Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 września 2019 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku I. R. z dnia 28 czerwca 2019 roku, wobec orzeczenia przez Komisję Lekarską ZUS okresowej częściowej niezdolności do pracy, ponownie ustalił od dnia 1 września 2019 roku tj. po ustaniu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Organ rentowy wskazał, iż renta przysługuje do dnia 30 września 2022 roku.

/decyzja z dnia 12 września 2019 roku – k. 9-10v załączonych akt rentowych/

W dniu 16 października 2019 roku odwołanie od powyższej decyzji złożyła I. R., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając decyzję w całości. Skarżonej decyzji wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż I. R. jest częściowo niezdolna do pracy do dnia 30 września 2022 roku w sytuacji, gdy organ rentowy w dacie wydania spornej decyzji posiadał wiedzę, iż wnioskodawczyni z przyczyn psychiatrycznych jest całkowicie niezdolna do pracy i niezdolność ta ma charakter trwały. W konkluzji tak sformułowanych zarzutów, strona odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, iż wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do pracy, a ponadto o zasądzenie od organu rentowego na rzecz I. R. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 3-6/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 20 listopada 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 11/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni I. R. urodziła się w dniu (...).

/bezsporne/

Wnioskodawczyni I. R. posiada zarejestrowaną działalność gospodarczą pod nazwą P.H.Z. (...).” EXPORT IMPORT I. R.. Stałym miejscem wykonywania działalności gospodarczej jest miasto Ł.. Przedmiotem działalności gospodarczej jest sprzedaż hurtowa maszyn dla przemysłu tekstylnego oraz maszyn do szycia i maszyn dziewiarskich.

/wydruk z (...) k. 81/

Wnioskodawczyni I. R. posiada prawo jazdy kategorii B nr (...). Uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii B wnioskodawczyni uzyskała w dniu 12 grudnia 1988 roku, prawo jazdy zostało wydane w dniu 26 września 2002 roku bezterminowo.

W aktach ewidencyjnych kierowcy znajduje się świadectwo lekarskie z dnia 12 października 1988 roku wydane przez Lekarza Poradni Ogólnej Rejon nr 8 Zespołu (...) w Ł., z treści którego wynika, że wnioskodawczyni jest zdolna do kierowania samochodem osobowym kategorii B. Orzeczenie to stanowiło podstawę do wydania I. R. uprawnień.

/informacja z Urzędu Miasta Ł. – k. 84/

Wnioskodawczyni legitymuje się orzeczeniem Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Ł. z dnia 13 stycznia 2012 roku, na podstawie którego zaliczono I. R. do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z symbolami przyczyny niepełnosprawności 02-P, 05-R oraz 10-N, a ponadto orzeczeniem Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. z dnia 30 października 2013 roku, w którym uznano wnioskodawczynię za osobę o znacznym stopniu niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności 02-P.

/orzeczenie z dnia 13 stycznia 2012 roku – k. 58 załączonych akt rentowych, orzeczenie z dnia 30 października 2013 roku – k. 88-89 załączonych akt rentowych/

Wyrokiem z dnia 7 października 2019 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawczyni I. R. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 lutego 2016 roku do dnia 31 stycznia 2017 roku. Wyrok uprawomocnił się z dniem 14 listopada 2019 roku.

/wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 października 2019 roku – k. 253 załączonych akt sprawy VIII U 2530/17, zarządzenie w przedmiocie stwierdzenia prawomocności wyroku – k. 253v załączonych akt sprawy VIII U 2530/17/

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2017 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawczyni I. R. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 lutego 2017 roku do dnia 14 sierpnia 2019 roku. Wyrok uprawomocnił się z dniem 28 grudnia 2017 roku.

/wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 22 listopada 2017 roku – k. 53 załączonych akt sprawy VIII U 1380/17, zarządzenie w przedmiocie stwierdzenia prawomocności wyroku – k. 53v załączonych akt sprawy VIII U 1380/17/

W dniu 26 czerwca 2019 roku wnioskodawczyni I. R. złożyła wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

/wniosek – k. 1-1v załączonych akt rentowych/

W opinii konsultanta psychologa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 sierpnia 2019 roku wskazano, iż wnioskodawczyni w trakcie badania psychologicznego była prawidłowo zorientowana auto- i allopsychicznie, w trudnym kontakcie słownym, w nastroju zmiennym, skłonna do zadrażnień, przeżywania i okazywania złości, gniewu, infantylna, manipulująca, roszczeniowa. W badaniu wykorzystano testy organiczne B. i B. oraz Diagnostyczny Kwestionariusz Osobowości. W opinii podano również, iż wyniki tzw. testów organicznych nie nadają się do wiarygodnej oceny z uwagi na bardzo niską motywację do dokonywania wysiłku poznawczego, wyniki (...) wnioskodawczyni na większość pytań nie udzielała odpowiedzi.

/opinia konsultanta psychologa z dnia 13 sierpnia 2019 roku – k. 97-98 załączonych akt rentowych/

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 20 sierpnia 2019 roku stwierdzono, iż wnioskodawczyni I. R. nie jest niezdolna do pracy.

/orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 20 sierpnia 2019 roku – k. 3-3v załączonych akt rentowych/

W opinii lekarskiej z dnia 20 sierpnia 2019 roku u wnioskodawczyni I. R. rozpoznano organiczne zaburzenia osobowości, padaczkę również z napadami czynnościowymi, wadę rozwojową opon mózgowych skutkującą wielokrotnymi zapaleniami opon mózgowo – rdzeniowych po plastyce w 1990 roku z powodu płynotoku. Numer statystyczny choroby zasadniczej oznaczono, jako: F07.

/opinia lekarska z dnia 20 sierpnia 2019 roku – k. 99-100 załączonych akt rentowych/

W dniu 3 września 2019 roku wnioskodawczyni I. R., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, złożyła sprzeciw od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 20 sierpnia 2019 roku.

/sprzeciw – k. 104-105 załączonych akt rentowych/

Orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS nr KL 21003 z dnia 12 września 2019 roku stwierdzono, iż wnioskodawczyni I. R. jest częściowo niezdolna do pracy do dnia 30 września 2022 roku, natomiast częściowa niezdolność do pracy trwa od dnia 1 lutego 2016 roku.

/orzeczenie Komisji Lekarskiej z dnia 12 września 2019 roku – k. 8-8v załączonych akt rentowych/

W opinii lekarskiej z dnia 12 września 2019 roku u I. R. rozpoznano organiczne zaburzenia osobowości, nastroju i zachowania, padaczkę również z napadami czynnościowymi, wadę rozwojową opon mózgowych z przebytymi zapaleniami opon mózgowo – rdzeniowych i plastyką w 1990 roku z powodu płynotoku, numer statystyczny choroby zasadniczej oznaczono, jako: F07.

/opinia lekarska z dnia 12 września 2019 roku – k. 106-108 załączonych akt rentowych/

Z punktu widzenia biegłego neuropsychologa, u wnioskodawczyni stwierdza się:

1.  Prawdopodobne osłabienie sprawności procesów poznawczych na skutek zaistniałych w dzieciństwie i wczesnej młodości zmian organicznych w mózgu;

2.  Stopień stwierdzonych zaburzeń nie ulega istotnym zmianom od czasu wykonania zabiegu neurochirurgicznego;

3.  Określenia stopnia zaburzeń poznawczych i emocjonalnych nie można wykonać z powodu całkowitego braku współpracy ze strony wnioskodawczyni;

4.  Prezentowany przez I. R. kliniczny obraz zaburzeń jest typowy dla osoby agrawującej;

Wnioskodawczyni nigdy nie poddała się badaniu psychologicznemu, zatem nie ma możliwości rzeczywistej oceny stopnia występujących u niej zaburzeń. Nie poddała się także hospitalizacji, gdyż „reaguje silnym lękiem na jakąkolwiek propozycję umieszczenia w szpitalu”.

Prezentowany przez badaną w rozmowie i zachowaniu obraz kliniczny może sugerować nasilone zaburzenia poznawcze i emocjonalne. Jednak dopiero przy próbie wykonania określonych zadań (np. prostych testów do oceny pamięci i innych procesów poznawczych) widoczne są zachowania typowe dla osób celowo przedstawiających się, jako poważnie zaburzone. Wnioskodawczyni nie jest w stanie narysować prostej figury, czy tarczy zegara, odpowiedzieć na proste pytanie.

Nie ma podstaw w badaniu obrazowym, czy w dokumentacji medycznej na to, aby tak głębokie zaburzenia występowały. Osoby z uszkodzeniami organicznymi mózgu w zupełnie inny sposób wykonują zadania testowe. Nie dążą do unikania wykonania zadania, a wręcz przeciwnie, starają się każde zadanie testowe wykonać maksymalnie dobrze. Ich reakcje emocjonalne są zmienne (szybkie przechodzenie od płaczu do śmiechu), ale nie stała koncentracja na przebytym zdarzeniu, czy zdarzeniach traumatycznych w dalekiej przeszłości, płaczliwości w sytuacji, gdy wymaga się wykonania prostego zadania.

Obraz kliniczny prezentowany przez wnioskodawczynię, unikanie wykonywania testów psychologicznych i unikanie hospitalizacji są typowe dla osób celowo przedstawiających się, jako znacznie bardziej zaburzone, niż jest to w rzeczywistości. Jedynie hospitalizacja w warunkach oddziału psychiatrycznego byłaby w stanie zweryfikować rzeczywisty stopień aktualnie występujących u wnioskodawczyni zaburzeń.

Prezentowane przez wnioskodawczynię objawy kliniczne wskazują na postawę typowo agrawacyjną. Stopień zaburzeń poznawczych nie jest możliwy do oceny, gdyż wnioskodawczyni celowo nie współpracuje w trakcie badania psychologicznego.

/pisemna opinia biegłego neuropsychologa L. S. – k. 56-57/

Z punktu widzenia biegłego psychiatry, u wnioskodawczyni rozpoznaje się zaburzenia emocji i zachowania w przebiegu organicznych zaburzeń osobowości.

W chwili badania wnioskodawczyni była przytomna, w pełnej orientacji autopsychicznej i niepełnej co do czasu. Kontakt logiczny nawiązywała chętnie. Mimika chorobowo zmieniona. Afekt dostosowany. Nastrój obniżony, napęd w normie. Neguje występowanie doznań psychotycznych, treści urojeniowych spontanicznie nie wypowiada. Zaprzecza występowaniu myśli i tendencji samobójczych. Intelekt prawidłowy. Rozumienie norm społecznych prawidłowe. Widoczne uszkodzenia (...). Stan fizyczny bez istotnych odchyleń od normy.

Zaburzenia istniejące u I. R. w swym charakterze i stopniu nasilenia powodują, że jest ona obecnie osobą całkowicie niezdolną do pracy z przyczyn psychiatrycznych - niezdolność od dnia 15 sierpnia 2019 roku.

I. R. leczy się psychiatrycznie od 1998 roku, a przyczyną występujących zaburzeń jest istnienie wtórnych organicznych zmian w Ośrodkowym Układzie Nerwowym, które manifestują się klinicznie w postaci organicznych zaburzeń osobowości. Zaburzenia te powodują występujące niemal cały czas zaburzenia emocji i zachowania. Zachowanie badanej jest nacechowane teatralnością i agrawacją objawów chorobowych, ma ona małą motywację do podejmowania wysiłku, w tym aktywności życiowej, czy uczestnictwa w badaniach i testach psychologicznych. Taka postawa, w tym agrawowanie objawów nie jest jednak jednoznaczna z symulowaniem objawów, czy ich całkowitym brakiem i samo w sobie nie może powodować oceny, że badana jest zdolna do pracy. Taka, a nie inna postawa badanej wynika bowiem z jej zaburzeń osobowości, a te są uwarunkowane trwałymi zmianami w Ośrodkowym Układzie Nerwowym. Badana ma zmienioną osobowość, a podłoże tej zmiany powoduje, że nie ma możliwości jej korekty - ani farmakologicznej, ani psychologicznej. Zmieniona osobowość powoduje zaburzenia emocji i zachowania, które z kolei mają istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Wnioskodawczyni realnie nie pracuje od bardzo dawna, nie wykonuje też praktycznie żadnych obowiązków domowych, dlatego schemat bezczynności życiowej jest u niej utrwalony.

Ocenie podlega zdolność do pracy osoby, u której podstawą zaburzeń są trwałe zmiany w mózgu, które powodują zaburzenia osobowości, a te przekładają się na zaburzenia emocji i zachowania. Sam proces trwa od wielu lat i jest utrwalony, co dodatkowo powoduje trudności w jego korekcie. Wszystko to razem powoduje, że badana jest całkowicie niezdolna do pracy. Nie zmieni ona bowiem swoich przekonań i utrwalonego poczucia bezsilności i niewydolności, nie zmieni tego również stosowana farmakoterapia. Podłoże organiczne skutecznie eliminuje też działania psychoterapeutyczne.

W przypadku wnioskodawczyni istnieje możliwość odzyskania zdolności do pracy lub uzyskania częściowej niezdolności do pracy. Należałoby zmienić system rodzinny I. R., zastosować celowaną farmakoterapię, umieścić badaną w warunkach stacjonarnego ośrodka terapeutycznego. Proces terapeutyczny trwałby wiele miesięcy lub lat. Zmiany są możliwe, ale tylko teoretycznie. Przy tak dużych zaburzeniach osobowości o podłożu organicznym oraz utrwalonym systemie funkcjonowania jest to praktycznie niemożliwe.

W zachowaniach wnioskodawczyni widoczne są cechy agrawacji, jednakże nie jest to tożsame z symulacją i nie oznacza zdolności do pracy. Prezentowane zaburzenia emocji i zachowania, w tym zachowania agrawacyjne są wynikiem zaburzonej osobowości, a ta jako podstawę ma proces organiczny, a więc nieodwracalny. Zaburzenia są na tyle duże, że powodują niezdolność do pracy nawet w podstawowym zakresie. Istnieje możliwość, iż I. R. symuluje objawy, a więc w pełni świadomie prezentuje różne zaburzenia, jednakże nie da się tego potwierdzić w jednorazowym badaniu, przy prezentowanej postawie wnioskodawczyni.

Proces chorobowy istniejący u opiniowanej jest trwały w swej podstawie, a postawa badanej i jej niska motywacja powodują, iż leczenie i terapia będą procesem trudnym. Istnieje jednak szansa na zmianę wzorca zachowania i podjęcie działań mających na celu nie tylko poprawę funkcjonowania, ale i odzyskanie zdolności do pracy. Niezdolność do pracy powinna mieć charakter okresowy i wynieść 4 lata.

/pisemna opinia biegłego psychiatry M. G. – k. 19-23, pisemna opinia uzupełniająca biegłego psychiatry M. G. z dnia 24 stycznia 2021 roku – k. 37, pisemna opinia uzupełniająca biegłego psychiatry M. G. z dnia 12 sierpnia 2021 roku – k. 59-60, pisemna opinia uzupełniająca biegłego psychiatry M. G. z dnia 14 lutego 2022 roku – k. 90, pisemna opinia uzupełniająca biegłego psychiatry M. G. z dnia 9 października 2022 roku – k. 119, pisemna opinia uzupełniająca biegłego psychiatry M. G. z dnia 18 listopada 2022 roku – k. 137/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składały się dokumentacja załączona do akt przedmiotowej sprawy oraz znajdująca się w aktach organu rentowego (w tym dokumentacja medyczna wnioskodawczyni), a ponadto opinie biegłych psychiatry oraz neuropsychologa.

Na okoliczność ustalenia, czy wnioskodawczyni I. R. była w dacie zaskarżonej decyzji, bądź w dacie złożenia wniosku lub jest całkowicie, czy częściowo niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, jak również czy niezdolność ma charakter długotrwały, czy stały i jeśli tak – w jakiej dacie powstała ta niezdolność i do kiedy będzie trwała, Sąd dopuścił dowód z pisemnej opinii biegłego z zakresu psychiatrii.

Biegły psychiatra rozpoznał u wnioskodawczyni zaburzenia emocji i zachowania w przebiegu organicznych zaburzeń osobowości. Biegły uznał, iż zaburzenia istniejące u I. R. w swym charakterze i stopniu nasilenia powodują, iż jest ona obecnie osobą całkowicie niezdolną do pracy z przyczyn psychiatrycznych. Biegły ocenił, iż wprawdzie w zachowaniach wnioskodawczyni widoczne są cechy agrawacji, jednakże nie jest to tożsame z symulacją i nie oznacza zdolności do pracy. Biegły zwrócił uwagę, iż niezdolność do pracy wnioskodawczyni powinna mieć charakter okresowy i wynieść 4 lata.

Pismem procesowym złożonym w dniu 4 stycznia 2021 roku pełnomocnik organu rentowego złożył zarzuty do pisemnej opinii biegłego psychiatry wnosząc jednocześnie o przeprowadzenie badania psychologicznego celem obiektywnej oceny, na ile zaburzenia zachowania wnioskodawczyni mają charakter zmian utrwalonych, a na ile jest to jedynie planowane działanie mające na celu osiągnięcie oczekiwanego efektu.

W pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 24 stycznia 2021 roku biegły psychiatra podtrzymał w całości wnioski zawarte w treści podstawowej opinii z dnia 18 listopada 2020 roku.

Biorąc pod uwagę stanowisko organu rentowego zawarte w piśmie z dnia 4 stycznia 2021 roku, Sąd dopuścił dowód z badania neuropsychologicznego wnioskodawczyni. Biegły neuropsycholog stwierdził u I. R. prawdopodobne osłabienie sprawności procesów poznawczych na skutek zaistniałych w dzieciństwie i wczesnej młodości zmian organicznych w mózgu. Biegły ocenił, iż stopień stwierdzonych zaburzeń nie ulega istotnym zmianom od czasu wykonania zabiegu neurochirurgicznego, określenia stopnia zaburzeń poznawczych i emocjonalnych nie można wykonać z powodu całkowitego braku współpracy ze strony wnioskodawczyni, natomiast prezentowany przez I. R. kliniczny obraz zaburzeń jest typowy dla osoby agrawującej.

Biegły psychiatra, po zapoznaniu się z opinią biegłego neuropsychologa, nie zmienił swojego stanowiska w zakresie stwierdzenia u wnioskodawczyni całkowitej niezdolności do pracy. Biegły zwrócił ponownie uwagę na zmiany organiczne w (...) wnioskodawczyni, które manifestują się klinicznie w postaci zaburzeń emocji i zachowania, a te z kolei pokazują się, jako labilność emocjonalna oraz brak współpracy z badającymi i podniósł, że widoczne są w tych zachowaniach cechy agrawacji, jednakże nie istnieje możliwość potwierdzenia w jednorazowym badaniu, że wnioskodawczyni w pełni świadomie prezentuje różne zaburzenia.

Pismem procesowym złożonym w dniu 12 października 2021 roku organ rentowy sformułował kolejne zarzuty do pisemnej opinii biegłego psychiatry powołując się na treść opinii neuropsychologa, a tym samym występowanie u wnioskodawczyni znacznego stopnia agrawacji dolegliwości oraz konsekwentne odmawianie przez wnioskodawczynię poddania się obserwacji szpitalnej. Organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry.

W kolejnej pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 14 lutego 2022 roku biegły psychiatra, po zapoznaniu się z informacjami dotyczącymi zarejestrowanej działalności gospodarczej wnioskodawczyni, jak i posiadanymi przez nią uprawnieniami do kierowania pojazdami kategorii B, nie zmienił konkluzji zawartych w dotychczasowo wydanych opiniach podkreślając konieczność obserwacji szpitalnej celem wyjaśnienia wątpliwości, co do zachowań i postępowań opiniowanej I. R..

W piśmie procesowym złożonym w dniu 7 marca 2022 roku oraz w dniu 7 listopada 2022 roku organ rentowy nie zmieniając treści formułowanych w stosunku do pisemnych opinii biegłego psychiatry zastrzeżeń, poparł wnioski dowodowe zawarte w piśmie procesowym z dnia 12 października 2021 roku.

W opiniach uzupełniających z dnia 9 października 2022 roku oraz z dnia 18 listopada 2022 roku biegły określił datę końcową niezdolności do pracy I. R. wskazując jednocześnie, iż niezdolność ta powinna mieć charakter okresowy.

W ocenie Sądu Okręgowego, zastrzeżenia organu rentowego do pisemnych opinii biegłego psychiatry nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd nie stwierdził żadnych uchybień przy wydawaniu tych opinii oraz ocenił, że stanowiły one rzetelną podstawę do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie nadając tym samym powołanym opiniom istotną wartość dowodową.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 r., II URN 228/87, (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r., III AUa 1328/17, Legalis numer 1824314). Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak: postanowienie SN z 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84). Tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 roku, II UKN 617/99, OSNAPiUS 2002/1/26). Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (wyr. SN z 25.9.1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430).

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy, mając na względzie, że opinie biegłego psychiatry zawierały w swej treści wyjaśnienie wątpliwości istniejących w sprawie i odpowiadały postawionej tezie dowodowej, a ponadto zawierały czytelne wnioski, pominął wniosek dowodowy pełnomocnika organu rentowego w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego psychiatry (art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c).

Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem, przyczynami mogącymi przemawiać za koniecznością uzyskania dodatkowej opinii innego biegłego są na przykład nielogiczność wyciągniętych przez niego wniosków, zawarcie w opinii sformułowań niekategorycznych, niejednoznacznych, czy też brak dostatecznej mocy przekonującej opinii (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 lutego 2013 roku w sprawie I ACa 980/12, LEX 1293767; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 kwietnia 2013 roku w sprawie I ACa 148/13, LEX 1313335).

W ocenie Sądu, również opinia biegłego neuropsychologa okazała się rzetelna, sporządzona zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot, a wynikające z niej wnioski są logiczne i prawidłowo uzasadnione. Opinia biegłego neuropsychologa w zestawieniu z opiniami biegłego psychiatry dała ostatecznie asumpt do przyjęcia całkowitej okresowej niezdolności do pracy wnioskodawczyni I. R..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Na mocy ww. przepisu Sąd wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym, uznając, że nie zachodzi konieczność przeprowadzenia rozprawy. Ponadto, strony postępowania również nie wnosiły o przeprowadzenie jakichkolwiek dowodów na rozprawie.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania spornej decyzji - t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 z późn. zm., dalej: ustawa emerytalna) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy;

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3)  niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 2).

Stosownie do treści art. 12 ust. 1 ww. ustawy, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2).

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Jak stanowi art. 13 ust. 1 ustawy, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1)  stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2)  możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Możliwość uznania całkowitej niezdolności do pracy jest wykluczona przy zachowaniu choćby ograniczonej zdolności do pracy, ale w tzw. normalnych warunkach. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu /wyrok Sądu Najwyższego - Izby Pracy z dnia 20 kwietnia 2017 roku, I UK 172/16, LEX nr 2294417/. Stanowiąc o całkowitej niezdolności do pracy, ustawodawca w art 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), posłużył się określeniem "jakakolwiek praca”. Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy) - art. 12 i art. 13 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osobą całkowicie niezdolną do pracy jest zatem osoba, która spełnia oba te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem biologicznym i ekonomicznym /wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 września 2014 roku, III AUa 851/14, Opublikowano: LEX nr 1511613/.

W niniejszym postępowaniu bezspornym okazał się fakt, iż I. R. spełnia wszystkie przesłanki zawarte w treści art. 57 ustawy emerytalnej przemawiające za przyznaniem jej renty z tytułu niezdolności do pracy. Kwestią do rozstrzygnięcia przez Sąd w przedmiotowej sprawie było ustalenie, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych w toku postępowania orzeczniczego prawidłowo ocenił stopień niezdolności do pracy skarżącej.

Z zebranego materiału dowodowego tj. dokumentów znajdujących się w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, aktach sądowych, dokumentacji medycznej wnioskodawczyni oraz z opinii biegłych psychiatry oraz neuropsychologa wynika, że wnioskodawczyni jest nadal osobą całkowicie okresowo niezdolną do pracy, z kolei stanowisko organu rentowego, jakoby w przypadku odwołującej się występowała jedynie częściowa okresowa niezdolność do pracy, nie zasługiwało na aprobatę tut. Sądu.

Biegły psychiatra rozpoznał u wnioskodawczyni zaburzenia emocji i zachowania w przebiegu organicznych zaburzeń osobowości. W ocenie biegłego, przyczyną powyższego jest istnienie wtórnych organicznych zmian w Ośrodkowym Układzie Nerwowym. Pomimo, iż biegły zwrócił uwagę na zachowanie wnioskodawczyni nacechowane teatralnością, i agrawacją objawów, nie stwierdził, jakoby skutkowałoby ono oceną, iż I. R. jest zdolna do pracy. Biegły pokreślił, iż zdolność wnioskodawczyni do pracy jest weryfikowana biorąc pod uwagę, iż podstawą zaburzeń skarżącej są trwałe zmiany w mózgu, które powodują zaburzenia osobowości przekładające się na zaburzenia emocji i zachowania I. R.. Zaburzenia te, według biegłego, w przypadku odwołującej są na tyle duże, iż powodują niezdolność do pracy nawet w podstawowym zakresie bez postulowanych zachowań agrawacyjnych. W ocenie biegłego, istnieje możliwość, iż wnioskodawczyni symuluje objawy, jednakże jest to trudne do potwierdzenia w jednorazowym badaniu, a sposobność taka powstanie jedynie poprzez przeprowadzenie kilkudniowej obserwacji szpitalnej I. R..

W toku postępowania, pełnomocnik wnioskodawczyni, którym został ustanowiony mąż I. W. R., w treści przedłożonych do akt pism zwracał uwagę na niemożność umieszczenia skarżącej na obserwacji szpitalnej z uwagi na jej traumatyczne przeżycia związane z pobytami wnioskodawczyni w szpitalach oraz śmiercią matki wnioskodawczyni w szpitalu psychiatrycznym. Z tychże względów, nie istniała perspektywa weryfikacji ewentualnego, w pełni świadomego prezentowania zaburzeń przez I. R.. Sąd cywilny, w przeciwieństwie do sądu karnego nie posiada bowiem instrumentów, które przymusiłyby skarżącą do poddania się obserwacji psychiatrycznej w szpitalu. Nie mniej jednak, jak wynika z opinii biegłego psychiatry, zaburzenia emocji i zachowań wnioskodawczyni nawet bez uwzględnienia postępowania agrawacyjnego, dawały podstawy do stwierdzenia całkowitej niezdolności skarżącej do pracy.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd w pełni oparł się na wnioskach biegłego psychiatry, który wziął pod rozwagę całokształt materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie, w tym dokumentację medyczną I. R. oraz przeprowadzony z nią wywiad medyczny. Ponadto, biegły nie pominął konkluzji zawartych w treści opinii biegłego neuropsychologa (wskazującego na prawdopodobne osłabienie u wnioskodawczyni sprawności procesów poznawczych na skutek zaistniałych w dzieciństwie i wczesnej młodości zmian organicznych w mózgu, stopień stwierdzonych zaburzeń nie ulegający istotnym zmianom od czasu wykonania zabiegu neurochirurgicznego oraz niemożność określenia stopnia zaburzeń poznawczych i emocjonalnych z powodu całkowitego braku współpracy ze strony skarżącej), które zwracały uwagę na ewentualne celowe i demonstrowane zachowania wnioskodawczyni, jak również nie zlekceważył okoliczności podnoszonych w toku postępowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, co do zarejestrowanej na wnioskodawczynię działalności gospodarczej oraz posiadanego przez nią prawa jazdy kategorii B. Należy jednakże podkreślić, iż organ rentowy nie wskazał żadnych faktów, które przemawiałyby za przyjęciem, iż wnioskodawczyni rzeczywiście samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą, natomiast nie udzieliła w tych granicach stosownego pełnomocnictwa. Odnosząc się natomiast do posiadanego przez nią prawa jazdy, koniecznym staje się zwrócenie uwagi, iż uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii B zostały wydane I. R. na podstawie świadectwa lekarskiego z dnia 12 października 1988 roku, z kolei skarżąca leczenie psychiatryczne podjęła dopiero od 1998 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego, opinia biegłego psychiatry, przy uwzględnieniu, iż została wydana przez lekarza właściwej z punktu widzenia medycznego specjalności przejawiała dla Sądu ostateczną wartość dowodową. Opinia biegłego neuropsychologa, zajmującego się głównie badaniem i opisywaniem związków zachodzących miedzy układem nerwowym a procesami poznawczymi, stanowiła dla opinii biegłego psychiatry charakter uzupełniający i pomocniczy. Biegli przyjęli tożsame wnioski, co do konieczności hospitalizacji wnioskodawczyni w warunkach oddziału psychiatrycznego celem szczegółowej analizy zachowań agrawacyjnych, jednakże to kategoryczność konkluzji zawartych w opiniach biegłego psychiatry, jak i jego krytyczna ocena wszystkich okoliczności dotyczących sytuacji zdrowotnej wnioskodawczyni pozwoliły Sądowi na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie.

Biegły psychiatra wskazał również, iż całkowita niezdolność do pracy wnioskodawczyni powinna mieć charakter okresowy i wynieść 4 lata, poczynając od dnia 15 sierpnia 2019 roku. W związku z tym, zważając na treść zaskarżonej decyzji oraz fakt, iż wnioskodawczyni miała przyznane prawo do renty do 31 sierpnia 2019 roku i wnioski płynące z opinii biegłego psychiatry, prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy I. R. powinno zostać ustalone okresowo poczynając od dnia 1 września 2019 roku do dnia 15 sierpnia 2023 roku.

Mając powyższe na uwadze, wobec zaistnienia podstaw do uwzględnienia odwołania, Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku tj. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał I. R. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, okresowo, od dnia 1 września 2019 roku do dnia 15 sierpnia 2023 roku.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z aktami rentowymi.

20 XII 2022 roku.