Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...)z dnia 21 października 2024 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w Ł., stwierdził, że P. P. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu,
w okresie od 3.12.2020 r. do 22.12.2020 r. jako zleceniobiorca u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. oraz, że, z wymienionego tytułu, miesięczna podstawa wymiaru składek:

- za grudzień 2020 r.: na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe wynosi 9511,18 zł, na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 28 929,04 zł, a składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 2603,61 zł.

Zakład zanegował zawartą przez strony umowę cywilnoprawną – umowę o dzieło, twierdząc, że w rzeczywistości charakter zawieranych przez płatnika składek umów, stanowiących przedmiot kontroli, wskazuje na umowy o świadczenie usług (art. 750 Kodeksu cywilnego), co do których należy stosować przepisy dotyczące zlecenia (art. 734 Kodeksu cywilnego).

(decyzja - k. 3-9 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł płatnik (...) sp. z o.o. z siedzibą
w K. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika zarzucając jej:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieuzasadnionym przyjęciu, że umowy zawarte z ubezpieczonym, a wymienione w zaskarżonej decyzji nie stanowiły umów
o dzieło w rozumieniu art. 627 i następnych Kodeksu cywilnego, a umowy wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, co doprowadziło do niewłaściwego zastosowania przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ze środków publicznych i wydania zaskarżonej decyzji,

2)  naruszenie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz 38 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2c, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt. 2, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 36 ust. 1, 2, 4 i 11, art. 47 ust. 1 pkt 3, ust. 3, ust. 3b, art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, że ubezpieczony podlega ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu w okresach opisanych w zaskarżonej decyzji,

3)  art. 81 ust. 1, 5 i 6, art. 85 ust. 4, art. 87 ust. 1, art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, że ubezpieczony podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresach opisanych w zaskarżonej decyzji.

W związku z powyższym odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że ubezpieczony nie podlega ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu w okresach opisanych w zaskarżonej decyzji,
a także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ustalonych według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska skarżący podniósł, iż we wszystkich zawartych pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem umowach chodziło o określony rezultat. W ocenie strony składającej odwołanie wynikiem realizacji umowy miał być określony rezultat, wynik, który de facto stanowił utwór w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, stąd w umowie znalazły się zapisy o przeniesieniu majątkowych praw autorskich do dzieł.

(odwołanie - k. 3-7)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji, a nadto o zasądzenie od płatnika składek kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

(odpowiedź na odwołanie - k. 19-22)

P. P., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, w piśmie procesowym z dnia 10.02.2025 r. ,poparła wniesione przez (...) sp. z o.o. odwołanie od decyzji ZUS z dnia 21 października 2024 r.

(pismo – k. 28-29 verte)

Na rozprawie w dniu 26.05.2025 r., pełnomocnik płatnika składek poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w kwocie ryczałtowej.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 26.05.2025 r. e-protokół 00:58:56; 01:08:57 – płyta CD – k. 194)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił co następuje:

Odwołujący się płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością , prowadzi m.in. działalność związaną z oprogramowaniem. Spółka tworzy wiele różnych programów.

(zeznania przedstawiciela wnioskodawcy na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:47:22-00:54:36 – płyta CD – k. 194 w związku z rozprawą z dnia 9.04.2025 r. e-protokół 00:33:05 – 00:36:02- płyta CD – k. 169)

Płatnik składek w latach 2019-2020 r. zawierał umowy z: (...)
(...) S.A., (...) sp. z o.o. oraz (...) Instytutem (...) umowy, których przedmiotami było m.in.: realizowanie szkoleń e-learningowych, videolearningowych, zaprojektowanie, wykonanie i wdrożenie portalu internetowego, czy realizacja filmu animowanego, kompleksowa obsługa informatyczna działań promocyjno - edukacyjnych.

(zamówienie – k. 43-43 verte, umowy - k. 44-75)

P. P. legitymuje się średnim wykształceniem. Ubezpieczona uczyła się programować na własną rękę. Używała do tego celu szkoleń oraz materiałów dostępnych w internecie.

(zeznania ubezpieczonej na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:36:45-00:40:02 – płyta CD – k. 194 w związku z rozprawą z dnia 9.04.2025 r. e-protokół 00:05:51-00:20:56 – płyta CD – k. 169)

W spornym okresie, zainteresowana P. P. zawarła ze spółką (...) cztery umowy cywilnoprawne.

Przedmiot pierwszej z umów – zawartej 4.05.2020 r. polegał na wykonaniu prac programistycznych – rozwój portali (...), w tym na: zakodowaniu mapowania loginów w pliku importu poprzez stworzenie algorytmu określającego przełożonego uczestnika i zapisywaniu go do określonych grup i raportów oraz na dodaniu nowej zakładki do portalu pt. (...) – zaprojektowanie sposobu działania zakładki poprzez dodanie mechanizmu sklepu, w którym uczestnik widzi materiały i może dodać je do koszyka, następnie zamówić i odebrać.

Przedmiotem drugiej z umów – zawartej 4.06.2020 r. było z kolei kompleksowe opracowanie szkolenia e-learningowego C.. Umowa ta dotyczyła analizy treści, wykonaniu oprogramowania szkolenia poprzez dodanie grafik, osadzenia treści, zaprogramowania interakcji, ćwiczeń i quizów oraz przetestowaniu poprawności działania szkolenia na przeglądarkach IE, FF i Chrome nie starszych niż 18 miesięcy.

Przedmiotem trzeciej z umów – zawartej 15.10.2020 r. była realizacja kursu e-learningowego – (...), w tym: analiza treści, stworzenie scenariusza, oprogramowanie kursu poprzez dodanie grafik, osadzenie treści, zaprogramowanie interakcji, ćwiczeń i quizów, testowanie poprawności działania kursu na urządzeniach mobilnych.

Przedmiotem czwartej z umów – zawartej 9.11.2020 r. było kompleksowe przygotowanie szkolenia e-learningowego ,,Polityka prezentowa”: analiza materiałów merytorycznych, zaprojektowanie interaktywnych ekranów, wykonanie animacji, oprogramowanie do standardu (...), przeprowadzenie testów funkcjonalności, przygotowanie oprawy graficznej, zaprogramowanie mechaników interakcji.

Dla szkolenia e-learningowego ubezpieczona miała przygotować scenariusz. Materiały potrzebne do stworzenia scenariusza tzw. wytyczne ubezpieczona otrzymywała od płatnika składek. Gotowy scenariusz przekazywała płatnikowi składek, który mógł być przez niego modyfikowany podczas tworzenia ostatecznego szkolenia e-learningowego. Testy miały złożony charakter. Ubezpieczona również sama modyfikowała stworzony wcześniej scenariusz – zgodnie z potrzebami płatnika. W szkoleniu e-learningowym ,,Polityka prezentowa” - był jeden błąd, nieprawidłowe zliczanie punktów w grze na koniec szkolenia. Tak przygotowany przez ubezpieczoną materiał następnie mógł być wykorzystywany do materiałów szkoleniowych tworzonych przez (...) sp. z o.o., które spółka oferowała swoim kontrahentom. Pierwsze szkolenie zostało sprzedane firmie (...), a drugie V. Polska.

(umowy z 4.05.2020 r., z 4.06.2020 r., z 15.10.2020 r. oraz z 9.11.2020 r. w aktach organu rentowego załączonych do akt niniejszej sprawy oraz k. 8-15, płyta DVD w kopercie – k. 18, zeznania ubezpieczonej na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:36:45-00:46:41 – płyta CD – k. 194 w związku z rozprawą z dnia 9.04.2025 r. e-protokół 00:05:51-00:29:21 – płyta CD – k. 169, zeznania przedstawiciela wnioskodawcy na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:47:22-00:54:36 – płyta CD – k. 194 w związku z rozprawą z dnia 9.04.2025 r. e-protokół 00:33:05 – 00:41:21- płyta CD – k. 169, zeznania świadka J. D. na rozprawie w dniu 9.04.2025 r. e-protokół 00:50:27-01:04:27 – płyta CD – k. 169)

Z tytułu wykonania powyższych umów, płatnik zobowiązał się wypłacić ubezpieczonej wynagrodzenia w wysokościach: 10000 zł netto – w przypadku umowy z 4.05.2020 r., 10000 zł netto – w przypadku umów z 4.06.2020 r., 16000 zł brutto– w przypadku umowy z 15.10.2020 r., 14 000 zł brutto - w przypadku umowy z 9.11.2020 r.

(umowy z 4.05.2020 r., z 4.06.2020 r., z 15.10.2020 r. oraz z 9.11.2020 r. w aktach organu rentowego załączonych do akt niniejszej sprawy oraz k. 8-15)

P. P. w związku z wykonaniem spornych umów wystawiła rachunki odpowiednio w dniu 27.05.2020 r., 29.06.2020 r., 20.12.2020 r., 28.12.2020 r.

(rachunki w aktach organu rentowego załączonych do akt niniejszej sprawy)

Efekty pracy zainteresowanej nie były weryfikowane przez nikogo pod kątem wad.

(zeznania ubezpieczonej na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:40:49 – 00:46:41 – płyta CD – k. 194)

Niekiedy wiadomym było dla jakiego kontrahenta płatnika, szkolenie jest tworzone. Płatnik składek sprawdzał poprawność materiałów źródłowych pod względem technicznym.

(zeznania świadka J. D. na rozprawie w dniu 9.04.2025 r. e-protokół 00:54:48-01:03:14 – płyta CD – k. 169)

Świadek A. P. przygotowywał autorską interpretację (tworzył nagranie audio) otrzymanego uprzednio szkolenia.

( zeznania świadka A. P. na rozprawie w dniu 9.04.2025 r. e-protokół 01:08:11-01:14:38 – płyta CD – k. 169)

Świadek J. G. również opracowująca tak jak P. P. szkolenia e-learningowe otrzymywała od team leaderów w 2024 r. niezbędne materiały, a następnie na ich podstawie tworzyła materiały szkoleniowe.

(zeznania świadka J. G. na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:08:41-00:24:30 – płyta CD – k. 194)

Świadek M. K. pracował w (...) sp. z o.o. w okresie od 2019 r. do 2021 r. Brał udział w pracach programistycznych. Realizował je zgodnie z otrzymanym scenariuszem.

( zeznania świadka M. K. na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:27:30 – 00:33:11 – płyta CD – k. 194)

Zawierając powyższe umowy, ubezpieczona zobowiązywała się przenieść na płatnika całość praw autorskich do – dzieła - bez żadnych ograniczeń czasowych i terytorialnych.

(umowy z 4.05.2020 r., z 4.06.2020 r., z 15.10.2020 r. oraz z 9.11.2020 r. w aktach organu rentowego załączonych do akt niniejszej sprawy oraz k. 8-15, zeznania ubezpieczonej na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:36:45-00:40:02 – płyta CD – k. 194 w związku z rozprawą z dnia 9.04.2025 r. e-protokół 00:29:01-00:29:21 – płyta CD – k. 169)

Za ewentualne wady gotowych materiałów szkoleniowych, przed kontrahentami, odpowiada (...) sp. z o.o.

(zeznania przedstawiciela wnioskodawcy na rozprawie w dniu 26.05.2025 r. e-protokół 00:47:22-00:54:36 – płyta CD – k. 194 w związku z rozprawą z dnia 9.04.2025 r. e-protokół 00:33:05 – 00:41:21- płyta CD – k. 169)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresie przeprowadził kontrolę w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne w (...) sp. z o.o. W trakcie kontroli zbadano również opisane wyżej umowy nazwane „umowami o dzieło”.

(bezsporne)

Dyrektor (...) w Ł. wydawał decyzje dotyczące nie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu realizacji zawartych umów nazwanych jako „umowa o dzieło”, których stroną była odwołująca się spółka oraz A. P., P. P., A. C.. Przedmiotem umów o dzieło było m.in.: nagrania lektorskie do szkoleń e-learningowych, produkcji, zakodowanie mapowania loginów w pliku, dodatnie nowej zakładki do portalu, kompleksowe opracowanie szkolenia, prace programistyczne – kompleksowe utworzenie szkolenia e – learningowego pakowanie paczek.

(kserokopie decyzji – k. 105-142)

Powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy dokonał na podstawie wyżej powołanych dokumentów, zeznań płatnika, ubezpieczonej oraz powołanych w sprawie świadków, uznając je za wystarczające do poczynienia przedmiotowych ustaleń. Powołane dowody nie były kwestionowane w toku postępowania przez żadną ze stron, a Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, aby z urzędu zakwestionować ich wartość dowodową w sprawie. Wskazać także należy, że stan faktyczny zasadniczo był pomiędzy stronami bezsporny, gdyż spór sprowadza się w istocie do odmiennej oceny umowy nazwanej „umową o dzieło”, którą płatnika (...) sp. z o.o. zawarł P. P.. Dodatkowo wskazać należy, że odwołujący się płatnik nie zakwestionował, wskazanych przez organ rentowy, w zaskarżonej decyzji, okresów podlegania przez ubezpieczoną, obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jako zleceniobiorcy u płatnika składek, ani miesięcznych podstaw wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ale, przez całe postępowanie, twierdził, iż w ogóle nie był zobowiązany, jako płatnik składek do uiszczania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej , ponieważ kwestionowana umowa była umową o dzieło i nie stanowiła tytułu do ubezpieczeń społecznych. Sąd nie uwzględnił przy rozstrzygnięciu stanowiska dyrektora NFZ wyrażonego w załączonych decyzjach, ponieważ stanowisko to nie jest wiążące dla sądu powszechnego rozpoznającego niniejszą sprawę z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń, Sąd uznał, że odwołanie płatnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł. , nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 350; dalej: ustawa systemowa) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Z mocy art. 13 pkt 2 przytoczonej ustawy zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Zgodnie z art. 11 ust. 2 w/w ustawy dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy.

W myśl art. 12 ust. 1 obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 litera „e” ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 146) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych (art. 69 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczenia społecznego (art. 74 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).

Na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 2c i 7.

W myśl art. 9 ust. 2c ustawy systemowej, osoby o których mowa w art. 6 ust. l pkt. 4, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to również, iż ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek dla celu rozstrzygnięcia biegu tytułów dokonuje się według kolejności ich powstawania, odrębnie dla każdego miesiąca.

Ponadto przy sumowaniu nie uwzględnia się podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczenia (tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym). W miesiącu tym nie zachodzi bowiem zbieg z tym tytułem.

Stosownie do treści art. 36 ust. 1 ustawy systemowej, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy systemowej – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ust. 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, bez stosowania ograniczenia, o którym mowa wart. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 79 ust. l ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki, z zastrzeżeniem art. 82 i 242.

Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy systemowej stanowi, że podstawę wymiaru składek ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne
i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2.

Na wstępie należy wskazać, że stosownie do art. 353 ¹ k.c. strony mogą dokonać wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego, nie oznacza to jednak dowolności, bowiem przywołany przepis wprost wymaga, aby treść umowy nie sprzeciwiała się naturze danego stosunku prawnego, jego społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu i ustawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2010 r., II UK 334/09, LEX nr 604221).

Dla potrzeb niniejszych ustaleń, bez znaczenia, pozostawało to, jak strony nazwały zawartą umowę, gdyż oceniając charakter umowy, należy brać pod uwagę, nie tylko postanowienia, przyjęte przez strony (mogące celowo stwarzać pozory zawarcia innej umowy), lecz, także, faktyczne warunki ich wykonywania. Nazwa umowy nie może automatycznie przesądzać o jej charakterze. W tym celu zasadnym było zbadanie zarówno postanowień umownych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawartego kontraktu.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umowy, nazwanej „umową o dzieło” , jakie odwołująca się spółka, będąca płatnikiem, zawarła z ubezpieczoną. Kwestią sporną było czy strony istotnie zawarły umowę o dzieło, nierodzące obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawarły umowę o świadczenie usług, do której zgodnie
z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a pochodną tego jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich składek ubezpieczeniowych.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii, wskazać należy, iż stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, zgodnie z którym przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania).

Zgodnie zaś z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło, przyjmujący zamówienie, zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu przywołanego art. 750 k.c.

W praktyce obrotu gospodarczego, co do zasady, przyjmuje się, że w odróżnieniu od umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług, umowa o dzieło wymaga, aby czynności przyjmującego zamówienie (najczęściej nazywanego w umowie o dzieło „wykonawcą”), doprowadziły do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Rezultat, na który umawiają się strony, musi być obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Celem umowy o dzieło nie jest bowiem czynność (samo działanie) lub zaniechanie, które przy zachowaniu określonej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. Przy umowie o dzieło chodzi o coś więcej, a mianowicie o osiągnięcie określonego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku niezrealizowania celu umowy jest więc odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności. Przedmiotem umowy o dzieło, w ujęciu Kodeksu cywilnego, jest więc przyszły, z góry określony, samoistny, materialny lub niematerialny, lecz obiektywnie osiągalny i w danych warunkach pewny rezultat pracy i umiejętności przyjmującego zamówienie, którego charakter nie wyklucza możliwości zastosowania przepisów o rękojmi za wady (por. A. Brzozowski (w:) System prawa prywatnego. Prawo zobowiązań - część szczegółowa, Tom 7, wydanie 3, pod red. J. Rajskiego, Wydawnictwo C.H. Beck - Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2011, s. 390-391).

Umowa zlecenia jest natomiast umową starannego działania, w której co prawda rezultat może być przedmiotem starań, lecz nie daje się z góry przewidzieć, a często nie sposób określić, w jakim stopniu zostanie osiągnięty. Dlatego też w umowie zlecenia rezultat nie został objęty treścią świadczenia.

Przedstawione podejście koresponduje ze stanowiskiem prezentowanym
w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z: 2 września 2020 r., I UK 96/19, LEX nr 3071517; 2 czerwca 2017 r., III UK 147/16, LEX nr 2296861; 10 stycznia 2017 r., II UK 518/15, LEX nr 2209108), które Sąd w składzie orzekającym podziela. Wynika z nich, że zasada podlegania ex lege ubezpieczeniom społecznym należy do norm o charakterze ius cogens, co prowadzi do wniosku o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z mocy prawa i z tej przyczyny czynność prawna nie może zniwelować powstających na tym tle obowiązków publicznoprawnych. Oznacza to też, że w kontekście podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym decydującej wagi nie można przypisać treści oświadczeń woli stron, zwłaszcza że sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawami cywilnymi jedynie w ujęciu formalnym (art. 1 k.p.c.), w ujęciu materialnym mają natomiast charakter spraw z zakresu prawa publicznego, a nie prywatnego, co wyklucza możliwość stosowania do relacji prawnych regulowanych prawem ubezpieczeń społecznych przepisów prawa prywatnego (np. Kodeksu cywilnego).

Dlatego nawet w przypadku wątpliwości, co do rzeczywistej konstrukcji umów
w sprawach, jak kontrolowane, podstawą ich wyjaśnienia nie jest art. 65 k.c.

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony i może przyjmować zarówno postać materialną, jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest to, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny
i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia także wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie), która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu.

W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. Kolejną cechą umowy dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym, a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 marca 2000 r. sygn. II UKN 386/99, OSNP 2001/16/522).

Przyjmujący zamówienie odpowiada, zatem, za jakość dzieła i określa metodologię jego wykonania. Dzieło powinno jednak posiadać cechy określone w umowie lub wynikające
z charakteru danego dzieła. Wykonanie dzieła zwykle wymaga określonych kwalifikacji, umiejętności i środków (W. Czachórski, Zobowiązania, 2007, s. 464).

Z kolei umowy o świadczenie usług, do których z mocy art. 750 k.c., stosuje się odpowiednio przepisy zlecenia, zalicza się do zobowiązań starannego działania, a nie zobowiązań rezultatu. Chociaż sama definicja zakłada dążenie do osiągnięcia określonego rezultatu – dokonania czynności prawnej, jednakże w razie jego nieosiągnięcia, ale jednoczesnego dołożenia wszelkich starań w tym kierunku, przy zachowaniu należytej staranności, zleceniobiorca nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania. Zaznacza to również doktryna (K. Kołakowski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. II, 2006, s. 387; M. Nesterowicz (w:) J. Winiarz, Komentarz, t. II, 1989, s. 685; J. Szczerski (w:) Komentarz, t. II, 1972, s. 1540; A. Szpunar (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 393).

Innymi słowy odpowiedzialność kontraktowa przyjmującego zlecenie powstanie wówczas, gdy przy wykonaniu zlecenia nie zachował wymaganej staranności, niezależnie od tego, czy oczekiwany przez dającego zlecenie rezultat nastąpił, czy nie. Z kolei należytą staranność zleceniobiorcy należy oceniać przez pryzmat art. 355 k.c. W odniesieniu do przyjmującego zlecenie prowadzącego w tym zakresie działalność gospodarczą lub zawodową, a więc profesjonalnie (zawodowo) trudniącego się dokonywaniem czynności danego rodzaju, należytą staranność ocenia się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności (art. 355 § 2 k.c.). Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się, zatem do należytej staranności (art. 355 k.c.), a nie - jak przy umowie o dzieło - do osiągnięcia umówionego rezultatu (Dmowski Stanisław, Sychowicz Marek, Ciepła Helena, Kołakowski Krzysztof, Wiśniewski Tadeusz, Żuławska Czesława, Gudowski Jacek, Bieniek Gerard, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, s. 1098).

Przedmiotem zlecenia jest dokonanie określonej czynności prawnej lub faktycznej (usługi). Czynność taka może zostać wskazana w sposób zindywidualizowany, przez określenie jej rodzaju, przedmiotu, innych postanowień, zwłaszcza przedmiotowo istotnych, a także ewentualnie drugiej strony bądź adresata, albo też tylko przez wskazanie rodzaju takiej czynności (por. J. Szczerski (w:) Komentarz, t. II, 1972, s. 1540).

Reasumując, istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Umowa
o świadczenie usług jest zaś umową starannego działania, zatem jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu, lecz oczywiście mogą.

Na gruncie rozpoznawanego przypadku Sąd doszedł do przekonania, iż
w analizowanym stanie faktycznym przygotowanie materiałów szkoleniowych, w oparciu o które następnie przygotowane zostały szkolenia e-learningowe, wbrew zapatrywaniom płatnika wyrażonym w odwołaniu, nie miało charakteru czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat niematerialny, lecz było realizowane w ramach starannego działania, właściwego dla wykonania usług.

Co istotne w niniejszej sprawie, cechą konstytutywną dzieła jest samoistność rezultatu, która wyraża się przez niezależność powstałego rezultatu od dalszego działania twórcy oraz od osoby twórcy. Z chwilą ukończenia dzieła staje się ono niezależną od twórcy, autonomiczną wartością w obrocie (W. Czachórski, Zobowiązania, 2007, s. 463; A. Brzozowski, Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie za wady dzieła, Warszawa 1986, s. 15; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 7 maja 2013 r., III AUa 1136/12, LEX nr 1316152).

Tymczasem, jak wynika, zarówno, z zeznań członka zarządu płatnika składek G. K., i z zeznań ubezpieczonej, nie można uznać, aby „materiały merytoryczne” będące przedmiotami czterech spornych umów spełniały powyższe kryterium niezależności i autonomiczności. Materiały te były bowiem jednym z elementów wykorzystywanych przez płatnika do tworzenia szkoleń e-learningowych – przy czym mogły być wykorzystywane przez płatnika w dowolny sposób, o czym wspominał świadek A. P. . Zawierając umowy z podmiotami trzecimi m.in. z (...) sp. z o.o., czy V. Polska płatnik nigdy nie oferował przekazania kontrahentowi efektu pracy ubezpieczonego. Materiały potrzebne do stworzenia scenariusza tzw. wytyczne ubezpieczona otrzymywała od płatnika składek. Gotowy scenariusz wraz z plikami roboczymi następnie przekazywała płatnikowi składek, który mógł być modyfikowany przez niego podczas tworzenia ostatecznego produktu końcowego – szkolenia e-learningowego. Dopiero zatem gotowe materiały szkoleniowe, w ocenie Sądu posiadały cechę samodzielności w obrocie gospodarczym – zatem to (...) sp. z o.o., a nie ubezpieczona była tak naprawdę realizatorem dzieła i to na niej (co wynika również wprost z zeznań przedstawiciela wnioskodawcy) spoczywała odpowiedzialność wobec kontrahentów za ewentualne wady produktów jakimi były produkty szkoleniowe.

Umowa o dzieło zakłada swobodę i samodzielność w wykonywaniu dzieła, a jednocześnie nietrwałość stosunku prawnego, gdyż wykonanie dzieła ma charakter jednorazowy i jest zamknięte terminem wykonania. Przyjmuje się przy tym, że rezultat, o który umawiają się strony, musi być z góry określony, mieć samoistny byt oraz być obiektywnie osiągalny i pewny. Celem przedmiotowych umów zdaniem sądu w żadnym razie nie był jednorazowy i niepowtarzalny rezultat jaki cechuje umowę o dzieło. Sam udział przez ubezpieczoną w pracach służących przygotowaniu szkolenia e-learningowego również wskazuje, że nie mamy do czynienia z dziełem. Ubezpieczona nie miała również wpływu na to w jaki sposób płatnik składek wykorzysta przygotowane przez nią materiały. Ubezpieczona akceptowała to, że efekty jej pracy są właściwie dowolnie modyfikowane. Co więcej sama również modyfikowała stworzony wcześniej scenariusz – zgodnie z potrzebami płatnika. W ocenie Sądu, przemawia to za tym, że przedmiotem umowy było staranne działanie ubezpieczonej, a nie jeden konkretny i ostatecznie ustalony efekt jej działania, jakim jest dzieło. Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem, szereg kolejnych czynności, które składają się na zorganizowany cykl produkcyjny, nawet gdy prowadzi do wymiernego efektu, nie może być rozumiany jako jednorazowy rezultat i kwalifikowany jako realizacja umowy o dzieło. Przedmiotem umowy o dzieło nie może być bowiem osiąganie kolejnych, bieżąco wyznaczanych rezultatów; w tym sensie nie może istnieć ciąg tzw. małych dzieł, składających się na końcowy efekt, za który odpowiedzialność przyjmuje zlecający pracę. Tego rodzaju czynności są charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług, którą definiuje obowiązek starannego działania – starannego i cyklicznego wykonywania umówionych czynności. O tym, jako stosunek prawny łączy strony w rzeczywistości, rozstrzyga całokształt okoliczności towarzyszących, tak zawarciu umowy, jak i jej wykonywaniu [zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 grudnia 2015 r., III AUa 1160/15, Lex nr 1968146; podobny pogląd został wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 marca 2013 r. (II UK 201/12, Lex nr 1341964), także Sąd Apelacyjny w Łodzi z dnia 25 października 2016 r. (III AUa 2135/15, Lex nr 2172494 i Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 9 czerwca 2015 r. (III AUa 794/14, Lex nr 1808744]. Sąd Okręgowy zdaje sobie sprawę z faktu, że każda z tych 4 umów wymagała intelektualnej pracy w zakresie informatyki, programowania. Jednakże, powyższe wymogi nie muszą przesądzać, że w niniejszej sprawie nastąpiło zawarcie umów o 4 dzieła. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że nawet praca intelektualna i zmienna polegająca na tłumaczeniu przysięgłym tekstów oparta jest, przede wszystkim, na powtarzalności wykonywanych czynności za stałym miesięcznym wynagrodzeniem (zob. m. in. Wyrok Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2011 r., II UK 35/10, OSNAPiUS 2012, Nr 9-10, poz. 127). W drodze analogii można powyższe konstatacje traktujące o pracy intelektualnej jaką jest lingwistyka odnieść do pracy informatycznej, która też oparta jest w pracy umysłowej.

Warto zwrócić, także, uwagę, że jak wynika z zeznań ubezpieczonej, płatnik nie weryfikował efektów końcowych materiałów tworzonych przez ubezpieczoną, nie sprawdzał zgodności zamówionego dzieła z zamówieniem – fakt ten również wskazuje, że dla płatnika nie miał istotnego znaczenia efekt końcowy pracy ubezpieczonej, a raczej jej staranne działanie, którego efekty mogły być i były wykorzystywane przez płatnika podczas tworzenia produktów informatycznych (materiałów szkoleniowych) dla kontrahentów płatnika.

Jak zaś wskazuje się w orzecznictwie, dzieło musi bowiem istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu. Dzieło musi mieć z góry przewidywalne i możliwe do osiągnięcia parametry stanowiące punkt wyjścia w procesie ustalania przesłanek odpowiedzialności z tytułu rękojmi za jego wady. Wynika z tego, że nie jest umową o dzieło umowa, w której „nie oznaczono dzieła” w wyżej przedstawionym znaczeniu. (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2024 r., II USK 158/24, LEX nr 3811318)

Przedmiot umowy o dzieło może być określony w różny sposób i różny może być stopień dokładności tego określenia, pod warunkiem że nie budzi on wątpliwości, o jakie dzieło chodzi. Nie można uznać za dzieło czegoś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy – materialnych bądź niematerialnych, gdyż wówczas zatraciłby się indywidualny charakter dzieła. Dzieło nie musi wprawdzie być czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku, jednak powinno posiadać charakterystyczne, wynikające z umowy cechy, umożliwiające zbadanie, czy dzieło zostało wykonane prawidłowo i zgodnie z indywidualnymi wymaganiami bądź upodobaniami zamawiającego. Przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do weryfikowalnego i jednorazowego rezultatu, zdefiniowanego przez zamawiającego w momencie zawierania umowy. Dzieło jest wytworem, który w momencie zawierania umowy nie istnieje, jednak jest w niej z góry przewidziany i określony w sposób wskazujący na jego indywidualne cechy. Dlatego też jednym z kryteriów umożliwiających odróżnienie umowy o dzieło od umowy oświadczenie usług jest możliwość poddania dzieła sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Sprawdzian taki jest zaś niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło. Taki brak kryteriów określających pożądany przez zamawiającego wynik (wytwór) umowy prowadzi do wniosku, że przedmiotem zainteresowania zamawiającego jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 14 marca 2018 r., III AUa 800/16, LEX nr 2687529)

Zdaniem Sądu Okręgowego, z dziełem w stanie faktycznym niniejszej sprawy, mielibyśmy do czynienia dopiero na etapie gotowego materiału szkolenia e-learningowego, które zawiera nie tylko tekst stworzony przez płatnika, ale również nagranie wideo lub animację, układ graficzny itd. i może być traktowany jako samodzielny produkt. Za dzieło można uznać dopiero to, co było oferowane kontrahentom płatnika, a nie to, co wykonywała na rzecz płatnika ubezpieczona.

Odnosząc się jeszcze do zarzutów podniesionych w odwołaniu, należy zwrócić uwagę, że efekt w postaci utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, nie przesądza o kwalifikacji zawartej umowy zawsze jako umowy o dzieło. Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2025 r. poz. 25) i art. 627 k.c. nie muszą mieć wspólnego zakresu. Dziełem może być rezultat umowy, która nie ma charakteru autorskiego. Prawo autorskie jest też samodzielną regulacją, z której wcale nie wynika, że o autorskim charakterze umowy przesądza tylko wykonanie jej w ramach umowy o dzieło. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego może być dziełem w rozumieniu art. 627 k.c., jeżeli powstał w ramach umowy o dzieło. Nie jest to reguła zamknięta, gdyż utwór może powstać również w ramach wykonywania stosunku pracy (art. 12 i 14 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) lub umowy oświadczenie usług. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego nie determinuje bezwzględnie rodzaju umowy (o dzieło lub o wykonanie usługi) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 2020 r. I UK 96/19, LEX nr 3071517, postanowienie Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2024 r., II USK 158/24, LEX nr 3811318)

Wobec powyższego wykonywanie czynności, przez ubezpieczoną, na podstawie, zakwestionowanych przez organ rentowy, umów, rodziło dla ww. tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie, o czym orzekł jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

W punkcie 2. sentencji wyroku, stosownie do wyników postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c., Sąd obciążył odwołującego się płatnika, obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez organ rentowy wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu ustalono na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych
z dnia 22 października 2015 r. (tekst jedn. Dz.U. 2023 poz. 1935).