Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 listopada 2021 roku, znak: ENP/10/021192436, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 11 października 2021 roku, przyznał E. S. emeryturę od dnia 25 października 2021 roku tj. od daty osiągnięcia wieku 65 lat.

Jednocześnie, w decyzji organ rentowy odmówił E. S. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na to, iż wnioskodawca na dzień 31 grudnia 2008 roku nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, iż szczegółowy opis dotyczący niezaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach został zawarty w decyzji odmownej z dnia 21 marca 2018 roku.

/decyzja z dnia 17 listopada 2021 rok – k. 15-19 załączonych akt rentowych/

W dniu 16 grudnia 2021 roku odwołanie od powyższej decyzji złożył E. S. wnosząc o jej zmianę. Skarżący podnosił, iż na dzień 31 grudnia 2008 roku legitymuje się 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. W ocenie E. S., pracę w szczególnych warunkach wykonywał w takich przedsiębiorstwach, jak:

- Spółdzielnia Usług Handlowo- (...) w K.;

- Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.;

- Przedsiębiorstwo (...) w (...);

- Przedsiębiorstwo (...) w K.;

- Firma (...) W. Ż. (1) w K.;

- (...) Przedsiębiorstwo (...).

/odwołanie – k. 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 29 grudnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

Organ rentowy wskazywał, iż do stażu pracy E. S. w szczególnych warunkach nie zaliczono następujących okresów zatrudnienia:

1)  w (...) Przedsiębiorstwie (...) od dnia 5 kwietnia 1978 roku do dnia 30 września 1981 roku, ponieważ w dokumentach zgromadzonych w aktach ZUS brak jest świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z powołaniem odpowiedniego wykazu, działu, pozycji i punktu zarządzenia resortowego. Ponadto, w aktach kapitałowych widnieje wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach z zakładu pracy, na którym nie ma stanowiska, które powołano w świadectwie pracy tj. operator - mech. silników spalinowych. Karty wynagrodzeń nie stwierdzają jednoznacznie, czy praca wykonywana była w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2)  w Spółdzielni Usług Handlowo- (...) w K. od dnia 15 listopada 1982 roku do dnia 10 czerwca 1985 roku, ponieważ w załączonym świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach brakuje daty wystawienia oraz przyporządkowanego punktu zarządzenia resortowego. Ponadto, nie zostały wymienione rodzaje prac wykonywanych na stanowisku magazynier – brygadzista;

3)  w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku z uwagi na rozbieżności między wykazanymi pracami oraz stanowiskiem, treścią świadectwa pracy w szczególnych warunkach, a załącznikiem do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku (Dział V, poz. 3, pkt 2). W świadectwie wyszczególniono prace: operator - mechanik sprzętu drogowego - koparki na stanowisku operator - mechanik, natomiast w załączniku są prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych na stanowisku: maszynista koparek jednonaczyniowych;

4)  w Przedsiębiorstwie (...) w (...) od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku, ponieważ w świadectwie pracy z dnia 29 lipca 1992 roku brakuje informacji o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, a zgromadzone karty wynagrodzeń również nie potwierdzają, w jakim wymiarze i w jakim charakterze wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach;

5)  w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku z uwagi na fakt, że w zgromadzonych dokumentach nie ma świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach;

6)  w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku, od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku, od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku, gdyż wykazane w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 4 grudnia 2017 roku prace są rozbieżne z wykazem Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (wykaz A, dział V, poz. 31 - w świadectwie są prace: Robotnik melioracyjny, operator koparki, natomiast w rozporządzeniu: prace maszynistów ciężkich maszyn budowalnych lub drogowych). Ponadto, brakuje informacji, czy praca, jako operator koparki, wykonywana była od początku zatrudnienia, stale i w pełnym wymiarze, ponieważ wnioskodawca wykonywał również prace, jako robotnik melioracyjny, pracując na tym stanowisku nie można jednoznacznie stwierdzić, czy wnioskodawca wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze przy stanowiskach zaliczanych do prac w szczególnym warunkach. Dodatkowo, nie ma informacji, czy od dnia powstania zakład był zakładem prywatnym, czy powstał po przekształceniu zakładu państwowego.

Jednocześnie organ rentowy wskazał, iż prawomocną decyzją z dnia 21 marca 2018 roku, zmienioną decyzją z dnia 4 maja 2018 roku, odmówiono wnioskodawcy prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS. Decyzja ta została zaskarżona przez wnioskodawcę i wszystkie ww. okresy zatrudnienia kwestionowane przez organ rentowy były przedmiotem analizy zarówno Sądu Okręgowego (VIII U 1084/18), jak i Sądu Apelacyjnego (III AUa 716/19), które oddaliły odwołanie wnioskodawcy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podnosił, iż skarga kasacyjna wnioskodawcy nie została przyjęta przez Sąd Najwyższy do rozpoznania ( I (...) 115/21).

/odpowiedź na odwołanie – k. 7-7v załączonych akt rentowych/

Na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2023 roku wnioskodawca E. S. oświadczył, iż nie wnosi o uznanie okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) za okres, w którym wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

/oświadczenie wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:23:47 i dalej/

Na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2023 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

/oświadczenie pełnomocnika wnioskodawcy, oświadczenie pełnomocnika organu rentowego – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:24:11 i dalej/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca E. S. urodził się w dniu (...).

/bezsporne/

W okresie od dnia 15 listopada 1982 roku do dnia 10 czerwca 1985 roku wnioskodawca pracował w Spółdzielni Usług Handlowo - (...) w K. (uprzednio była to Spółdzielnia Kółek Rolniczych (...)) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku brygadzista – magazynier.

/świadectwo pracy z dnia 14 czerwca 1985 roku - k. 31 załączonych akt rentowych, nadto: zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

Za wskazany okres zatrudnienia wystawiono wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach (brak daty jego wystawienia) wskazując, iż „w ww. okresie zatrudnienia wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku magazynier – brygadzista wymienionym w wykazie A tj. wykazie stanowisk pracy w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej, dziale IV poz. 40 tego wykazu, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (Dz. U. nr 8 poz. 43 z 1983 roku), załącznik nr 1 do zarządzenia nr 55 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 lipca 1983 roku w sprawie pracy wykonywanej w szczególnych warunkach (Dz.U MR i GŻ nr 3, poz. 7)”.

/świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach - k. 13 załączonych akt rentowych/

Wyżej wymieniony zakład pracy świadczył usługi dla ludności, posługiwano się ciągnikami, rozwożono tam wapno, nawóz i opryski.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

Wnioskodawca pracował w magazynie, gdzie były środki chemiczne takie jak: BI 58 i inne środki do opryskiwania, które znajdowały się w beczkach 200 litrowych. Wnioskodawca podczas wydawania środków musiał je przelewać w pojemniki 5 – litrowe. Skarżący posiadał pompkę, którą wkładał w beczkę (otwierał beczkę i pompował do 5 – litrowych pojemników). Wnioskodawca wydawał paliwo, wapno i nawóz. Paliwo wydawał przy użyciu dystrybutorów, wapno natomiast luzem. Środki te wydawano i ładowano ładowaczem na tzw. siewki. Magazyny nie były wyposażone w wentylację.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

W magazynie nie było kwasów.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

W zakładzie pracy istniały zestawienia wydawania paliwa, które wnioskodawca na bieżąco wypisywał.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

Skarżący pracował od godziny 6:00 do godziny 19:00, czasem 22:00.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

E. S. nie stosował żadnych środków ochrony osobistej.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

Jako brygadzista, wnioskodawca wydawał traktorzystom karty drogowe (wypisane przez kierownika), zajmowało mu to około godziny dziennie. Wydawanie kart odbywało się przy wydawaniu paliwa.

W przypadku, kiedy traktorzyści zajmowali się opryskiem, wnioskodawca ich nadzorował. Skarżący w tym celu przemieszczał się na pole znajdujące się w odległości 1-2 m od magazynu. Udawał się tam 2-3 razy w tygodniu, raz dziennie, w miesiącach czerwiec – lipiec.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

W okresie od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku wnioskodawca E. S. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. w pełnym wymiarze czasu pracy początkowo, w świetle zapisów umów o pracę, na stanowisku pomocnika operatora koparko – ładowarki, potem operatora koparko – ładowarki określonym następnie w świadectwie pracy, jako operator – mechanik sprzętu drogowego.

/umowy o pracę, świadectwo pracy znajdujące się w załączonym oryginale akt osobowych wnioskodawcy E. S., nadto: zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:19:30 i dalej/

Za wskazany okres zatrudnienia w dniu 21 stycznia 2003 roku wystawiono wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazując, iż w ww. okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace: operator -mechanik sprzętu drogowego - koparki na stanowisku operator - mechanik, wymienionym w wykazie A dziale V poz. 3 pkt 2 stanowiącym załącznik do zarządzenia 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładzie resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. MK Nr 10 poz. 77).

/świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 21 stycznia 2003 roku –k. 12 załączonych akt rentowych/

Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. zajmowało się układaniem asfaltu, kopaniem rowów, niwelacją gruntów. W okresie zimowym pracownicy, w tym wnioskodawca, zajmowali się odśnieżaniem, sypaniem soli i piasku. Skarżący ładował sól i piasek na rozsiewacze.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:19:30 i dalej/

Wnioskodawca od początku zatrudnienia pracował na koparce Białoruś (także przed ukończeniem kursu). E. S. wykonywał roboty ziemne, kopał, ładował, zrywał i układał rurociąg. Skarżący nie zajmował się żadnymi naprawami koparki, nie wykonywał czynności mechanika. Jedynie, pracownicy musieli wykonać drobne naprawy, jeśli np. spadła gąsienica, czy przebiło się koło. W innych przypadkach, maszyna kierowana była do naprawy głównej w specjalnym zakładzie.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:19:30 i dalej, zeznania świadka L. M. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:44:11 i dalej/

Wnioskodawca na koparce pracował przez 8 godzin dziennie. Zatrudnieni w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. obowiązki służbowe wykonywali od godziny 7:00 do godziny 15:00, czasem w godzinach nadliczbowych.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:19:30 i dalej, zeznania świadka L. M. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:44:11 i dalej/

Wnioskodawca formalne uprawnienia w zakresie operatora koparki nabył 14 lutego 1986 roku. Na datę przyjęcia do pracy miał uprawnienia do prowadzenia pojazdów w zakresie kategorii A, B oraz uprawnienia do kierowania ciągnikami

/k 6 i k 13 akt osobowych – załączniki/

W okresie od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku E. S. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w (...) na stanowisku operatora w pełnym wymiarze czasu pracy.

/świadectwo pracy z dnia 29 lipca 1992 roku – k. 35-36 załączonych akt rentowych, nadto: zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:25:50 i dalej/

Za powyższy okres zatrudnienia wnioskodawca nie dysponuje świadectwem pracy w szczególnych warunkach.

/bezsporne/

Wnioskodawca w Przedsiębiorstwie (...) w (...) pracował na koparce Białoruś z pługiem z przodu. Skarżący kopał zbieracze melioracyjne, sączki, rowy (nawet do 2 metrów), przepusty i studnie. Zimą zajmował się odśnieżaniem, także dokonywał przeładunków.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:25:50 i dalej, zeznania świadka L. M. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:50:10 i dalej, zeznania świadka W. Ż. (2) – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:00:22 i dalej/

W Przedsiębiorstwie (...) w (...) wnioskodawca pracował od 8 do 10 godzin dziennie, przy odśnieżaniu od 6 do 10 godzin dziennie. E. S. rozpoczynał pracę od godziny 6:00, czasem od godziny 7:00.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:25:50 i dalej, zeznania świadka L. M. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:50:10 i dalej, zeznania świadka W. Ż. (2) – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:00:22 i dalej/

W okresie od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku E. S. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora sprzętu.

/świadectwo pracy z dnia 19 grudnia 1994 roku – k. 49 załączonych akt rentowych/

Za okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. wnioskodawca nie dysponuje świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

/bezsporne/

W Przedsiębiorstwie (...) w K. wnioskodawca pracował na koparce typu O. z łyżką do załadunku. Skarżący za pomocą koparki zrywał asfalt, rozwoził beton (łyżką), układał przepusty, kopał rowy kanalizacyjne i studzienki kanalizacyjne.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:28:37 i dalej/

Wnioskodawca w wyżej wymienionym zakładzie pracy pracował od 8 do 10 godzin dziennie, od godziny 7:00 do godziny 15:00. Nie był oddelegowany do innej pracy, nie korzystał z żadnych urlopów bezpłatnych.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:28:37 i dalej/

W Firmie (...) W. Ż. (1) w K. wnioskodawca był zatrudniony w okresach wskazanych w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym E. S. przez Firmę (...) W. Ż. (1) w K. to jest w następujących okresach:

- od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku;

- od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku;

- od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku;

- od dnia 22 marca 1999 roku do dnia 20 grudnia 1999 roku;

- od dnia 16 czerwca 2000 roku do dnia 31 lipca 2000 roku;

- od dnia 16 sierpnia 2000 roku do dnia 20 grudnia 2001 roku;

- od dnia 6 maja 2002 roku do dnia 20 grudnia 2002 roku;

- od dnia 15 maja 2003 roku do dnia do dnia 20 grudnia 2003 roku;

- od dnia 27 marca 2004 roku do dnia 15 grudnia 2004 roku;

- od dnia 1 kwietnia 2005 roku do dnia 15 grudnia 2005 roku;

- od dnia 20 kwietnia 2006 roku do dnia 31 grudnia 2006 roku;

- od dnia 1 marca 2008 roku do 2018 roku.

W dokumencie podano, iż wnioskodawca w wyżej wymienionym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonuje prace: Robotnik melioracyjny, operator koparki wymienione w Wykazie A Dziale V poz. 3 (prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku /Dz.U. Nr 8 poz. 43/.

/świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 4 grudnia 2017 roku – k. 14; zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:03:07 i dalej/

W Firmie (...) W. Ż. (1) w K. wnioskodawca wykonywał tylko pracę operatora koparki, nie podejmował czynności należących do obowiązków robotnika melioracyjnego. Operatorem koparki skarżący był aż do 2018 roku. Pracował na koparce C.-M 315, także na koparce Białoruś. Wnioskodawca robił kanalizację na autostradzie, odwodnienia, ładował żwir, podejmował wszystkie roboty ziemne, kopał rowy (pod meliorację) i studzienki.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:32:01 i dalej, zeznania świadka L. M. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:54:19 i dalej, zeznania świadka W. Ż. (2) – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:08:46 i dalej/

E. S. pracował od godziny 7:00 do godziny 17:00, także w delegacji (B., R., w delegacji wnioskodawca wykonywał te same prace). Zatrudnieni stawiali się w pracy także w soboty.

/zeznania wnioskodawcy E. S. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:17:42 i dalej w związku z e – protokołem z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:32:01 i dalej, zeznania świadka L. M. – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 00:54:19 i dalej, zeznania świadka W. Ż. (2) – e – protokół z dnia 12 kwietnia 2023 roku – 01:08:46 i dalej/

W dniu 12 lutego 2018 roku E. S. złożył wniosek o emeryturę.

/wniosek – k. 1-3v załączonych akt rentowych/

Decyzją z dnia 21 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z dnia 12 lutego 2018 r., odmówił E. S. prawa do emerytury, argumentując, że wnioskodawca nie udowodnił zarówno wymaganego na dzień 1 stycznia 1999 roku 25 letniego okresu składkowego i nieskładkowego (okres udowodniony - 23 lata i 16 dni) jak i 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Do okresu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono zatrudnienia:

- w (...) Przedsiębiorstwie (...) od dnia 5 kwietnia 1978 roku do dnia 30 września 1981 roku, ponieważ w dokumentach zgromadzonych w aktach ZUS brak jest świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z powołaniem odpowiedniego wykazu, działu, pozycji i punktu zarządzenia resortowego. Ponadto w aktach kapitałowych widnieje wykaz stanowisk pracy w szczególnych warunkach z zakładu pracy, na którym nie ma stanowiska, które powołano w świadectwie pracy ww. tj. operator - mech. silników spalinowych. Karty wynagrodzeń nie stwierdzają jednoznacznie, czy praca wykonywana była w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

- Spółdzielni Usług Handlowo- (...) w K. od dnia 15 listopada 1982 roku do dnia 10 czerwca 1985 roku, ponieważ w załączonym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach brakuje daty wystawienia oraz przyporządkowanego punktu zarządzenia resortowego. Ponadto, nie zostały wymienione rodzaje prac wykonywanych na stanowisku magazynier – brygadzista;

- Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku z uwagi na rozbieżności między wykazanymi pracami oraz stanowiskiem, treścią świadectwa pracy w szczególnych warunkach, a załącznika do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r., (Dział V, poz. 3, pkt 2). W świadectwie wyszczególniono prace: operator - mechanik sprzętu drogowego - koparki na stanowisku operator - mechanik, natomiast w załączniku są prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych na stanowisku: maszynista koparek jednonaczyniowych;

- w Przedsiębiorstwie (...) w (...) od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku, ponieważ w świadectwie pracy z dnia 29 lipca 1992 roku brakuje informacji o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, a zgromadzone karty wynagrodzeń, również nie potwierdzają, w jakim wymiarze i jakim charakterze wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach,

- w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku, z uwagi na fakt, że w zgromadzonych dokumentach nie ma świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach;

- w firmie (...) W. Ż. (1) w K. od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku, od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku, od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku, gdyż wykazane w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 4 grudnia 2017 roku prace są rozbieżne z wykazem Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (wykaz A, dział. V, poz. 3). W świadectwie są wymienione prace: Robotnik melioracyjny, operator koparki, natomiast w rozporządzeniu: prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych). Ponadto, brakuje informacji, czy praca, jako operator koparki wykonywana była od początku zatrudnienia, stale i w pełnym wymiarze, ponieważ wnioskodawca wykonywał również prace, jako robotnik melioracyjny, pracując na tym stanowisku nie można jednoznacznie stwierdzić, czy ww. wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze przy stanowiskach zaliczanych do prac w szczególnym warunkach. Ponadto, brak jest informacji, czy od dnia powstania zakład ten był zakładem prywatnym, czy powstał po przekształceniu zakładu państwowego.

/decyzja z dnia 21 marca 2018 roku – k. 32-32v załączonych akt rentowych/

W dniu 9 kwietnia 2018 roku odwołanie od powyższej decyzji złożył E. S., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 21 maja 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania.

/odwołanie – k. 3-10 załączonych akt sprawy VIII U 1084/18, odpowiedź na odwołanie – k. 15-16v załączonych akt sprawy VIII U 1084/18/

Wyrokiem z dnia 28 maja 2019 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu odwołania E. S. od decyzji z dnia 21 marca 2018 roku oddalił odwołanie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, przeprowadzone postępowanie dało podstawy do przyjęcia, iż okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku, w Przedsiębiorstwie (...) w (...) od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku, w Przedsiębiorstwie (...) od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku, w firmie (...) okresów zatrudnienia: od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku, od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku oraz od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku, stanowi okres pracy w szczególnych warunkach.

Według Sądu Okręgowego, materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwalał natomiast na zakwalifikowanie do pracy w tym charakterze również okresów zatrudnienia od dnia 5 kwietnia 1978 roku do dnia 30 września 1981 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) oraz od dnia 15 listopada 1982 roku do dnia 10 czerwca 1985 roku w Spółdzielni Usług Handlowo – (...) w K..

W ocenie Sądu Okręgowego, pomimo iż wnioskodawca E. S. spełnił pozostałe przesłanki do przyznania emerytury, a mianowicie: wieku – ukończył 60 rok życia, posiadania co najmniej 25 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego, nie udowodnił w toku postępowania odwoławczego, że przepracował wymagany ustawowo 15 – letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

/wyrok z dnia 28 maja 2019 roku – k. 119 załączonych akt sprawy VIII U 1084/18, uzasadnienie wyroku – k. 122-133v załączonych akt sprawy VIII U 1084/18/

W dniu 29 lipca 2019 roku apelację od powyższego wyroku złożył E. S. zaskarżając go w całości.

/apelacja – k. 136-141 załączonych akt sprawy VIII U 1084/18/

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2019 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu apelacji E. S. od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 maja 2019 roku, oddalił apelację.

Sąd Apelacyjny uznał rozważania prawne poczynione przez Sąd Okręgowy w Łodzi za obszerne i jednocześnie prawidłowe, a w konsekwencji przejął je, jako swoje.

/wyrok z dnia 10 grudnia 2019 roku – k. 161 załączonych akt sprawy VIII U 1084/18, uzasadnienie wyroku – k. 165-177v załączonych akt sprawy VIII U 1084/18/

W dniu 23 marca 2020 roku E. S., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wywiódł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

/skarga kasacyjna – k. 180-187 załączonych akt sprawy VIII U 1084/18/

Postanowieniem z dnia 4 marca 2021 roku Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej E. S. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 grudnia 2019 roku, w punkcie 1 sentencji odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz w punkcie 2 sentencji odstąpił od obciążania skarżącego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu kasacyjnym.

W ocenie Sądu Najwyższego skarżący nie zdołał wykazać występowania w sprawie przesłanek przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

/postanowienie Sądu Najwyższego wraz z uzasadnieniem – k. 199-202v załączonych akt sprawy VIII U 1084/18/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składała się dokumentacja załączona do akt przedmiotowej sprawy (dokumentacja osobowo – płacowa wnioskodawcy), jak również znajdująca się aktach sprawy VIII U 1084/18 i aktach organu rentowego, a nadto zeznania skarżącego E. S. i świadków L. M. i W. Ż. (2).

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności w postaci zeznań skarżącego oraz świadków L. M. i W. Ż. (2), jedynie potwierdził ustalenia poczynione już w toku postepowania toczącego się przed tut. Sądem pod sygnaturą akt VIII U 1084/18, w wyniku którego stwierdzono, iż okres zatrudnienia E. S. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku, w Przedsiębiorstwie (...) w (...) od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku, w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku, w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku, od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku oraz od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku, stanowi okres pracy w szczególnych warunkach.

W toku postępowania dowodowego wnioskodawca oraz świadkowie przede wszystkim zeznawali na okoliczność charakteru obowiązków realizowanych przez E. S. w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. do dnia 31 grudnia 2008 roku. Zeznania te potwierdziły, iż E. S. przez cały okres zatrudnienia w ww. zakładzie pracy podejmował czynności stanowiące pracę w szczególnych warunkach.

Sąd natomiast nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy w zakresie, w jakim podnosił, iż będąc zatrudnionym w Spółdzielni Usług Handlowo - (...) w K. w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę magazyniera. W tym wypadku jednak znaczenie miała ocena prawna rzeczywistego świadczenia przez odwołującego pracy w szczególnych warunkach w powołanym zakładzie pracy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią do rozstrzygnięcia w niniejszym postępowaniu okazało się ustalenie prawa wnioskodawcy E. S. do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych /według stanu prawnego obowiązującego na dzień wydania spornej decyzji - t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1924 z późn. zm./, ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2018 r., poz. 1270).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 w/w ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej /analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109/.

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477/.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.).

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)/.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia, okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2 rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków /por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, LEX 14635; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, LEX 14625/.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 9 kwietnia 2009 roku, I UK 316/08 /LEX nr 707858/, w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik albo ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu (np. zaświadczenia o zatrudnieniu) wynika co innego (art. 473 k.p.c.).

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, iż ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym okazał się fakt, iż wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W przedmiotowym postępowaniu wnioskodawca E. S. wnosił o uznanie okresów pracy w Spółdzielni Usług Handlowo – (...) w K., Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., Przedsiębiorstwie (...) w (...), Przedsiębiorstwie (...) w K. oraz Firmie (...) W. Ż. (1) w K. za okresy pracy w szczególnych warunkach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zaskarżonej decyzji z dnia 17 listopada 2021 roku nie uwzględnił powyższych okresów w procesie ustalania stażu pracy odwołującego w szczególnych warunkach powołując się na argumenty przedstawione w treści decyzji z dnia 21 marca 2018 roku, której zasadność stała się przedmiotem postępowania prowadzonego pod sygnaturą akt VIII U 1084/18 przed tut. Sądem

Wskazać należy, że samo posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo to w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku, III AUa 3113/08, LEX nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 listopada 2006 roku, III AUa 466/06, OSA w K. 2007 roku, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 września 2008 roku, III AUa 795/08, OSA B. rok 2008, Nr 4, str. 60/.

Jednocześnie należy też podkreślić, że przy ustalaniu pracy w szczególnych warunkach, nie ma znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, lecz rodzaj pracy powierzony i faktycznie wykonywany przez ubezpieczonego. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (obowiązującym w danym systemie czasu pracy i na danym stanowisku) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Ustalenie zatem, jakie prace faktycznie wykonywał wnioskodawca, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek do przyznania dochodzonego świadczenia /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku, II UK 337/03, OSNP 2004/22/392/.

W ocenie Sądu Okręgowego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na jednoznaczne ustalenie, że skarżący E. S. legitymuje się 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach uprawniającym go do rekompensaty.

W pierwszej kolejności warto zauważyć, iż Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt VIII U 1084/18 stwierdził, iż okres zatrudnienia E. S. w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku, w Przedsiębiorstwie (...) w (...) od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku, w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku, w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku, od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku oraz od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku, stanowi okres pracy w szczególnych warunkach. Apelacja E. S. od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 28 maja 2019 roku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 grudnia 2019 roku, z kolei Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 4 marca 2021 roku odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej wnioskodawcy do rozpoznania.

W toku niniejszego postępowania, wszystkie zgromadzone w sprawie dowody dały podstawę do uznania, iż wszystkie powołane wyżej okresy należy zaliczyć do okresów pracy skarżącego w szczególnych warunkach. Trzeba również podkreślić, iż Sąd badał charakter czynności wykonywanych przez odwołującego w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. do dnia 31 grudnia 2008 roku, czyli odmiennie, niż Sąd w postępowaniu o sygn. akt VIII U 1084/18, który oceniał legitymowanie się przez E. S. 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 roku.

W przedmiotowej sprawie, Sąd powziął wiedzę, iż w okresie od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku (1 rok 11 miesięcy 28 dni) wnioskodawca E. S. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. w pełnym wymiarze czasu pracy początkowo, w świetle zapisów umów o pracę, na stanowisku pomocnika operatora koparko – ładowarki, potem operatora koparko – ładowarki określonym następnie w świadectwie pracy, jako operator – mechanik sprzętu drogowego. Za wskazany okres zatrudnienia w dniu 21 stycznia 2003 roku wystawiono wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych.

Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. zajmowało się układaniem asfaltu, kopaniem rowów, niwelacją gruntów. W okresie zimowym pracownicy, w tym wnioskodawca, zajmowali trudnili się odśnieżaniem, sypaniem soli i piasku. Skarżący ładował sól i piasek na rozsiewacze. Wnioskodawca pracował na koparce Białoruś (także przed ukończeniem kursu). E. S. wykonywał roboty ziemne, kopał, ładował, zrywał i układał rurociąg. Skarżący nie zajmował się żadnymi naprawami koparki, nie wykonywał czynności mechanika. Jedynie, pracownicy musieli wykonać drobne naprawy, jeśli np. spadła gąsienica, czy przebiło się koło. W innych przypadkach, maszyna kierowana była do naprawy głównej w specjalnym zakładzie.

Wnioskodawca na koparce pracował przez 8 godzin dziennie. Zatrudnieni w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. obowiązki służbowe wykonywali od godziny 7:00 do godziny 15:00, czasem istniała konieczność pracy w godzinach nadliczbowych.

W tym miejscu należy odnieść się do uzyskania przez wnioskodawcę formalnych uprawnień w zakresie operatora koparki, które to uprawnienia nabył 14 lutego 1986 roku. Jak wskazał odwołujący w swoich zeznaniach, co potwierdziły zeznania świadka, przez cały okres zatrudnienia, do samego początku, skarżący obsługiwał koparkę. Podniósł on, że w tym czasie miał już uprawnienia do jazdy ciągnikami (co wynika wprost z akt osobowych, w których znajduje się odpis prawa jazdy stwierdzający, że odwołujący już na datę przyjęcia do pracy miał uprawnienia do prowadzenia pojazdów w zakresie kategorii A, B i uprawnienia do kierowania ciągnikami – k 6 akt osobowych) i w związku z tym mimo braku formalnych uprawnień na koparki, faktycznie wykonywał pracę operatora. Powyższe jest całkowicie zgodne z zeznaniami świadka, który podał, że według niego wnioskodawca musiał mieć uprawnienia na operatora koperki już przed przyjściem do pracy, gdyż od razu jak tylko przyszedł jeździł na koparce (k 62). Jak wskazał świadek trzeba było mieć prawo jazdy na samochód, żeby jeździć koparką, które to prawo jazdy niewątpliwie odwołujący miał. Trzeba również podkreślić, iż wnioskodawca w dniu 21 stycznia 2003 roku otrzymał z tego Przedsiębiorstwa świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, z którego wynika wprost, że był on operatorem koparki od 3 lipca 1985 roku, a zatem od momentu zatrudnienia. Tym samym Sąd uznał, że należy uwzględnić skarżącemu cały okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. do pracy w warunkach szczególnych. Jedynie na marginesie należy zauważyć, iż uprawnienia wnioskodawca nabył 14 lutego1986 roku, a zatem nawet jakby nie zaliczyć mu okresu zatrudnienia do tego dnia, to i tak pozostawałoby to bez żadnego wpływu na ostateczne rozstrzygnięcie, gdyż skarżący nawet bez tego okresu osiągnąłby okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych, o czym poniżej.

Zdaniem Sądu, analiza treści wykazu A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskazuje, że wymienione w Dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych w pkt. 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, są pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ponadto, w świetle załącznika do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładzie resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. MK Nr 10 poz. 77) prace wymienione w wykazie A, dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych poz. 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych pkt 2 - na stanowisku maszynisty koparek jednonaczyniowych są pracą w takich warunkach. Tym samym, wykonywanie przez wnioskodawcę prac w ramach tego stanowiska i działu nie może być kwestionowane.

W okresie od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku (5 lat 28 dni) E. S. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w (...) na stanowisku operatora w pełnym wymiarze czasu pracy. Za powyższy okres zatrudnienia wnioskodawca nie dysponuje świadectwem pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca w Przedsiębiorstwie (...) w (...) pracował na koparce Białoruś z pługiem z przodu. Skarżący kopał zbieracze melioracyjne, sączki, rowy (nawet do 2 metrów), przepusty i studnie. Zimą zajmował się odśnieżaniem, także dokonywał przeładunków. W Przedsiębiorstwie (...) w (...) wnioskodawca pracował od 8 do 10 godzin dziennie, przy odśnieżaniu od 6 do 10 godzin dziennie. E. S. rozpoczynał pracę od godziny 6:00, czasem od godziny 7:00.

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskazuje, że wymienione w Dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych w pkt. 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych, są pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ponadto, w świetle załącznika do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku (Dz.U z 1983 nr 3 poz. 6) w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty prace wymienione w wykazie A, dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych poz. 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych pkt 1 - na stanowisku maszyniści robót ziemnych - maszynista koparek i ładowarek jednonaczyniowych lub wielonaczyniowych są pracą w takich warunkach. W konsekwencji i wskazany okres zatrudnienia winien zostać wliczony wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach.

Powyższe odnieść należy analogicznie do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w K. i w Firmie (...) W. Ż. (1) w K..

W okresie od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku (6 miesięcy) E. S. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora sprzętu. Za okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. wnioskodawca nie posiada świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W Przedsiębiorstwie (...) w K. wnioskodawca pracował na koparce typu O. z łyżką do załadunku. Skarżący za pomocą koparki zrywał asfalt, rozwoził beton (łyżką), układał przepusty, kopał rowy kanalizacyjne i studzienki kanalizacyjne. Wnioskodawca w wyżej wymienionym zakładzie pracy pracował od 8 do 10 godzin dziennie, od godziny 7:00 do godziny 15:00. Nie był oddelegowany do innej pracy, nie korzystał z żadnych urlopów bezpłatnych.

W Firmie (...) W. Ż. (1) w K. wnioskodawca był zatrudniony w okresach od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku, od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku oraz od dnia 15 lipca 1998 roku do 2018 roku.

W Firmie (...) W. Ż. (1) w K. wnioskodawca był zatrudniony w okresach wskazanych w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym E. S. przez Firmę (...) W. Ż. (1) w K. w dniu 4 grudnia 2017 roku, aż do 2018 roku. W powołanym świadectwie pracy w warunkach szczególnych wskazano, iż wnioskodawca:

- od dnia 12 sierpnia 1996 roku do dnia 31 grudnia 1996 roku (4 miesiące 20 dni);

- od dnia 17 marca 1997 roku do dnia 20 grudnia 1997 roku (9 miesięcy 4 dni);

- od dnia 15 lipca 1998 roku do dnia 11 grudnia 1998 roku (5 miesiące 27 dni);

- od dnia 22 marca 1999 roku do dnia 20 grudnia 1999 roku (8 miesięcy 29 dni);

- od dnia 16 czerwca 2000 roku do dnia 31 lipca 2000 roku (1 miesiąc 16 dni);

- od dnia 16 sierpnia 2000 roku do dnia 20 grudnia 2001 roku ( 1 rok 4 miesiące 5 dni);

- od dnia 6 maja 2002 roku do dnia 20 grudnia 2002 roku (7 miesięcy 15 dni);

- od dnia 15 maja 2003 roku do dnia do dnia 20 grudnia 2003 roku (7 miesięcy 6 dni);

- od dnia 27 marca 2004 roku do dnia 15 grudnia 2004 roku (8 miesięcy 19 dni);

- od dnia 1 kwietnia 2005 roku do dnia 15 grudnia 2005 roku (8 miesięcy 15 dni);

- od dnia 20 kwietnia 2006 roku do dnia 31 grudnia 2006 roku (8 miesięcy 12 dni);

- od dnia 1 marca 2008 roku do nadal (liczone do 31 grudnia 2008 roku - 10 miesięcy)

Łącznie 8 lat 0 miesięcy 18 dni

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach.

W toku postępowania Sąd ustalił, iż w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. wnioskodawca wykonywał tylko pracę operatora koparki, nie podejmował czynności należących do obowiązków robotnika melioracyjnego. Operatorem koparki skarżący był aż do 2018 roku. Pracował na koparce C.-M 315, także koparce Białoruś. Wnioskodawca robił kanalizację na autostradzie, odwodnienia, ładował żwir, podejmował wszystkie roboty ziemne, kopał rowy (pod meliorację) i studzienki. E. S. pracował od godziny 7:00 do godziny 17:00, także w delegacji (B., R., w delegacji wnioskodawca wykonywał te same prace). Zatrudnieni stawiali się w pracy także w soboty.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, iż praca wykonywana przez E. S. w Przedsiębiorstwie (...) w K. oraz w Firmie (...) W. Ż. (1) w K. winna zostać zakwalifikowana zgodnie z wykazem A Działem V pkt 3 stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wykazem A, działem V poz. 3 pkt 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych jako praca w szczególnych warunkach na stanowisku maszynista koparek i ładowarek jednonaczyniowych.

Uwzględnienie wszystkich powyższych okresów zatrudnienia w trakcie weryfikacji stażu pracy w szczególnych warunkach powoduje, iż skarżący legitymuje się wymaganym przez ustawę 15-letnim okresem pracy, który jest kwalifikowany w powołany sposób. Zgodnie z dokładnym wyliczeniem odwołujący wykazał następujący czas pracy w warunkach szczególnych:

- od dnia 3 lipca 1985 roku do dnia 30 czerwca 1987 roku (1 rok 11 miesięcy 28 dni) w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w K.,

- od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 28 lipca 1992 roku (5 lat 28 dni) w Przedsiębiorstwie (...) w (...),

- od dnia 20 czerwca 1994 roku do dnia 19 grudnia 1994 roku (6 miesięcy) w Przedsiębiorstwie (...) w K.,

- w podanych wyżej okresach w Firmie (...) – (łącznie 8 lat 0 miesięcy 18 dni)

co łącznie daje 15 lat 7 miesięcy i 14 dni

Bez wpływu na tak sformułowane wnioski pozostaje również okoliczność, iż Sąd powziął wątpliwość, co do zaliczenia okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Usług Handlowo – (...) w K. do okresu pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z zebranym materiałem dowodowym, w okresie od dnia 15 listopada 1982 roku do dnia 10 czerwca 1985 roku wnioskodawca pracował w Spółdzielni Usług Handlowo - (...) w K. (uprzednio była to Spółdzielnia Kółek Rolniczych (...)) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku brygadzista – magazynier. Za wskazany okres zatrudnienia wystawiono wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach (brak daty jego wystawienia) wskazując, iż „w ww. okresie zatrudnienia wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku magazynier – brygadzista wymienionym w wykazie A dziale IV poz. 40 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Wyżej wymieniony zakład pracy świadczył usługi dla ludności, posługiwano się ciągnikami, rozwożono tam wapno, nawóz i opryski. Wnioskodawca pracował w magazynie, gdzie były środki chemiczne takie jak: BI 58 i inne środki do opryskiwania, które znajdowały się w beczkach 200 litrowych. Wnioskodawca podczas wydawania środków musiał je przelewać w pojemniki 5 – litrowe. Skarżący posiadał pompkę, którą wkładał w beczkę (otwierał beczkę i pompował do 5 – litrowych pojemników). Wnioskodawca wydawał paliwo, wapno i nawóz. Paliwo wydawał przy użyciu dystrybutorów, wapno natomiast luzem. Środki te wydawano i ładowano ładowaczem na tzw. siewki. Magazyny nie były wyposażone w wentylację, nie było w nich natomiast kwasów. W zakładzie pracy istniały zestawienia wydawania paliwa, które wnioskodawca na bieżąco wypisywał. Skarżący pracował od godziny 6:00 do godziny 19:00, czasem 22:00. Jako brygadzista, wnioskodawca wydawał traktorzystom karty drogowe (wypisane przez kierownika), a odbywało się to przy przydzielaniu paliwa.

W przypadku, kiedy traktorzyści zajmowali się opryskiem, wnioskodawca ich nadzorował. Skarżący w tym celu przemieszczał się na pole znajdujące się w odległości 1-2 m od magazynu. Udawał się tam 2-3 razy w tygodniu, raz dziennie, w miesiącach czerwiec – lipiec.

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskazuje, że wymienione w Dziale IV - w chemii w pkt 40 – prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych są pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ponadto, w świetle załącznika nr 1 do zarządzenia nr 19 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 6 sierpnia 1983 roku w sprawie pracy wykonywanej w szczególnych warunkach (Dz. Urz. MG 1983.1.2.), prace wymienione w wykazie A w dziale IV - w chemii poz 40 pkt 16 - prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – pylistych toksycznych żrących, parzących i wybuchowych na stanowisku magazyniera są pracą w tych warunkach. Powołane zaś przez pracodawcę wnioskodawcy w świadectwie pracy wykonywania pracy w szczególnych warunkach zarządzenie resortowe nr 55 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 lipca 1983 roku w sprawie pracy wykonywanej w szczególnych warunkach (Dz.U MR i GŻ nr 3 poz. 7) w ogóle nie wymienia wskazanego stanowiska pracy.

Po zapoznaniu się z przedstawionymi dowodami, niejasnym jest, czy zatrudniająca E. S. Spółdzielnia Usług Handlowo – (...) w K. działała w branży chemicznej, czy rolnictwa i gospodarki żywnościowej.

Wnioskodawca nie wykazał, że praca, którą wykonywał w spornym okresie była pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu stricte na stanowisku magazyniera. Wobec tego, nawet gdyby uznać iż wnioskodawca wykonywał prace magazyniera w branży chemicznej, zatrudnienie to nie mogłoby być kwalifikowane, jako praca w warunkach szczególnych. Sąd ustalił bowiem, iż wnioskodawca wykonywał obowiązki brygadzisty, nadzorował traktorzystów, wypełniał karty drogowe. W procesie nie wykazano, iż E. S. czynności nadzorcze brygadzisty wykonywał stale i bezpośrednio przy stanowisku wymienionym w wykazie. Charakter pracy skarżącego, w tym zakresie kontrola traktorzystów, natomiast nie innych osób pracujących w magazynie, wskazuje, iż czynności te nie były wykonywane w warunkach narażenia na czynniki szkodliwe. Zatem i z tych powodów nie sposób wnioskować, iż w ramach tego zatrudnienia wnioskodawca w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Kierując się poczynionymi rozważaniami i przytoczonymi przepisami prawa, Sąd Okręgowy uznał, że stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, iż wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, było niesłuszne. Uwzględnienie wymienionych w treści uzasadnienia okresów pozwala bowiem na przyjęcie, iż E. S. spełnia wszystkie ustawowe przesłanki do przyznania mu spornego świadczenia w formie rekompensaty.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., w punkcie 1 sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał E. S. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie /t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 z późn. zm./ zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz E. S. kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

I.S.