Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W ZAKRESIE PUNKTU 1 WYROKU

Decyzją z dnia 5 listopada 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 – 7 Ustawy z dnia 31.07.2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2019r., poz. 1622) stwierdził, że B. N. pobrała nienależne świadczenia za okres od 1.10.2019 r. do 31.10.2020 r. w łącznej kwocie 2.547,17 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego. Zakład zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1.10.2019 r. do 31.10.2020 r. w kwocie należności głównej – 2547,17 zł oraz odsetek ustawowych za opóźnienie, naliczonych za okres do pierwszych dnia miesiąca następujących po dniu wypłaty świadczenia, tj. od dnia 1 maja 2020 r. do dnia zwrotu. (decyzja k. 19 akt ZUS)

W ustawowym terminie B. N. złożyła w Sądzie Okręgowym w Łodzi odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez nienaliczanie odsetek ustawowych od świadczenia głównego i umorzenie należności głównej. Ubezpieczona podkreśliła, że jej sytuacja osobista i majątkowa jest bardzo trudna. Cierpi ona na liczne schorzenia z tytułu, których ponosi koszty leczenia, ma na utrzymaniu córkę i utrzymuje się jedynie ze świadczenia rentowego. Skarżąca podkreśliła, że składając wniosek o przyznanie świadczenia uzupełniającego nie miała świadomości, że dodatek mieszkaniowy ma wpływ na jego wysokość. (odwołanie k. 3 – 3 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. ZUS wskazał dodatkowo, że w dniu 08.10.2020r. do organu rentowego wpłynęła informacja z Centrum Świadczeń Socjalnych, z której wynikało, że wnioskodawczyni od 01.10.2019r. ma przyznany dodatek mieszkaniowy oraz dodatek energetyczny w określonych kwotach pieniężnych.

W związku z powyższym w dniu 29.10.2020r. wydano decyzję o ponownym obliczeniu wysokości świadczenia uzupełniającego od 01.11.2020r., tj. obniżeniu z kwoty 500,00 zł do kwoty 300,94zł.

Zaskarżoną decyzją zobowiązano zaś do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego za okres od 01.10.2019r. do 31.10.2020r. w łącznej kwocie 2.547,17zł, tj. 319,45zł x 6 miesięcy + 288,69zł + 289,30zł x 5 miesięcy + 199,06 zł. Jednocześnie organ rentowy podkreślił, że wniosek o umorzenie w/w nienależnego świadczenia będzie mógł zostać rozpoznany po uprawomocnieniu się niniejszej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 8 – 8 verte).

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona B. N. w dniu 15 października 2019 r. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. (wniosek k. 1- 4 akt ZUS)

Decyzją z dnia 20 marca 2020 r., wysłaną w dniu 10.04.2020 r. organ rentowy na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2018 r., poz. 1270 ze zm. ) przyznał wnioskodawczyni z urzędu od dnia 1 października 2019 r., tj. od daty nabycia uprawnień do renty, rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy do dnia 30.09.2021 r. Zakład wskazał, że do renty przysługują: dodatek pielęgnacyjny do 30.09.2021 r. w kwocie 229,91 zł oraz świadczenie uzupełniające w kwocie 500,00 zł. Ubezpieczona została pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia, a w szczególności o obowiązku powiadomienia Zakładu o wszelkich zmianach, które mają wpływ na wysokość świadczenia pieniężnego, a w szczególności o: uzyskaniu uprawnienia do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych, w tym także do świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym, przyznanym przez KRUS lub inny organ emerytalny oraz o pobieraniu takiego świadczenia oraz o podwyższeniu kwoty świadczenia finansowanego ze środków publicznych, wypłacanego przez podmiot inny niż Zakład (np. KRUS czy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej). (decyzja k. 10 – 11 verte akt ZUS, pouczenie k. 12 – 13 verte)

Pismem z dnia 8.10.2020 r. Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. poinformowało Zakład Ubezpieczeń Społecznych o tym, że ubezpieczona ma przyznany dodatek mieszkaniowy na okres od 1.10.2020 r. do 31.03.2021r. w wysokości 183,87 zł miesięcznie, na okres od 1.04.2020 r. do 30.09.2020 r. w wysokości 195, 51 zł miesięcznie oraz na okres od 1.10.2019 r. do 31.03.2020 r. w wysokości 164,75 zł miesięcznie. Ponadto ubezpieczonej został przyznany dodatek energetyczny na okres od 01.05.2020 r. do 31.03.2021 r. w wysokości 15,19 zł miesięcznie oraz na okres od 1.10.2019 r. do 30.04.2020 r. w wysokości 15,80 zł miesięcznie . (pismo Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. k. 14 akt ZUS)

W dniu 29 października 2020 r. została ujawniona nadpłata świadczenia uzupełniającego za okres od 1.10.2019 do 31.10.2020 r. w kwocie 2547,17 zł.

Po ponownym obliczeniu świadczenie uzupełniające wynosiło:

- od 1.04.2020 r. - 288,69 zł;

- od 01.05.2020 r. - 289,30 zł;

- od 1.10.2020 r. - 300,94 zł.

Przy ustalaniu prawa do świadczenia uzupełniającego oraz jego wysokości, Zakład uwzględnił dodatek mieszkaniowy oraz dodatek energetyczny. (notatka w sprawie ujawnienia nadpłaty k. 20, zawiadomienie k. 15)

Decyzją z dnia 29.10.2020 r. organ rentowy ponownie obliczył wysokość świadczenia uzupełniającego ubezpieczonej i określił jego wysokość na kwotę 300,94 zł. ZUS wskazał, że wysokość tego świadczenia stanowi różnicę między kwotą 1700,00 zł i łączną kwotę przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe, niż 500 zł. (decyzja k. 16 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 5 listopada 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 – 7 Ustawy z dnia 31.07.2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2019r., poz. 1622) stwierdził, że B. N. pobrała nienależne świadczenia za okres od 1.10.2019 r. do 31.10.2020 r. w łącznej kwocie 2.547,17 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego. Zakład zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1.10.2019 r. do 31.10.2020 r. w kwocie należności głównej – 2547,17 zł oraz odsetek ustawowych za opóźnienie, naliczonych za okres do pierwszych dnia miesiąca następujących po dniu wypłaty świadczenia, tj. od dnia 1 maja 2020 r. do dnia zwrotu. (decyzja k. 19 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS.

Zebrany materiał dowodowy nie nasuwa wątpliwości i pozwala tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni B. N. jest zasadne jedynie w części.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 1481 k.p.c., zgodnie z którym Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, między innymi w sytuacji, gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy.

W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a złożone dotychczas pisma procesowe i brak wniesienia wniosków dowodowych, dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przypadku, gdy głosy stron miałyby się ograniczyć tylko do powtórzenia argumentacji zawartej w pismach procesowych, to wyznaczanie rozprawy tylko w tym celu nie wydaje się uzasadnione.(tak wyrok SA w Gdańsku z dnia 26.06.2018, III AUa 1815/17). Sprawa nie miała charakteru wielowątkowego, wymagającego wyjaśnienia twierdzeń stron. Sprawa w świetle stanowisk stron i zebranych dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości.( por. wyrok SA w Warszawie z dnia 26.04.2018, VI ACa 1694/17)

Przechodząc zaś do merytorycznego rozpoznania sprawy wskazać trzeba, że stosownie do treści art. 2 ustawy z 31.07.2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2019r., poz. 1622) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom mającym orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń - z wyłączeniem zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów - przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1.600 zł miesięcznie.

Według art. 4 powołanej ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa wart. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 1600 zł miesięcznie .

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa wart. 2 ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

W myśl art. 8 ust. 1 i 2 w/w ustawy osoba, która pobrała nienależnie świadczenie uzupełniające, jest obowiązana do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenie uzupełniające uważa się m.in. świadczenie wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia oraz przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

Od kwot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, 3 i 5, są naliczane odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. (ust. 3)

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że ubezpieczona od dnia 1 października 2019 r. pobierała świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Do decyzji o przyznaniu przedmiotowego świadczenia, która była doręczona wnioskodawczyni załączono stosowne pouczenie o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia, a w szczególności o obowiązku powiadomienia Zakładu o wszelkich zmianach, które mają wpływ na wysokość świadczenia pieniężnego, a w szczególności o: uzyskaniu uprawnienia do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych, w tym także do świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym, przyznanym przez KRUS lub inny organ emerytalny oraz o pobieraniu takiego świadczenia oraz o podwyższeniu kwoty świadczenia finansowanego ze środków publicznych, wypłacanego przez podmiot inny niż Zakład (np. KRUS czy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej).

Przy czym podkreślić należy, że jak słusznie uznał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 stycznia 2005 roku ( I UK 136/04 OSNPiUS z 2005 r. nr 16 poz. 252 ) pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w przyszłości powoduje brak prawa do świadczeń, nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności przewidzianych w licznych przepisach wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W takim sensie wystarczające jest przytoczenie treści przepisów określających te okoliczności.

Bezspornym jest, że wnioskodawczyni miała przyznany dodatek mieszkaniowy na okres od 1.10.2020 r. do 31.03.2021r. w wysokości 183,87 zł miesięcznie, na okres od 1.04.2020 r. do 30.09.2020 r. w wysokości 195, 51 zł miesięcznie oraz na okres od 1.10.2019 r. do 31.03.2020 r. w wysokości 164,75 zł miesięcznie. Ponadto ubezpieczonej został przyznany dodatek energetyczny na okres od 01.05.2020 r. do 31.03.2021 r. w wysokości 15,19 zł miesięcznie oraz na okres od 1.10.2019 r. do 30.04.2020 r. w wysokości 15,80 zł miesięcznie.

Powyższych okoliczności wnioskodawczyni nie kwestionowała w toku procesu. Pomimo powyższego skarżąca sama nie powiadomiła jednak organu rentowego o pobieranych dodatkowych świadczeniach, przed powstaniem nadpłaty pomimo, że został pouczona, iż jest to jej obowiązkiem. Zdaniem Sądu wnioskodawczyni jest osobą która, posiada doświadczenie życiowe i wiedzę ( o tym świadczą chociażby formułowane przez nią pisma procesowe) pozwalające jej na rozeznanie i prawidłową ocenę warunków związanych z przyznaniem jej poszczególnych świadczeń, o których została pouczona w załączniku do doręczonej jej decyzji.

W ocenie Sądu pouczenie było na tyle zrozumiałe, że wnioskodawczyni mogła je odnieść do własnej sytuacji.

Podkreślić należy, że o fakcie pobierania przez ubezpieczoną dodatkowych świadczeń finansowanego ze środków publicznych mającyh wpływ na wyskośc świadczenia uzupełniającego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Ł. został powiadomiony pismem Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł. z dnia 8.10.2020 r.

Z uwagi na powyższe okoliczności podkreślić należy, że w okresie od 1.10.2019 r. do 31.10.2020 r. wnioskodawczyni pobrała nienależne świadczenie uzupełniające w kwocie 2.547,17 zł, której to kwoty w zakresie matematycznego wyliczenia wnioskodawczyni nie kwestionowała.

W ocenie Sądu Okręgowego fakt, że ubezpieczona została wprawdzie uznana za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji nie ogranicza jej odpowiedzialności, gdyż mogła dokonać powiadomienia organu rentowego, chociażby telefonicznie lub listownie albo za pośrednictwem osoby drugiej – swojego pełnomocnika.

Sformułowanie „powiadomiła” wskazuje na czynne działanie ze strony osoby pobierającej świadczenie, wyraźnie ukierunkowane na uświadomienie organowi rentowemu zajścia określonych okoliczności. Bezwzględnym warunkiem jest więc to, aby źródłem tej informacji była osoba pobierająca świadczenie (ewentualnie jej pełnomocnik lub inny przedstawiciel prawny). Przywilej ograniczenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wynika z faktu dostarczenia przez ubezpieczonego informacji, na podstawie, której organ rentowy w normalnym toku czynności powinien podjąć stosowne kroki, ale na skutek własnego zaniedbania tego nie uczynił. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18.03.2014 r. w sprawie III Aua 1131/13, opubl. L.)

Kwota 2.547,17 zł stanowi zatem kwotę nienależnie pobranego świadczenia podlegającego w myśl powołanych wyżej przepisów, obowiązkowi zwrotu.

W ocenie Sądu brak jest natomiast podstaw do żądania przez organ rentowy odsetek naliczanych za okres do pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia, tj. od dnia 1 maja 2020 r.

Zgodnie ze stanowiskiem zawartym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt. III AUa 436/13, opubl. LEX nr 1409160, który Sąd podziela w niniejszej sprawie: „Wydanie decyzji administracyjnej jest konieczne w celu stwierdzenia obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego nienależnie pobranego świadczenia to, nie może być mowy o opóźnieniu w spełnieniu tego obowiązku przed wydaniem tej decyzji. "Żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje więc przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w dacie spełniania świadczeń). Z tą też chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Konsekwencją powyższego jest zatem uznanie, że nie ma podstaw do żądania przez organ rentowy zwrotu odsetek naliczanych od dnia wskazanego jako data wypłaty świadczenia miesięcznego uznanego za nienależnie pobrane.”

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że nienależnie pobrane świadczenie z ubezpieczenia społecznego nie podlega zwrotowi w dacie wypłaty. Świadczenia z ubezpieczeń społecznych są przyznawane i wypłacane w drodze decyzji administracyjnych. Nie byłby zatem uzasadniony wniosek, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej – jako nienależne – podlegają zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia takie podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję. Pogląd ten znajduje uzasadnienie również w treści art. 84 ust. 4 i 7 ustawy systemowej, w których użyto sformułowania "kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją" oraz "uprawomocnienie się decyzji ustalającej te należności" ( por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia z dnia 19 listopada 2013 r., sygn. akt III AUa 198/13, portal orzeczeń orzeczenia.lodz.sa.gov.pl oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., I UK 210/09, L.).

W tym stanie rzeczy w niniejszym postępowaniu brak jest podstaw do przyznanie prawa do odsetek od kwoty nienależnego świadczenia od dnia wskazanego jako data wypłaty świadczenia miesięcznego uznanego za nienależnie pobrane, ani także od daty późniejszej z uwagi na złożony i nie rozpoznany przez organ rentowy wniosek ubezpieczonej o umorzenie obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z dnia 5 listopada 2020 r. i orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

K.B