szczególnych. Z tej przyczyny Sąd ma nie tylko prawo, ale
i obowiązek ustalać rzeczywisty zakres obowiązków, bez względu na nazwę stanowiska.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury
w niższym wieku emerytalnym, nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań wnioskodawcy i świadka oraz przeprowadził dowód z dokumentacji zatrudnienia ubezpieczonego.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego wnioskodawca w okresie 11.10.1976 – 13.05.2000 r był zatrudniony w (...) SA w P., w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmując stanowiska nastawiacza maszyn a następnie mistrza. Zgodnie z pkt. 8 świadectwa pracy wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach lub szczególnym charakterze:

-11.10.1976 – 21.04.1977 – nastawiacz maszyn – Wykaz A Dział VII poz. 4 pkt.48

- 12.05.1979 – 31.08.1980 – nastawiacz maszyn Wykaz A Dział VII poz. 4 pkt.48

-1.09.1980 – 13.05.2000 – mistrz - Wykaz A Dział XIV poz. 24.

W okresie 27.04.1977 – 13.04.1979 – odbywał służbę wojskową.

Okresy nieskładkowe przypadały w okresie: 2.02.1992 – 25.02.1992, 7.04.1993 – 15.04.1993, 22.02.1994 – 28.02.1994, 10.01.1995 – 16.01.1995, 16.11.1999-13.05.2000.

W dniu 3.01.2022 r zostało wystawione świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, zgodnie z którym wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w okresie:

- 11.10.1976 – 21.04.1977

- 12.05.1979 – 31.08.1980

/rozporządzenie RM z dnia 7.02.1983 – wykaz A dział VII poz. 4 (prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, nastawiacz maszyn i urządzeń)

- 1.09.1980 – 13.05.2000

/ rozporządzenie RM z dnia 7.02.1983 – wykaz A dział XIV poz. 24 (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług na oddziałach i wydziałach , w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie)

W spornym zakładzie wnioskodawca pracował na produkcji. Odbywała się tam produkcja tkanin technicznych. Głównie pracował na tkalni, gdzie były krosna (ok. 400). Jego praca polegała na wymianie osnów i przygotowania krosien do produkcji. Praca na stanowisku mistrza tkalni niewiele się zmieniła. Musiał dodatkowo nadzorować proces produkcji. Jak się krosno zepsuło, musiał je naprawić. Czynności wykonywał nadal na hali produkcyjnej. Prowadził obecność podległych pracowników. To była jedyna praca biurowa, która zajmowała mu kilka minut. Nie zakładał już osnów, ale naprawiał krosna. Miał wypłacany dodatek za pracę w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu ubezpieczony wykazał, iż w/w praca była pracą w szczególnych warunkach, opisaną powyżej, w wymiarze ponad 15 lat.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego.

A zatem Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty.