Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 października 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w K., po rozpoznaniu wniosku z dnia 19 listopada 2020 r., odmówił A. T. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wskazując, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 13 września 2021 r. stwierdziła, iż A. T. nie jest niezdolna do pracy, zatem nie spełnia wszystkich warunków do przyznania jej tego świadczenia. (decyzja w aktach ZUS)

W odwołaniu od powyższej decyzji A. T. wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do spornego świadczenia rentowego. (odwołanie – k. 3-11)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 71)

W piśmie procesowym z dnia 22 grudnia 2022 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego z urzędu oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części. ( pismo procesowe pełnomocnika z urzędu wnioskodawczyni k. 440-441)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. T. urodziła się (...) Z zawodu jest inżynierem chemikiem, prowadziła zakład kosmetyczny, od stycznia 2020 r. była pracownikiem logistycznym w Holandii. Obecnie nie pracuje i nie pobiera renty. Ma umiarkowany stopień niepełnosprawności wydany do 30 września 2025 r. ( okoliczności bezsporne)

W dniu 19 listopada 2020 r. A. T. złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. ( wniosek – załączone akta rentowe)

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 11 maja 2021 r. stwierdzono, że A. T. jest częściowo niezdolna do pracy do 31 maja 2022 r., daty powstania częściowej niezdolności do pracy nie da się ustalić. Lekarz Orzecznik ZUS rozpoznał u ubezpieczonej epizod depresji umiarkowany, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości – osobowość histrioniczna, zwyrodnienie kręgosłupa i stawów kolanowych, astmę oskrzelową, ubytek słuchu. ( orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z 11.05.2021 r. w załączonych aktach rentowych, opinia Lekarza Orzecznika ZUS z 11.05.2021 r. k. 264 – 266 dokumentacji orzeczniczej w aktach ZUS)

W związku z zastrzeżeniami Naczelnego Lekarza ZUS zawartymi w piśmie z dnia 2 czerwca 2021 r., Komisja Lekarska ZUS bez udziału wnioskodawczyni, tzn. wyłącznie na podstawie zgromadzonej dokumentacji medycznej, wydała w dniu 4 sierpnia 2021 r. orzeczenie, w którym stwierdziła, że A. T. jest częściowo niezdolna do pracy do 31 maja 2022 r., data powstania częściowej niezdolności do pracy 5 maja 2021 r. W opinii Komisji Lekarskiej ZUS u wnioskodawczyni występuje epizod depresji umiarkowany, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości – osobowość histrioniczna, niedosłuch z zachowaną społeczną wydolnością słuchu, dyskopatię na poziomie C5/C6 i C6/C7 bez istotnego ograniczenia sprawności ruchowej, wole guzkowe obojętne, naczyniak wątroby. (pismo Naczelnego Lekarza ZUS z 2.06.2021 r. w aktach rentowych, orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 4.08.2021 r. w załączonych aktach rentowych, opinia Komisji Lekarskiej ZUS z 4.08.2021 r. k. 344-345 dokumentacji orzeczniczej w aktach ZUS)

Wobec zastrzeżeń zgłoszonych do powyższego orzeczenia przez Naczelnego Lekarza ZUS, sprawa ponownie została przekazana w drodze kontroli zwierzchniej Departamentu Orzecznictwa Lekarskiego ZUS do orzekania Komisji Lekarskiej ZUS, której zlecono wydanie orzeczenia w oparciu o analizę dokumentacji i badanie orzecznicze bezpośrednie ubezpieczonej. W rezultacie Komisja Lekarska ZUS po wykonaniu tego polecenia - orzeczeniem z 13 września 2021 r. stwierdziła, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy. Komisja Lekarska ZUS wskazała na występowanie u ubezpieczonej zaburzeń osobowości z przebytym epizodem depresyjnym umiarkowanym, astmę oskrzelową łagodną bez upośledzenia sprawności wentylacyjnej płuc, wysiłkowe nietrzymanie moczu, niedosłuch obustronny z zachowaną społeczną wydolnością słuchu od dzieciństwa, wole guzkowe obojętne, zmiany zwyrodnieniowo- dyskopatyczne kręgosłupa bez ograniczenia sprawności ruchowej, naczyniak wątroby. ( pismo Naczelnego Lekarza ZUS z 13.08.2021 r. w załączonych aktach ZUS, orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 13.09.2021 r. w załączonych aktach ZUS, opinia Komisji Lekarskiej ZUS z 13.09.2021 r. k. 438-440 dokumentacji orzeczniczej w aktach ZUS)

W konsekwencji powyższego orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 13 września 2021 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję. (decyzja z dnia 26.10.2021 r. w załączonych aktach rentowych)

U wnioskodawczyni rozpoznaje się cechy osobowości histrionicznej z tendencjami do reakcji lękowo – depresyjnych, aktualnie o umiarkowanym stopniu nasilenia, przebyte zdarzenie drogowe okresowo nasiliło objawy lękowe i dezorientację zachowania, badana przejawia tendencje agrawacyjne w badaniu kwestionariuszowym. (podstawowa pisemna opinia biegłego neuropsychologa dr L. S. k. 228-229)

U ubezpieczonej występują także zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne całego kręgosłupa bez istotnych deficytów neurologicznych, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Zgodnie z wiedzą neurologiczną nie stwierdza się u wnioskodawczyni niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej zgodnej z posiadanym poziomem kwalifikacji zawodowych.

( podstawowa pisemna opinia biegłego neurologa J. B. k. 275- 277)

A. T. cierpi także na astmę oskrzelową bez istotnego upośledzenia sprawności wentylacyjnej płuc i bez objawów niewydolności oddechowej, zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne w odcinku szyjnym C5/C6/C7 i L/S kręgosłupa z objawowym zespołem bólowym o typie rwy barkowej i kulszowej, niedosłuch obustronny zaprotezowany aparatem słuchowym, zaburzenia lękowe (2016), epizod depresyjny umiarkowany (2020), osobowość histrioniczna. Nie stwierdza się internistycznych przyczyn długotrwałej niezdolności do pracy. W dokumentacji medycznej brak informacji by wnioskodawczyni leczyła się długotrwale z przyczyn internistycznych w tym sercowo –naczyniowych. Wnioskodawczyni nie wymagała hospitalizacji z przyczyn internistycznych w tym zwłaszcza kardiologicznych i pulmonologicznych. ( podstawowa pisemna opinia biegłego internisty prof. dr. hab. n. med. L. P. k. 281-285)

U wnioskodawczyni rozpoznano astmę oskrzelową umiarkowaną z okresowymi zaostrzeniami infekcyjnymi. Z punktu widzenia pulmonologii ubezpieczona nie jest niezdolna do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Astma oskrzelowa wnioskodawczyni w obecnym stadium zaawansowania nie kwalifikuje odwołującej ani obecnie, ani na datę wydania zaskarżonej decyzji, ani w dacie złożenia wniosku o rentę do osób niezdolnych do pracy zgodnie posiadanymi kwalifikacjami. Okresowe infekcyjne zaostrzenia choroby mogą być leczone w ramach krótkotrwałych niezdolności do pracy.( podstawowa pisemna opinia biegłego pulmonologa dr n. med. A. M. k. 314-316)

Występuje u niej także wole guzkowe obojętne. Z punktu widzenia endokrynologii nie stwierdzono naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej co nie powoduje u wnioskodawczyni długotrwałej niezdolności do pracy. Wnioskodawczyni zgodnie z wiedzą endokrynologiczną nie kwalifikuje się do niezdolności do pracy w dacie zaskarżonej decyzji, ani w dacie złożenia wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. ( podstawowa pisemna opinia biegłego endokrynologa prof. dr hab. n. med. T. P. k. 355-357)

Cierpi nadto na uszkodzony narząd słuchu od dzieciństwa, aktualny stan słuchu ubezpieczonej można określić używając podziału ustalonego przez (...) Biuro (...) jako stopień znaczny. Przy takim stanie słuchu można się porozumiewać z wnioskodawczynią słownie w warunkach kameralnych mową głośną. Przy zastosowaniu aparatów korekcyjnych do obu uszu w wymienionych warunkach można się porozumiewać z ubezpieczoną mową potoczną z odległości kilku metrów, przy czym wnioskodawczyni wspiera się dodatkowo obserwując ruchy warg interlokutora. Wnioskodawczyni do swojego stanu słuchu jest przystosowana od wielu lat, więc dość sprawnie funkcjonuje w społeczeństwie o czym świadczy przeprowadzona z nią rozmowa oraz używanie codzienne przez ubezpieczoną własnego samochodu. Biorąc pod uwagę podstawowe kryteria laryngologiczne istniejące uszkodzenie narządu słuchu przy prawidłowo zachowanej statyce ciała nie można uznać odwołującej się za osobę niezdolną do zarobkowania. Nie ma racjonalnych powodów, aby ubezpieczona nie korzystała z aparatów korekcyjnych do obu uszu. Nie wymaga też stałej opieki i pomocy innej osoby przy codziennych czynnościach życiowych. Ubezpieczona ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności co powoduje możliwość zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej. Według oceny laryngologicznej odwołująca jest zdolna do zarobkowania stosownie do swojego przygotowania zawodowego na ogólnym rynku pracy w miejscach nie wymagających szczególnie dobrego słuchu i nie obarczonych ponadnormatywnym hałasem. Ubezpieczona może wykonywać pracę zarobkową na wielu stanowiskach nie wymagających szczególnie dobrego słuchu i ciągłego porozumiewania się z otoczeniem. Wykluczenie do pracy na konkretnych stanowiskach z uwagi na stan słuchu uzależnione jest od oceny specjalisty z zakresu medycyny pracy, który zna warunki panujące w miejscu pracy. Szczególnym miejscem pracy, w którym może pracować wnioskodawczyni przy uwzględnieniu stanu narządu słuchu i jednocześnie jej wykształcenie oraz potencjał intelektualny jest praca w nowoczesnym środowisku pracy z komputerem, gdzie kontakt słowny jest ograniczony do minimum i tym samym nie wymaga szczególnie dobrego słuchu. Przeciwieństwem jest praca wykonywana w przestrzeniach z nadmierną głośnością, a presja czasowa i społeczna staje się mniej istotna. Dobór szczególnie dobrej jakości aparatów słuchowych dla wnioskodawczyni poprawy odbiór mowy u ubezpieczonej i tym samym zwiększy możliwość uzyskania odpowiedniego dla niej miejsca pracy. Stan zdrowia z punktu widzenia ściśle laryngologicznego od wielu lat utrzymuje się bez istotnego pogorszenia, zatem nie można u niej określić częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy zarobkowej w myśl ustawy o rentach i emeryturach z FUS, ani w dacie wydania zaskarżonej decyzji, ani w dacie złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy. ( podstawowa pisemna opinia biegłego otolaryngologa dr. n. med. A. L. k. 480-485, pisemna uzupełniająca opinia biegłego otolaryngologa dr. n. med. A. L. k. 616-617)

U ubezpieczonej występują także zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z dyskopatią C5-C6, C6-C7, L4-L5, z przewlekłym zespołem bólowym, wczesne zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego lewego, zmiany zwyrodnieniowe stawów drobnych rak i stóp, paluchy koślawe wrodzone, dawno temu przebyte (2004) stłuczenie barku lewego. Według oceny ortopedycznej wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy zarobkowej zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Badanie sądowo - ortopedyczne nie obejmuje badania rdzenia kręgowego tylko ocenę stanu narządu ruchu. W badaniu sądowo – ortopedycznym nie stwierdzono ucisku rdzenia kręgowego o stopniu upośledzającym funkcję narządu ruchu. Wnioskodawczyni nie ma istotnych utrudnień związanych z narządem ruchu, które uniemożliwiałyby pracę zgodną z jej kwalifikacjami, szczególnie, że ma ona doświadczenie zawodowe i orzeczony stopień niepełnosprawności. Według wiedzy ortopedycznej istniejące u ubezpieczonej naczyniaki trzonów (...) i (...) są zmianami łagodnymi – tego typu zmiany występują powszechnie, często rodzinnie, wykrywane są najczęściej przypadkowo i podlegają jedynie obserwacji co 1-2 lata drogą diagnostyki obrazowej, przy czym w znacznej większości nie wymagają leczenia a pacjenci żyją latami bez dolegliwości. W przypadku wnioskodawczyni naczyniaki pozostają bez wpływu na orzekanie o jej niezdolności do pracy. Z punktu widzenia ortopedii i rehabilitacji wnioskodawczyni nie była niezdolna do pracy ani w dacie zaskarżonej decyzji, ani w dacie złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy. ( podstawowa pisemna opinia biegłego ortopedy dr. n. med. E. B. k. 595-598, uzupełniająca pisemna opinia biegłego ortopedy dr. n. med. E. B. k. 628)

U wnioskodawczyni rozpoznano do 2021 r. F41.3 inne mieszane zaburzenia lękowe, objawy leku współistnieją tu z cechami innych zaburzeń z kategorii F.42-F.48. Żaden z objawów rozważany z osobna nie jest dostatecznie nasilony, aby uzasadnić odpowiednie rozpoznanie. Następnie zmieniono rozpoznanie na F33 – zaburzenia depresyjne nawracające. Z punktu widzenia psychiatrii pierwsze rozpoznanie u wnioskodawczyni odpowiada stanowi faktycznemu. Jest ono też zgodne z opinią sądową neuropsychologiczną dr L. S., który stwierdził u ubezpieczonej cechy osobowości histrionicznej z tendencjami do reakcji lękowo – depresyjnych, aktualnie o umiarkowanym stopniu nasilenia. Z punktu widzenia psychiatrii u A. T. brak jest przesłanej do stwierdzenia niezdolności do pracy zarobkowej. W ocenie psychiatrycznej ubezpieczona jest zdolna do pracy, a okresowe zaburzenia mogą być leczone w ramach krótkotrwałych niezdolności do pracy. (podstawowa pisemna opinia biegłego psychiatry dr. n. med. T. N.– k. 654-658, uzupełniająca pisemna opinia biegłego psychiatry dr. n. med. T. N.– k. 674)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składała się dokumentacja załączona do akt przedmiotowej sprawy oraz znajdująca się w aktach organu rentowego (w tym dokumentacja medyczna A. T.), a nadto pisemne opinie biegłych neuropsychologa, neurologa, internisty, pulmonologa, endokrynologa, otolaryngologa, ortopedy i rehabilitanta medycznego oraz psychiatry.

Po zapoznaniu się z aktami sprawy, obszerną dokumentacją medyczną odwołującej oraz po przeprowadzeniu badania przedmiotowego wnioskodawczyni wszyscy biegli w pisemnych opiniach zgodnie ocenili, iż A. T. jest osobą zdolną do pracy zarobkowej.

W toku postępowania dowodowego pełnomocnik wnioskodawczyni kwestionował treść podstawowych opinii biegłych ortopedy, otolaryngologa, psychiatry jednocześnie formułując szereg pytań do biegłych, przy uwzględnieniu przedłożonej dodatkowo dokumentacji medycznej z leczenia A. T.. Biegli ci w pisemnych opiniach uzupełniających w pełni odnieśli się do wszystkich zastrzeżeń i wątpliwości strony skarżącej podtrzymując wnioski zawarte w pierwotnie wydanych opiniach. Zdaniem Sądu wszelkie zgłoszone przez stronę powodową wątpliwości zostały w sposób wyczerpujący wyjaśnione przez tych biegłych.

W ocenie Sądu Okręgowego, zastrzeżenia wnioskodawczyni do pisemnych opinii biegłych orzekających w sprawie nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd nie stwierdził żadnych uchybień przy wydawaniu tych opinii, które mogłyby je dyskwalifikować w ramach przeprowadzonego postępowania dowodowego. Sąd uznał zatem, iż opinie te stanowiły rzetelną podstawę dla merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie nadając im tym samym istotną wartość dowodową.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tych opiniach, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 roku, III AUa 1328/17, Legalis numer 1824314/.

Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii /tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2000 roku, I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84/.

Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 roku, II UKN 617/99, OSNAPiUS 2002/1/26/.

Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1997 roku, II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430/.

Zaznaczyć należy, że Sąd nie może dopuszczać kolejnych opinii do czasu, aż strona uzyska satysfakcjonujące ją wnioski z opinii płynące. Jak słusznie wskazuje się w judykaturze, opowiedzenie się za odmiennym stanowiskiem oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszelkich możliwych biegłych, by upewnić się, czy niektórzy z nich nie byliby takiego zdania, jak strona kwestionująca /tak m.in.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 lutego 2013 roku, III AUa 1180/12, LEX 1294835; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 lutego 2013 roku, I ACa 76/12, LEX 1312019/.

Dla sprawy istotne jest to, że biegli wydali niewadliwe i merytorycznie prawidłowo uzasadnione opinie odpowiadając na pytania Sądu w sposób, który umożliwił rozstrzygnięcie sprawy. Sąd nie jest natomiast zobowiązany do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych w każdym przypadku, kiedy żąda tego strona postępowania. To sąd musi powziąć wątpliwości - czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony - czy dotychczasowa opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem czy wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia, czy też ponowienia przez innych biegłych. Dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii biegłych może być uzasadnione jedynie „w razie potrzeby”, która nie może być wynikiem wyłącznie niezadowolenia strony z niekorzystnej dla niej opinii już przeprowadzonej. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony. Wystarczy bowiem, że opinia jest przekonująca dla sądu. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony, czy jej przeświadczenia, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy dowodowej. Nie sposób też przyjmować założenia, zgodnie z którym sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony /por. wyroki Sądu Najwyższego: z 3 dnia kwietnia 2019 roku, III UK 94/18; z dnia 14 marca 2007 roku, I CSK 465/06, z 27 lipca 2010 roku, II CSK 119/10 i z dnia 20 marca 2014 roku, II CSK 296/13 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 listopada 2019 roku, III AUa 271/19, Lex 2956821 i z dnia 1 czerwca 2020 roku, I ACa 1068/16, Lex 3109806 oraz powołane tam dalsze orzecznictwo/.

Ponadto strona odwołująca złożyła też zastrzeżenia do opinii biegłego neuropsychologa wraz z wnioskiem o dopuszczenie uzupełniającej opinii tego biegłego, który to wniosek Sąd pominął postanowieniem z dnia 14 marca 2023 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. /k. 497/, albowiem dowód ten był nieprzydatny do wykazania faktów podanych przez pełnomocnika wnioskodawczyni w piśmie procesowym z 22 grudnia 2022 r. zalegającym za kartą 440-441, wobec czego prowadzenie postępowania dowodowego w postulowanym kierunku skutkowałoby zbędnym przedłużeniem procesu, grożąc przewlekłością postępowania w niniejszej sprawie.

Sąd pominął też na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2024 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o wydanie kolejnej opinii uzupełniającej przez biegłego otolaryngologa po zapoznaniu się z dokumentacją dotyczącą aktualnego stanu słuchu skarżącej, którą strona powodowa złożyła do akt wnosząc o jej dopuszczę w poczet materiału dowodowego, gdyż ustalanie aktualnego stanu słuchu wnioskodawczyni nie miałoby żadnego wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji z dnia 26 października 2021 r.

Należy bowiem wyraźnie zaznaczyć, że w niniejszym postępowaniu Sąd badał prawidłowość zaskarżonej decyzji - na dzień jej wydania i stan zdolności do pracy skarżącej na dzień złożenia przez nią wniosku o rentę w dniu 19 listopada 2020 r.

Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznając odwołanie od zaskarżonej decyzji ZUS, ma za zadanie skontrolować jej zasadność oraz legalność, czyli zgodność z prawem. Zakres przedmiotowy postępowania przed sądem jest jednak ograniczony przez samą decyzję.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że badanie legalności decyzji i orzekanie o niej przez sąd możliwe jest tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili jej wydawania, zaś postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym ustalenia dokonane przez ZUS. Tak wskazywał SN m.in. w wyroku z 5 kwietnia 2007 r., sygn. akt I UK 316/06, stwierdzając wyraźnie, że badanie legalności decyzji jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu prawnego i faktycznego istniejącego w chwili ustalania do niego prawa. Zasadą jest zatem, że sąd ocenia prawidłowość decyzji ZUS według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania, zaś proces toczący się przed sądem ma na celu skontrolowanie wcześniejszych ustaleń dokonanych przez organ rentowy. Ma to istotne znaczenie praktyczne, gdyż oznacza, że późniejsza zmiana okoliczności lub przepisów nie jest podstawą do uznania decyzji ZUS za wadliwą i w konsekwencji jej zmiany. Przykładowo więc np. zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego, a w szczególności jego pogorszenie się po dniu wydania decyzji odmawiającej mu renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia wyrokowania przez sąd, nie uzasadnia zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy. Potwierdza to również art. 477 ¹⁴ par. 4 k.p.c. Jeśli zatem stan zdrowia ubezpieczonej już po wydaniu zaskarżonej decyzji uległ pogorszeniu – to odwołująca ma prawo wystąpić do ZUS-u z nowym wnioskiem o rentę, lecz w n/n postępowaniu nie ma to żadnego wpływu na ocenę kwestionowanej decyzji. Stąd też prowadzenie postępowania dowodowego w tym kierunku nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu i skutkowałoby jedynie zbędnym przedłużeniem postępowania w n/n sprawie.

Reasumując – Sąd uznał, iż na podstawie złożonych do akt opinii biegłych zostały w sposób wyczerpujący wyjaśnione wszelkie istotne dla rozstrzygnięcia sporu kwestie. Wszystkie opinie sporządzone przez powołanych w sprawie biegłych zostały wydane zgodnie z wymaganiami fachowości oraz niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot, a wynikające z nich wnioski są logiczne, prawidłowo uzasadnione, a nadto odpowiadają postawionej tezie dowodowej. Opinie te pozwoliły zatem Sądowi na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu, jako bezzasadne.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych / t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm., dalej: ustawa emerytalna), renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy;

1)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

2)  niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

3)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 2).

Stosownie do treści art. 12 ust. 1 ww. ustawy, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2).

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Jak stanowi art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

1)  możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W definicji całkowitej niezdolności do pracy, ustawodawca dał wyraz powiązaniu prawa do renty z rzeczywistą znaczną utratą zdolności do pracy zarobkowej, jako takiej, a częściową niezdolność do pracy powiązał z niezdolnością do pracy w ramach posiadanych kwalifikacji, przy uwzględnieniu możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie pracy, zaakcentował również istnienie potencjalnej przydatności do pracy.

Możliwość uznania całkowitej niezdolności do pracy jest wykluczona przy zachowaniu choćby ograniczonej zdolności do pracy, ale w tzw. normalnych warunkach. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu /wyrok Sądu Najwyższego - Izby Pracy z dnia 20 kwietnia 2017 roku, I UK 172/16, LEX nr 2294417/. Stanowiąc o całkowitej niezdolności do pracy, ustawodawca w art 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), posłużył się określeniem "jakakolwiek praca”. Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy) - art. 12 i art. 13 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osobą całkowicie niezdolną do pracy jest zatem osoba, która spełnia oba te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem biologicznym i ekonomicznym /wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 września 2014 roku, III AUa 851/14, Opublikowano: LEX nr 1511613/.

W odniesieniu do definicji częściowej niezdolności do pracy należy wskazać, iż pojęcie "poziomu posiadanych kwalifikacji" dotyczy nie tyle kwalifikacji formalnych, związanych z poziomem i kierunkiem wykształcenia danej osoby, ile odnosi się przede wszystkim do rzeczywistych możliwości wykonywania określonej pracy /postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2021 roku, sygn. akt II USK 19/21, Lex nr 3108613/.

O częściowej niezdolności do pracy nie decyduje sam fakt występowania schorzeń, lecz ocena, czy i w jakim zakresie wpływają one na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 roku, sygn. akt II UKN 113/00, OSNAPiUS 2002 Nr 14, poz. 343/.

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy należy mieć na uwadze art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej, który nakazuje uwzględnić tu stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Dokonując analizy pojęcia "niezdolność do pracy", należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym niezdolność do pracy), jak i ekonomiczne (utrata zdolności do pracy zarobkowej). Utrata zdolności do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia nie jest wystarczającą przesłanką nabycia prawa do renty, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowania, że mimo upośledzenia sprawności organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym dotychczas wykonywanym zatrudnieniu, albo po przekwalifikowaniu.

W niniejszym postępowaniu istotnym okazało się rozstrzygnięcie, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych w toku przeprowadzonego postępowania orzeczniczego prawidłowo ocenił istnienie u A. T. zdolności do pracy zarobkowej w związku z występującymi u niej schorzeniami, a tym samym wydał decyzję znajdującą oparcie, zarówno w istniejącym stanie faktycznym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

W związku z powyższym, Sąd dopuścił dowód z pisemnych opinii biegłych neuropsychologa, neurologa, internisty, pulmonologa, otolaryngologa, endokrynologa, ortopedy, psychiatry, na okoliczność ustalenia, czy A. T. jest osobą całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, a nadto czy niezdolność ta ma charakter długotrwały, czy stały, w jakiej dacie powstała i do kiedy będzie trwała. Wszyscy biegli zgodnie i w sposób jednoznaczny stwierdzili, że rozpoznane przez nich u wnioskodawczyni schorzenia z punktu posiadanych przez każdego z biegłych wiadomości specjalnych w zakresie reprezentowanej przez nich dyscypliny medycznej, nie skutkują powstaniem u niej niezdolności do pracy.

Z opinii biegłych jasno wynika, że ubezpieczona jest zdolna do pracy zarobkowej zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji zawodowych. W ocenie Sądu biegli w swoich opiniach wyczerpująco wyjaśnili dlaczego w taki właśnie sposób ocenili zdolność wnioskodawczyni do wykonywania pracy zarobkowej.

Opinie biegłych oceniające stan zdrowia wnioskodawczyni szczegółowo tłumaczą dlaczego naruszenie sprawności organizmu skarżącej nie przekłada się na zdolność świadczenia przez nią pracy.

Brak jest przy tym, w ocenie Sądu, podstaw by kwestionować rzetelność i merytoryczną poprawność wskazanych opinii. Zostały one bowiem sporządzone zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot. Biegli na podstawie przedstawionej dokumentacji leczenia i badania wnioskodawczyni zdiagnozowali schorzenia, ocenili stopień ich zaawansowania, a przede wszystkim jednoznacznie wypowiedzieli się co do sprawności organizmu wnioskodawczyni i wpływu dolegliwości na jej zdolność do pracy. Sąd podzielił opinie biegłych uznając, że są pełne, jasne i nie prowadzą do sprzecznych wniosków.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego. ( por wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r.III AUa 1328/17 Legalis numer 1824314).

Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak postanowienie SN z 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84).

Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok SN z 2000-06-30 II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26).

Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (wyr. SN z 25.9.1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430).

Dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych w sprawie nie jest równoznaczne z uzyskaniem dowodu korzystnego dla strony niezadowolonej z faktów wynikających z dowodów dotychczas przeprowadzonych (wyrok SN z 28 lutego 2001 roku, II UKN 233/00 L.). Znamiennym jest także, że wnioski wynikające z wydanych w sprawie opinii biegłych dotyczące zdolności do pracy odwołującej nie zostały skutecznie merytorycznie zakwestionowane przez stronę powodową. Pełnomocnik wnioskodawczyni, któremu doręczono wskazane opinie, nie zgadzając się z ich treścią, wyłącznie polemizował z wnioskami opinii subiektywnie opisując stan zdrowia skarżącej, nie przedstawiając jednak argumentów podważających wartość dowodową opinii co do meritum, lecz prezentując wyłącznie swój własny pogląd co do zdolności do podjęcia pracy przez odwołującą. Tymczasem o nabyciu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie mogą przesądzać subiektywne odczucia osoby ubezpieczonej. / por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 21 kwietnia 2021r., III AUa 12/21/.

Jeśli w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy przedmiotem sporu jest ocena stanu zdrowia osoby ubiegającej się o to świadczenie, to taka ocena jako wymagająca wiadomości specjalnych musi być dokonywana z udziałem biegłych lekarzy reprezentujących odpowiednie specjalności medyczne (art. 278 § 1 i następne KPC) i opierać się przede wszystkim na wnioskach wynikających ze sporządzonych przez tych biegłych opiniach. Specyfika dowodu z opinii biegłego (biegłych) polega zaś m.in. na tym, że jeżeli taki dowód (dowody) został już przez sąd dopuszczony, to stosownie do art. 286 KPC, opinii dodatkowego biegłego można żądać jedynie „w razie potrzeby”. Zarzuty dotyczące nieuwzględnienia wniosków o przeprowadzenie dowodów z kolejnych opinii uzupełniających biegłych nie mogą natomiast odnieść skutku, jeżeli dotychczas wydane już przez biegłych opinie wyjaśniają istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, a ich fachowość i rzetelność nie została w żaden sposób podważona. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują również obowiązku uzupełnienia już sporządzonej opinii czy to na piśmie, czy też w formie ustnej do protokołu rozprawy w każdym wypadku. Pozostawiają one sądowi decyzję, czy opinia wymaga dodatkowych wyjaśnień ze strony jej autora, a także, czy wyjaśnienia te powinny być złożone w formie ustnej czy w formie pisemnej. Potrzeba taka nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii, lecz być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowej opinii /por. postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2020 r., III UK 478/18/

Ocena niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wymaga wiadomości specjalnych, które posiadają biegli lekarze specjaliści z zakresu schorzeń wcześniej rozpoznanych u wnioskodawcy. Sąd zarazem nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii od tych samych biegłych lub innych biegłych, jeżeli już sporządzone w sprawie opinie są jednoznaczne i tak przekonujące, że określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną. Potrzeba powołania innego biegłego nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z dotychczas złożonych opinii, lecz musi być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowych opinii. Nie ma uzasadnienia wniosek o przeprowadzenie kolejnej uzupełniającej opinii biegłego jedynie dlatego że złożone opinie są niekorzystne dla strony. Dopuszczenie dodatkowej opinii w takiej sytuacji prowadziłoby bowiem do uwzględnienia kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie zostałaby złożona opinia w pełni ją zadowalająca, co jest niedopuszczalne. /por. wyrok SA w Lublinie z dnia 11 marca 2020r., III AUa 575/19/

Na gruncie rozpoznawanego przypadku wszyscy biegli wydający opinie w n/n sprawie jednoznacznie stwierdzili, iż na dzień wydania zaskarżonej decyzji, stwierdzane u wnioskodawczyni naruszenia sprawności organizmu nie powodują jej niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji zawodowych. Odwołująca wskazanych wniosków nie podważyła, podtrzymując wyłącznie własną subiektywną opinię co do swojego stanu zdrowia.

Sąd przy tym nie neguje – wynika to bowiem z treści opinii, iż wnioskodawczyni jest osobą obciążoną różnymi schorzeniami, jednakże powyższe samo w sobie żadną miarą nie może być utożsamiane z nieudolnością do pracy (art. 12 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Biologiczny stan kalectwa lub choroba, które nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, przesądzają o braku prawa do świadczenia rentowego. /III AUa 812/20 - wyrok SA Lublin z dnia 21-10-2020/. Sam fakt występowania dysfunkcji organizmu w związku ze schorzeniami wnioskodawcy nie determinuje istnienia jego niezdolności do pracy, istotne jest czy i w jakim zakresie schorzenia te wpływają na utratę zdolności do pracy. Oceny w tym przedmiocie dokonują biegli, posiadający odpowiednie wiadomości specjalne, w oparciu o dokumentację medyczną oraz wyniki badania odwołującego się /por. wyrok SA w Lublinie z dnia 1 lipca 2021r., III AUa 128/21/.

Wskazać również należy, że na stanowisko Sądu co do oceny poprawności i wiarygodności opinii biegłych, pozostaje bez wpływu treść orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wnioskodawczyni. Nie ulega bowiem wątpliwości, że orzeczenie powyższe wskazuje jedynie na określony stan zdrowia skarżącej, zawiera wskazania dotyczące odpowiedniego zatrudnienia, nie określa zaś ich wpływu na zdolność do pracy zarobkowej. Znamiennym jest , iż pojęcie niepełnosprawności na gruncie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie pokrywa się z pojęciem niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy emerytalnej. W wyroku z dnia 20 sierpnia 2003 r. (II UK 386/02 OSNP 2004/12/213), Sąd Najwyższy odnosząc się do obu pojęć wskazał, iż na gruncie obowiązującego prawa nie ma podstaw do ich utożsamiania. Różnice występują zarówno w płaszczyźnie definicyjnej (pojęcie niezdolności do pracy, zawarte w ustawie o emeryturach i rentach z FUS jest inne niż pojęcie niepełnosprawności, zawarte w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych), jak i w zakresie orzekania o każdym z tych stanów. Są one też przesłanką do przyznania innego rodzaju świadczeń (uprawnień). Niepełnosprawność sama przez się nie zawsze uniemożliwia świadczenie pracy. /por też postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2021, (...) 17/21, wyrok SA w Szczecinie z dnia 18 czerwca 2020, III AUa 196/20, wyrok SN z dnia 29 stycznia 2020r., III UK 21/19/.

Obowiązujące przepisy nie przewidują, że orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności ma być traktowane na równi z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy, ustalonej na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podobnie orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności /por. wyrok SA w Lublinie z dnia 21 listopada 2019r., III AUa 930/18 /.

Wnioskodawczyni, w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów, z uwagi na posiadane schorzenia, nie jest osobą niezdolną do pracy zarobkowej zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami.

W konsekwencji wobec braku dowodów potwierdzających stanowisko ubezpieczonej, żądanie zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania odwołującej prawa do renty nie mogło zostać zaakceptowane.

Mając na uwadze powyższe, należało uznać, iż zaskarżona decyzja organu jest prawidłowa, bowiem oparta na istniejących podstawach faktycznych, jak i prawnych. Przeprowadzone postępowanie dowiodło bowiem, iż skarżąca nie jest osobą niezdolną do pracy, zatem nie spełnia wszystkich wymaganych przesłanek dla przyznania jej prawa do renty na podstawie art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W konsekwencji, wobec braku przesłanek do uwzględnienia odwołania, Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Sąd przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz r. pr. M. R. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni A. T. z urzędu na podstawie na podstawie § 15 ust. 2 i § 4 ust. 2 i ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2024, poz. 764 ze zm.).