Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 września 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział
w Ł. odmówił P. G. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłej w dniu 17 maja 2007 roku B. G.. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 23 lipca 2014 roku ustaliła, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała w dniu 17 grudnia 2003 roku, wobec czego brak jest podstaw prawnych do przyznania prawa do renty rodzinnej.

/decyzja - k. 43-44 plik IV akt ZUS/

W dniu 19 września 2014 roku P. G. (1) uznając powyższą decyzję za niesprawiedliwą i krzywdzącą, złożył od niej odwołanie. W uzasadnieniu odwołujący kwestionował ustaloną przez Komisję Lekarską ZUS datę powstania całkowitej niezdolności do pracy, wskazując, że występuje ona co najmniej od miesiąca stycznia 2000 roku.

/odwołanie – k. 2-12/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 13 października 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. W uzasadnianiu organ rentowy argumentował jak w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, że całkowita niezdolność do pracy nie powstała przed dniem 17 stycznia 1999 roku,(tj. przed 16 rokiem życia) lub w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku (tj. okres nauki w szkole - Liceum Ekonomiczne). Ubezpieczony złożył sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 23 lipca 2014 roku uznała, że P. G. (1) jest całkowicie niezdolny do pracy, całkowita niezdolność do pracy powstała w dniu 17 grudnia 2003 roku i trwa do dnia 31 stycznia 2016 roku.

/odpowiedź na odwołanie - 73 i odwrót/

Na rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w sprawie w dniu 25 listopada 2015 roku wnioskodawca popierał odwołanie.

/ stanowisko wnioskodawcy: 00:19:27 – płyta CD k. 211/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca P. G. (1) urodził się w dniu (...).

/bezsporne, a nadto odpis skrócony aktu urodzenia – k. 17-18 plik IV akt ZUS/

W okresie od dnia 1 września 1998 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku P. G. (1) uczył się w szkole - Liceum Ekonomicznym.

/zaświadczenie Zespołu Szkół (...) – k. 9 plik I akt ZUS/

Od dnia 1 lipca 2005 roku wnioskodawca ma przyznane prawo do renty socjalnej.

/bezsporne, decyzja – k. 12 i następne - plik I akt ZUS/

W dniu 17 maja 2007 roku zmarła matka wnioskodawcy B. G..

/ odpis skrócony aktu zgonu– k. 17-18 plik IV akt ZUS

W dniu 30 kwietnia 2014 roku P. G. (1) wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do renty rodzinnej.

/bezsporne, wniosek – k. 1-16 plik IV akt ZUS/

Lekarz Orzecznik ZUS po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy dokumentacji medycznej rozpoznał u wnioskodawcy schizofrenię paranoidalną, organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, stan po urazie czaszkowo -mózgowym w 1996 roku, astmę oskrzelową i padaczkę w wywiadzie. Orzeczeniem z dnia 26 czerwca 2014 roku Lekarz Orzecznik ZUS uznał, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy do dnia 31 stycznia 2016 roku, niezdolność ta powstała w dniu 17 grudnia 2003 roku, całkowita niezdolność do pracy nie powstała przed dniem 17 stycznia 1999 roku lub w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku.

/orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS – k. 27-28 plik IV akt ZUS, opinia lekarska Lekarza Orzecznika ZUS – k. 132-133 tom II dokumentacji orzeczniczo- lekarskiej ZUS/

W dniu 15 lipca 2014 roku wnioskodawca złożył sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, kwestionując datę powstania niezdolności do pracy.

/sprzeciw – k. 199-208 tom II dokumentacji orzeczniczo- lekarskiej ZUS/

Komisja Lekarska ZUS po przeprowadzeniu bezpośredniego badania wnioskodawcy oraz po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej rozpoznała u wnioskodawcy schizofrenię paranoidalną, organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, stan po urazie czaszkowo -mózgowym w 1996 roku, astmę oskrzelową i padaczkę w wywiadzie. Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 23 lipca 2014 roku uznała, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy do dnia 31 stycznia 2016 roku, niezdolność ta powstała w dniu 17 grudnia 2003 roku (pierwszy dzień hospitalizacji psychiatrycznej), całkowita niezdolność do pracy nie powstała przed dniem 17 stycznia 1999 roku lub w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku

/orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS – k. 33-34 plik IV akt ZUS, opinia lekarska Komisji Lekarskiej ZUS – k. 211-212 tom II dokumentacji orzeczniczo- lekarskiej ZUS/

W wyniku powyższego orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 23 lipca 2014 roku organ rentowy decyzją z dnia 2 września 2014 roku odmówił P. G. (1) prawa do renty rodzinnej oraz prawa do renty socjalnej.

/decyzja - k. 43-44 plik IV akt ZUS/

W badaniu sądowo – pulmonologicznym stwierdzono u wnioskodawcy astmę oskrzelową na podłożu alergii (atopowa) - w okresie dobrostanu. W badaniu przedmiotowym ustalono, że badany jest w dobrym stanie ogólnym, poruszający się sprawnie, bez widocznej duszności, w zadowalającym kontakcie słowno-logicznym. Budowa ciała prawidłowa, odżywienie - znaczna otyłość. Skóra - bez zmian chorobowych. Tkanka podskórna bez obrzęków. Węzły chłonne dostępne badaniu niepowiększone. Głowa symetryczna, gałki oczne prawidłowo osadzone, źrenice równe. Klatka piersiowa o budowie symetrycznej. Nad polami płucnymi drżenie piersiowe prawidłowo zachowane, odgłos opukowy jawny symetrycznie. Osłuchowo stwierdza się szmer oddechowy pęcherzykowy prawidłowy, bez szmerów patologicznych. Saturacja krwi tlenem - zmierzona puls oksymetrem - (...): 97%. Czynność serca miarowa ok. 92/min. Tony serca głośne, czyste. Ciśnienie tętnicze krwi: RR 110/87 mmHg. Brzuch miękki, niebolesny. Wątroba i śledziona niepowiększone. Stwierdza się, że rozpoznana u badanego w dzieciństwie astma oskrzelowa, nie ograniczała oraz nadal nie ogranicza jego zdolności do pracy - odpowiedniej dla poziomu posiadanych kwalifikacji. Astma ma u badanego obecnie przebieg dość łagodny, o czym świadczy rzadkie występowanie napadów duszności - zwykle raz na 2-3 tygodnie, wynik aktualnego badania fizykalnego oraz w pełni zachowana wydolność oddechowa, o czym świadczy wynik pulsoksymerii skontrolowanej w trakcie badania. Badany od około 10 lat nie wymagał leczenia szpitalnego z powodu zaostrzenia astmy oraz nie przyjmował z jej powodu systemowych glikokortykosteroidów. Prawdopodobnie rzadko korzysta z wizyt w Poradni Chorób Płuc. Rozstrzygająca w sprawie będzie opinia biegłego psychologa klinicznego oraz lekarza psychiatry.

/pisemna opinia biegłego sądowego specjalisty z zakresu pulmonologii J. G.– k. 121-123/

W przeprowadzonym w toku postępowania sądowego badaniu psychologicznym stwierdzono, że badany jest zaniedbany higienicznie, podczas badania spokojny, opanowany, pogodny, uśmiechnięty, bez podwyższonego napięcia i pobudzenia, bez objawów lęku
i obawy, bez objawów wytwórczych, prawidłowo zorientowany w miejscu i czasie, nastrój
i napęd wyrównany, afekt blady, prawidłowa kontrola emocji i zachowania, w prawidłowym kontakcie słowno – logicznym, rozumie pytania i odpowiada zgodnie z ich linią, miał obniżoną motywacja do badania, test (...) wykonywał częściowo bez czytania pytań kwestionariuszowych. W celu przeprowadzenia diagnozy psychologicznej badanego P. G. (1) zastosowano obserwację, wywiad, rozmowę psychologiczną, test (...), techniki do szacowania zaburzeń centralnego układu nerwowego - B., B., tablice Standard R., dokonano także przeglądu akt sprawy. W oparciu o analizę akt sprawy oraz wyniki badania psychologicznego u badanego P. G. (1) stwierdza się prawidłową orientację w miejscu i czasie. W badaniu psychometrycznym niższy niż przeciętny poziom funkcjonowania intelektualnego. W badaniu klinicznym poziom funkcjonowania umysłowego w granicach normy intelektualnej, wpływ obniżonej motywacji do badania, jak również ubogiego w bodźce trybu życia. Pisma załączone przez opiniowanego do akt sprawy świadczą o braku cech obniżenia w powyższym zakresie. W badaniu psychometrycznym ujawniły się cechy organicznych uszkodzeń w obrębie centralnego układu nerwowego, w badaniu klinicznym nie stwierdza się istotnych zaburzeń w powyższym zakresie - wpływ obniżonej motywacji do badania. W badaniu klinicznym sprawność procesów poznawczych bez istotnego obniżenia. Należy uznać, że w porównaniu ze stanem z 2003 roku nastąpiła istotna kompensacja objawów. Ze względu na zafałszowanie wyników badania w zakresie osobowości nie można sporządzić rzetelnego profilu osobowości. Opiniowany nie ujawnia objawów wytwórczych. W obecnej chwili nie stwierdza się zaburzeń psychotycznych.
W badaniu klinicznym osobowość nieprawidłowa - infantylna z obniżonym wglądem, krytycyzmem i refleksyjnością w zakresie własnego zachowania i jego przyczyn oraz obniżonym poziomem odpowiedzialności za własne działania. Stwierdza się efekty tzw. „wyuczonej bezradności”, spowodowanej nadmierną postawą chroniącą ze strony najbliższego otoczenia, postawa roszczeniowa.

/opinia biegłego sądowego psychologa klinicznego A. T. - k. 152-157/

W badaniu sądowo – psychiatrycznym rozpoznano u wnioskodawcy schizofrenię paranoidalną. W trakcie badania stwierdzono, że wnioskodawca jest spowolniały psychoruchowo, orientacja wszechstronna, kontakt słowny chętny, odpowiedzi zgodne z linią pytania. Wypowiada urojenia ksobne, oddziaływania, zgłasza doznania omamowe węchowe, słuchowe, czucia ustrojowego. Występuje zawężenie treści myślenia i wypowiedzi. Badany jest autystyczny, blady afektywnie, mimika i modulacja ubogie, widoczna abolicja, spadek aktywności celowej. Wycofany z relacji społecznych. Nieco zaniedbany pod wzglądem higienicznym. Badany jest leczony psychiatrycznie od miesiąca grudnia 2003 roku, po próbie samobójczej dokonanej z pobudek psychotycznych. Z zapisów w dokumentacji medycznej wynika, że w momencie podjęcia leczenia obecne już były nasilone objawy ubytkowe (negatywne) procesu schizofrenicznego. Pozwala to na ustalenie, że choroba powstała dużo wcześniej, długo przed podjęciem leczenia, co najmniej kilka lat. W momencie pierwszej hospitalizacji choroba wnioskodawcy była bardzo zaawansowana i trudno lecząca się, co wskazuje, że proces rozpoczął się wcześniej. Terapię, jaką zastosowano w trakcie pierwszej hospitalizacji świadczy o tym, że choroba była bardzo zaawansowana. Objawy negatywne, jakie wtedy występowały nie występują z dnia na dzień, ale rozwijają się powoli. Urojenia i znaczne zmiany w funkcjonowaniu są łatwiejsze do dostrzeżenia i łatwiej można pokierować osobę na leczenie. Powolne narastanie procesu użytkowego jest niedostrzegalne dla otoczenia. Proces ubytkowy polega na spłyceniu uczuciowości wyższej, zaburzeniach woli w sensie trudności realizacji woli, na wycofaniu społecznym, na skupieniu się na wewnętrznych treściach, na ambiwalencji wobec świata, które są różnie przejawiane. Generalnie osoba chora wycofuje się z życia, wycofuje się w głąb siebie, przestaje podejmować inne aktywności poza biologicznymi, a jego życie emocjonalne ulega zubożeniu w zakresie żywości emocji. Podczas leczenia szpitalnego tego typu zaburzenia zostały u badanego zdiagnozowane. Były na tyle głębokie, że świadczyły o wcześniejszym ich powstaniu. Wnioskodawca początkowo swoje dolegliwości zgłaszał lekarzowi rodzinnemu i neurologowi. Najprawdopodobniej pierwsze objawy psychozy były odbierane, jako objawy somatyczne. Badany nie został wcześniej pokierowany do psychiatry, ale już wcześniej poszukiwał pomocy. U wnioskodawcy dominowały bóle głowy, które były związane z urazem głowy i zatruciem tlenkiem węgla. Obecnie wiadomo, że te dolegliwości miały podłoże psychotyczne. W momencie gdy rozpoznane jest schorzenie, analiza dokumentacji pozwala stwierdzić, że wnioskodawca był chory dużo wcześniej. U wnioskodawcy miały miejsce poważne urazy i utrzymujące się bóle głowy mogły być postrzegane, jako wynik tych urazów. Bóle głowy nie ustąpiły do dzisiaj, a więc można przypuszczać, że są one wynikiem psychozy. Doznania fizyczne są bardzo oporne na leczenie z przebiegu psychozy. Data powstania niezdolności do pracy przyjęta przez organ rentowy to data pierwszej hospitalizacji, ale wtedy stwierdzono już ciężki proces psychotyczny. Z uwagi na zapisy w dokumentacji medycznej należy stwierdzić, że ten proces zaczął się co najmniej 4-5 lat wcześniej. Uraz głowy w wieku 13 lat był początkiem zaburzeń psychicznych, ale nie można z całą pewnością stwierdzić żeby to początek choroby psychicznej. Wnioskodawca był całkowicie niezdolny do pracy z przyczyn psychiatrycznych przed 18 rokiem życia. Choroba jest lekooporna, wymaga dużych dawek leków, w tym klozapiny, którą stosuje się, jako lek ostatniego wyboru. Może być to skutkiem m.in. włączenia leczenia dopiero po kilku latach procesu chorobowego. Sprawność organizmu została naruszona przed 18 rokiem życia tj. przed 17 stycznia 2001 roku, co jest zgodne z opinią Lekarza Orzecznika ZUS z 2005 roku. W dokumentacji organu rentowego jest orzeczenie wcześniejsze, że wnioskodawcy niezdolność do pracy powstała przed 18 rokiem życia. Z punktu widzenia psychiatrycznego wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy. Całkowita niezdolność do pracy powstała w okresie nauki szkolnej tj. w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku. Nie można precyzyjnie określić daty powstania niezdolności do pracy. Rokowanie odzyskania zdolności do pracy u wnioskodawcy jest niepomyślne.

/opinia biegłego sądowego specjalisty z zakresu psychiatrii E. W.- k. 188-191, ustna opinia uzupełniająca biegłego sądowego specjalisty z zakresu psychiatrii E. W.: 00:01:45 – płyta CD k. 211/

W badaniu sądowo – neurologicznym stwierdzono u wnioskodawcy padaczkę
z napadami drgawkowymi w wywiadzie i schizofrenie paranoidalną. Badaniem neurologicznym stwierdzono brak objaw korzeniowych i oponowe, nerwy czaszkowe bez zmian, kończyny górne i dolne, odruchy głębokie średnio-żywe, bez wyraźnej asymetrii, bez objawów patologicznych i zaburzeń czucia. Próby koordynacyjne wykonuje dość sprawnie. Badany jest leczony psychiatrycznie z powodu schizofrenii paranoidalnej. Zgodnie z wywiadem jest leczony na padaczkę. Dokumentacji aktualnego leczenia nie przedstawił. Otrzymuje D. chrono 2x 300 mg. Ostatni napad drgawkowy miał przed 6 miesiącami. Z neurologicznego punktu widzenia przy takiej jak deklarowana częstości napadów padaczki brak jest podstaw do orzekania całkowitej niezdolności badanego do pracy zawodowej. Całkowitą niezdolność do pracy zgodnie z decyzją Komisji Lekarskiej ZUS orzekano z przyczyn psychiatrycznych. Z neurologicznego punktu widzenia wnioskodawca jest zdolny do pracy zarobkowej.

/pisemna opinia biegłego sądowego specjalisty z zakresu neurologii J. Z. – k. 192-193/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie zgromadzonych dokumentów w aktach sprawy, aktach rentowych oraz opinii biegłych specjalistów z zakresu: pulmonologii, neurologii oraz psychologii i psychiatrii. Opinie te są wiarygodne i zostały sporządzone przez biegłych o specjalnościach właściwych z punktu widzenia schorzeń, na jakie cierpi wnioskodawca, w oparciu o analizę przedłożonej dokumentacji lekarskiej i bezpośrednie badanie wnioskodawcy. W ocenie Sądu, opinie biegłych są rzetelne, sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot. Biegli określili schorzenia występujące u badanego i ocenili ich znaczenie dla jego zdolności do pracy, odnosząc swą ocenę do kwalifikacji zawodowych wnioskodawcy. W ustnej opinii uzupełniającej biegły psychiatra dodatkowo w sposób szczegółowy odniósł się do zgłoszonych przez pełnomocnika organu rentowego pytań. Pod względem psychiatrycznym wnioskodawca został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, całkowita niezdolność do pracy powstała w okresie nauki szkolnej tj. w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku, nie można jednak precyzyjnie określić daty powstania niezdolności do pracy.

Sąd pominął jedynie wniosek zawarty w opinii biegłego psychologa, w którym biegły ten stwierdził, że w obecnym stanie psychicznym opiniowany nie jest całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej, której podjęcie mogłoby stanowić czynnik terapeutyczny, motywujący
i aktywizujący do samodzielnej egzystencji. Wskazać bowiem należy, że dowód z opinii biegłego psychologa w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma zasadniczego znaczenia, a jedynie charakter pomocniczy. Biegły psycholog nie jest bowiem lekarzem, a tym samym jego wnioski co do ewentualnej zdolności, czy też niezdolności badanego do pracy zarobkowej nie są w sprawie wiążące. Nadto biegły psychiatra odniósł się do wniosków biegłego psychologa wskazując, że ewentualne podjęcie pracy przez wnioskodawcę mogłoby mieć jedynie wymiar terapeutyczny.

W związku ze zgłoszonymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zastrzeżeniami
i pytaniami do opinii biegłego lekarza psychiatry Sąd wezwał sądowego specjalistę do ustnego uzupełnienia swojej opinii. Biegły wyczerpująco odpowiedział na wątpliwości
i pytania organu rentowego, wyjaśnił charakter stwierdzonych u odwołującego schorzeń
i podstawę przyjęcia okresu nauki w szkole, jako momentu powstania niezdolności do pracy.

Sąd uznał, iż złożone do sprawy opinie nie zawierają braków i wyjaśniają wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Biegli opinie swe wydali po przeprowadzeniu stosownych badań i dokonaniu analizy dokumentacji lekarskiej wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią sądowo-psychologiczną.

Dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą, więc mieć zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód
z kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony. Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych lub z opinii instytutu, jedynie wtedy, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974r. II CR 817/73, nie publ).

W ocenie Sądu nie ma podstaw do tego by podważać wiarygodność i moc dowodową opinii biegłych, a kwestia daty powstawania całkowitej niezdolności do pracy odwołującego się została dostatecznie wyjaśniona.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Na mocy art. 67 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku Nr 748, z późn. zm.) do renty rodzinnej uprawnieni są (…) spełniający warunki określone w art. 68-71 dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione.

W myśl art. 68 ust. 1 dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)do ukończenia 16 lat;

2)do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Według ustępu 2 przywołanego przepisu, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Zgodnie z treścią art. 65 ust. 1 renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Stosownie do ust. 2 omawianego przepisu przy ocenie prawa do renty przyjmuje się,
że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia warunek wystąpienia u niego całkowitej niezdolności do pracy, kwestią sporną
w niniejszym postępowaniu była okoliczność daty powstania całkowitej niezdolności do pracy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako datę wystąpienia u P. G. (2) całkowitej niezdolności do pracy przyjął dzień 17 grudnia 2003 roku tj. moment pierwszej hospitalizacji z przyczyn psychiatrycznych. Wnioskodawca dowodził, że niezdolność do pracy powstała u niego co najmniej od miesiąca stycznia 2000 roku.

W myśl art. 12 ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia
i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne /art. 13 ust. 1/.

Zgodnie zaś z brzmieniem art. 14. ust. 2 jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności opinii biegłego lekarza specjalisty z zakresu psychiatrii, Sąd ustalił, iż w odniesieniu do odwołującego się zostały spełnione warunki do nabycia prawa do renty rodzinnej. Biegły psychiatra jednoznacznie orzekł, iż rozpoznane u P. G. (2) schorzenie psychiatryczne skutkuje całkowitą niezdolnością wnioskodawcy do pracy oraz, że niezdolność ta powstała
w okresie nauki szkolnej tj. w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku.

Jak wynika z opinii biegłego specjalisty z zakresu pulmonologii rozpoznano u wnioskodawcy astmę oskrzelową na podłożu alergii (atopowa) - w okresie dobrostanu. Stwierdza się, że rozpoznana u badanego w dzieciństwie astma oskrzelowa, nie ograniczała oraz nadal nie ogranicza jego zdolności do pracy - odpowiedniej dla poziomu posiadanych kwalifikacji. Astma ma u badanego obecnie przebieg dość łagodny, o czym świadczy rzadkie występowanie napadów duszności - zwykle raz na 2-3 tygodnie, wynik aktualnego badania fizykalnego oraz w pełni zachowana wydolność oddechowa, o czym świadczy wynik pulsoksymerii skontrolowanej w trakcie badania. Badany od około 10 lat nie wymagał leczenia szpitalnego z powodu zaostrzenia astmy oraz nie przyjmował z jej powodu systemowych glikokortykosteroidów. Stwierdzono, że wnioskodawca prawdopodobnie rzadko korzysta z wizyt w Poradni Chorób Płuc. Z pulmonologicznego punktu widzenia ubezpieczony jest zdolny do pracy. Biegły określił, że w niniejszej sprawie rozstrzygająca będzie opinia biegłego psychologa klinicznego oraz lekarza psychiatry.

W badaniu sądowo – neurologicznym stwierdzono u wnioskodawcy padaczkę z napadami drgawkowymi w wywiadzie i schizofrenię paranoidalną. Biegły ustalił, że badany jest leczony psychiatrycznie z powodu schizofrenii paranoidalnej. Zgodnie z wywiadem jest leczony na padaczkę. Dokumentacji aktualnego leczenia nie przedstawił. Otrzymuje D. chrono 2x 300 mg. Ostatni napad drgawkowy miał przed 6 miesiącami. Z neurologicznego punktu widzenia przy takiej jak deklarowana częstości napadów padaczki brak jest podstaw do orzekania całkowitej niezdolności badanego do pracy zawodowej. Całkowitą niezdolność do pracy zgodnie z decyzją Komisji Lekarskiej ZUS orzekano z przyczyn psychiatrycznych. Z neurologicznego punktu widzenia wnioskodawca jest zdolny do pracy zarobkowej.

Jak wynika z opinii biegłego specjalisty psychologa, w oparciu o analizę akt sprawy oraz wyniki badania psychologicznego u badanego P. G. (1) stwierdza się prawidłową orientację w miejscu i czasie. W badaniu psychometrycznym stwierdza się niższy niż przeciętny poziom funkcjonowania intelektualnego. W badaniu klinicznym poziom funkcjonowania umysłowego w granicach normy intelektualnej - wpływ obniżonej motywacji do badania, jak również ubogiego w bodźce trybu życia. Pisma załączone przez opiniowanego do akt sprawy świadczą o braku cech obniżenia w powyższym zakresie. W badaniu psychometrycznym ujawniły się cechy organicznych uszkodzeń w obrębie centralnego układu nerwowego, w badaniu klinicznym nie stwierdza się istotnych zaburzeń w powyższym zakresie - wpływ obniżonej motywacji do badania. W badaniu klinicznym sprawność procesów poznawczych bez istotnego obniżenia. Należy uznać, że w porównaniu ze stanem z 2003 roku nastąpiła istotna kompensacja objawów. Ze względu na zafałszowanie wyników badania w zakresie osobowości nie można sporządzić rzetelnego profilu osobowości. Opiniowany nie ujawnia objawów wytwórczych. W obecnej chwili nie stwierdza się zaburzeń psychotycznych. W badaniu klinicznym osobowość nieprawidłowa - infantylna z obniżonym wglądem, krytycyzmem i refleksyjnością w zakresie własnego zachowania i jego przyczyn oraz obniżonym poziomem odpowiedzialności za własne działania. Stwierdza się efekty tzw. „wyuczonej bezradności”, spowodowanej nadmierną postawą chroniącą ze strony najbliższego otoczenia, postawa roszczeniowa.

Natomiast w badaniu sądowo – psychiatrycznym rozpoznano u wnioskodawcy schizofrenię paranoidalną. W trakcie badania stwierdzono, że wnioskodawca jest spowolniały psychoruchowo, orientacja wszechstronna, kontakt słowny chętny, odpowiedzi zgodne z linią pytania. Wypowiada urojenia ksobne, oddziaływania, zgłasza doznania omamowe węchowe, słuchowe, czucia ustrojowego. Występuje u badanego zawężenie treści myślenia i wypowiedzi. Badany jest autystyczny, blady afektywnie, mimika i modulacja ubogie, widoczna abolicja, spadek aktywności celowej. Wycofany z relacji społecznych. Nieco zaniedbany pod wzglądem higienicznym. Biegły ustalił, że badany jest leczony psychiatrycznie od miesiąca grudnia 2003 roku, po próbie samobójczej dokonanej z pobudek psychotycznych. Z zapisów w dokumentacji medycznej wynika, że w momencie podjęcia leczenia obecne już były nasilone objawy ubytkowe (negatywne) procesu schizofrenicznego. Pozwala to w ocenie biegłego na ustalenie, że choroba powstała dużo wcześniej, długo przed podjęciem leczenia, co najmniej kilka lat. Choroba jest lekooporna, wymaga dużych dawek leków, w tym klozapiny, którą stosuje się, jako lek ostatniego wyboru. Może być to skutkiem m.in. włączenia leczenia dopiero po kilku latach procesu chorobowego. Sprawność organizmu została naruszona przed 18 rokiem życia tj. przed 17 stycznia 2001 roku, co jest zgodne
z opinią Lekarza Orzecznika ZUS z 2005 roku. Z punktu widzenia psychiatrycznego wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy. Całkowita niezdolność do pracy powstała w okresie nauki szkolnej tj. w okresie od dnia 18 stycznia 1999 roku do dnia 5 czerwca 2002 roku. Nie można precyzyjnie określić daty powstania niezdolności do pracy.

Opinie biegłych zostały doręczone zarówno Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, jak i wnioskodawcy.

Wnioskodawca w toku postępowania zasadniczo wnosił zastrzeżenia jedynie do opinii biegłego psychologa w zakresie w jakim biegły ten stwierdził, że w obecnym stanie psychicznym opiniowany nie jest całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej, której podjęcie mogłoby stanowić czynnik terapeutyczny, motywujący i aktywizujący do samodzielnej egzystencji. Sąd jednak pominął wniosek wysunięty przez biegłego, albowiem jak już wcześniej wskazano dowód z opinii biegłego psychologa w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma jedynie charakter pomocniczy i nie jest wiążąca.

Organ rentowy w toku postępowania zgłaszał natomiast zastrzeżenia do opinii biegłego z zakresu psychiatrii, podnosząc, że jest sprzeczna z dotychczasowymi ustaleniami orzeczniczymi, z dostępnymi dokumentami medycznymi, a także z oceną biegłej psychologa powołanej na potrzeby aktualnej sprawy. Organ rentowy argumentował, że wnioskodawca po osiągnięciu 16 roku życia kontynuował naukę w liceum ekonomicznym, które ukończył planowo w dniu 5 czerwca 2002 roku zdobywając dyplom zawodowy i maturę. W tym okresie miał już pewne zaburzenia określone jako zaburzenia emocjonalne i zaburzenia kontaktów interpersonalnych, badaniem psychologicznym stwierdzono u niego cechy organicznego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, wystąpiła u niego padaczka - zmiany te wiązano przyczynowo z przebytym w 13 roku życia urazem głowy. Dopiero
w grudniu 2003 roku tj. półtora roku później rozpoznano po raz pierwszy u niego psychozę.
Wskazano, że z tego powodu ubezpieczony został uznany za osobę całkowicie niezdolną do pracy w związku z naruszeniem sprawności ustroju powstałym przed ukończeniem nauki
i przyznano mu rentę socjalną. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, iż nie kwestionuje, że pewne zaburzenia funkcjonowania psychicznego występowały u niego już wtedy, gdy był uczniem liceum, jednakże nie ma żadnych dowodów na to, że osiągały wówczas nasilenie powodujące całkowitą utratę zdolności do pracy. Przeczą temu opinie lekarskie oraz opinia wychowawcy szkolnego wnioskodawcy. W ocenie organu rentowego zaburzenia funkcjonowania psychicznego, jakie rozpoznawano już w trakcie nauki w szkole miały niewielkie nasilenie, gdyż nie utrudniały w istotny sposób dalszej nauki. Dodatkowo organ rentowy podniósł, że stanowisku biegłego psychiatry przeczy także opinia sądowo-psychologiczna sporządzona na potrzeby aktualnej sprawy, w której biegły jednoznacznie określił, że w obecnej chwili nie stwierdza się zaburzeń psychotycznych oraz że podjęcie pracy mogłoby stanowić czynnik terapeutyczny, motywujący i aktywizujący do samodzielnej egzystencji.

W ocenie Sądu zarzuty te zostały w sposób dostateczny wyjaśnione w ustnej uzupełniającej opinii biegłego psychiatry, który odniósł się do zarzutów zgłaszanych przez organ rentowy i wyjaśnił podstawę wskazania okresu nauki w szkole, jako momentu powstania niezdolności do pracy.

Biegły psychiatra wskazał, iż zgadza się z wnioskiem biegłego psychologa tylko w tym zakresie, że ewentualne podjęcie pracy przez wnioskodawcę mogłoby mieć wymiar terapeutyczny i gdyby wnioskodawca był do tego zdolny miałoby to pozytywny wpływ na jego zdrowie. Biegła wyjaśniła, że w momencie pierwszej hospitalizacji choroba wnioskodawcy była bardzo zaawansowana i trudno lecząca się, co wskazuje, że proces rozpoczął się wcześniej. Terapię, jaką zastosowano w trakcie pierwszej hospitalizacji świadczy o tym, że choroba była bardzo zaawansowana. Objawy negatywne, jakie wtedy występowały nie występują z dnia na dzień, ale rozwijają się powoli. Urojenia i znaczne zmiany w funkcjonowaniu są łatwiejsze do dostrzeżenia i łatwiej można pokierować osobę na leczenie. Powolne narastanie procesu chorobowego, ubytkowego jest niedostrzegalne dla otoczenia. Proces ubytkowy polega na spłyceniu uczuciowości wyższej, zaburzeniach woli w sensie trudności realizacji woli, na wycofaniu społecznym, na skupieniu się na wewnętrznych treściach, na ambiwalencji wobec świata, które są różnie przejawiane. Biegła opisała, iż generalnie osoba chora wycofuje się z życia w głąb siebie, przestaje podejmować inne aktywności poza biologicznymi, a jej życie emocjonalne ulega zubożeniu w zakresie żywości emocji. Natomiast podczas leczenia szpitalnego tego typu zaburzenia zostały u badanego zdiagnozowane. Były na tyle głębokie, że świadczyły o wcześniejszym ich powstaniu. Wnioskodawca początkowo swoje dolegliwości zgłaszał lekarzowi rodzinnemu i neurologowi. Najprawdopodobniej pierwsze objawy psychozy były odbierane, jako objawy somatyczne. Badany nie został wcześniej pokierowany do psychiatry, ale już wcześniej poszukiwał pomocy. U wnioskodawcy dominowały bóle głowy, które były związane z urazem głowy i zatruciem tlenkiem węgla. Obecnie wiadomo, że te dolegliwości miały podłoże psychotyczne. W momencie gdy rozpoznane jest już schorzenie, analiza dokumentacji pozwala stwierdzić, że wnioskodawca był chory dużo wcześniej. U wnioskodawcy miały miejsce poważne urazy i utrzymujące się bóle głowy mogły być postrzegane, jako wynik tych urazów. Bóle głowy nie ustąpiły do dzisiaj, a więc można przypuszczać, że są one wynikiem psychozy. Doznania fizyczne są bardzo oporne na leczenie z przebiegu psychozy. Data powstania niezdolności do pracy przyjęta przez organ rentowy to data pierwszej hospitalizacji, ale wtedy stwierdzono już ciężki proces psychotyczny. Z uwagi na zapisy w dokumentacji medycznej należy stwierdzić, że ten proces zaczął się co najmniej 4-5 lat wcześniej. Uraz głowy w wieku 13 lat był początkiem zaburzeń psychicznych, ale nie można z całą pewnością stwierdzić żeby to początek choroby psychicznej. W ocenie biegłego wnioskodawca był całkowicie niezdolny do pracy z przyczyn psychiatrycznych przed 18 rokiem życia. Biegły podkreślił, że w dokumentacji organu rentowego jest orzeczenie wcześniejsze, że wnioskodawcy niezdolność do pracy powstała przed 18 rokiem życia. Biegły podtrzymał w całości swoją opinię i wskazał, że rokowanie odzyskania zdolności do pracy u wnioskodawcy jest niepomyślne.

Sąd podzielił opinie biegłych specjalistów z zakresu diabetologii, neurologii, czesiowo opinię biegłego psychologa, a przede wszystkim opinię biegłego specjalisty z zakresu psychiatrii uznając, że są one pełne, jasne i dają wystarczający obraz stanu zdrowia ubezpieczonego. Opinia biegłego z zakresu psychiatrii pozwala na ustalenie okresu, w którym powstała u wnioskodawcy całkowita niezdolność do pracy. Opinia biegłego może być oceniona przez Sąd i podważona dowodem z innej opinii. Organ rentowy, jak każda strona w procesie, w myśl art. 6 k.c. winien dowodzić swoich racji, a nie tylko przedstawiać poglądy. W konsekwencji w sprawie nie pojawiły się argumenty, które mogłyby budzić wątpliwość Sądu, co do jednoznaczności wskazanych opinii.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wnioskodawca złożył wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej w dniu 30 kwietnia 2014 roku, a stan całkowitej niezdolności do pracy odwołującego zgodnie z opinia biegłego psychiatry powstał w dniu 5 czerwca 2002 roku (data końcowa okresu, w którym powstała niezdolność do pracy).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na postawie art. 477 14 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Zarządzenie: wyrok wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego, wypożyczając akta rentowe i doręczając żądany odpis protokołu.21.12.2015