Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 grudnia 2024 r., w sprawie o sygn. akt X U 810/23, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2024 r. w Łodzi na posiedzeniu niejawnym sprawy K. J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. o świadczenie rehabilitacyjne, zobowiązanie do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego w związku z odwołaniem od decyzji wydanej w dniu 21 listopada 2023 r., nr sprawy (...), zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że:

a)  przyznał K. J. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 lipca 2023 r. do 3 sierpnia 2023 r.,

b)  zwolnił K. J. z obowiązku zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 lipca 2023 r. do 3 sierpnia 2023 r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 2.517,52 zł (dwa tysiące pięćset siedemnaście złotych pięćdziesiąt dwa grosze).

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

K. J. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) J. K. i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Wnioskodawca był niezdolny do pracy i z dniem 5 stycznia 2023 roku zakończył się okres zasiłkowy. W dniu 10 marca 2023 roku wnioskodawca złożył wniosek o świadczenie rehabilitacyjne w związku z niezdolnością do pracy spowodowaną ogólnym stanem zdrowia.

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z 28 kwietnia 2023 roku wnioskodawca został uznany za niezdolnego do pracy. Nadto orzeczono, że w związku z rokowaniem odzyskania zdolności do pracy istnieją okoliczności uzasadniające ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 7 miesięcy licząc od daty wyczerpania zasiłku chorobowego. Wskazano, że świadczenie rehabilitacyjne pozostaje w związku ze stanem narządu ruchu.

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z 28 kwietnia 2023 roku stwierdzono potrzebę rehabilitacji leczniczej w zakresie narządu ruchu w systemie ambulatoryjnym.

Decyzją z 9 maja 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. przyznał K. J. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 6 stycznia 2023 roku do 5 kwietnia 2023 roku w wysokości 90% podstawy wymiaru, od 6 kwietnia 2023 roku do 3 sierpnia 2023 roku w wysokości 75% podstawy wymiaru. Wnioskodawca był rehabilitowany w okresie od 28 czerwca 2023 roku do 13 lipca 2023 roku. Rozpoznano u niego wielopoziomową dyskopatię w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa (choroba podstawowa), zespół bólowy kręgosłupa oraz zaburzenia równowagi i stereotypu chodu do dalszej diagnostyki neurologicznej. Celem rehabilitacji była poprawa wydolności chodu i ogólnej sprawności. Cel rehabilitacji został osiągnięty. Wnioskodawca 18 lipca 2023 roku odbył podróż samolotem z F. do C. z 1 przesiadką. Podróż powrotna odbyła się 18 sierpnia 2023 roku. W tym okresie wnioskodawca przebywał w miejscowości A. na wyspie B. na (...), gdzie od kilku lat przebywa przez okres kilku miesięcy rocznie, posiada ruchomości, pojazdy. U wnioskodawcy rozpoznano przebyty wypadek samochodowy w 2022 roku z krótkotrwałą utratą przytomności; długotrwały zespół bólowy korzeniowy odcinka szyjnego, piersiowego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłup; pourazowy zespół dysfunkcyjny w zakresie kończyn górnych i dolnych oraz kręgosłupa; zespół móżdżkowy prawdopodobnie pourazowy; zaburzenia równowagi i zawroty głowy pourazowe; zaburzenia adaptacyjne pourazowe. Z neurologicznego punktu widzenia pobyt wnioskodawcy na (...) nie utrudnił procesu rehabilitacyjnego. Podróż samolotem również nie utrudniła procesu leczenia i rekonwalescencji. Możliwość pobytu na (...) przy sprzyjającej pogodzie i z możliwością pływania w ciepłym morzu mogła pomóc wnioskodawcy w jego schorzeniach neurologicznych. U wnioskodawcy występują objawy zaburzeń depresyjnych warunkowanych reaktywnie. Stwierdzano u niego również objawy zaburzeń adaptacyjnych bez istotnego klinicznie nasilenia zakłóceń czynności psychicznych, które wymagałyby interwencji psychiatry i włączenia farmakoterapii. Pobyt wnioskodawcy na (...) w lipcu i sierpniu 2023 roku, w tym podróż samolotem w obie strony, nie utrudnił jego procesu leczenia i rekonwalescencji oraz nie miał negatywnego wpływu na stan psychiczny wnioskodawcy

W ocenie Sądu Rejonowego odwołanie okazało się zasadne i podlegało uwzględnieniu w całości. Sąd (...) instancji przypomniał, treść art. 18 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2780; dalej: ustawy zasiłkowej). Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy (ust. 1). Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy (ust. 2). Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, że ustawa zasiłkowa reguluje sytuacje, których zaistnienie skutkuje ustaniem prawa do świadczeń. Do takich przepisów należy przepis art. 17 cytowanej ustawy, przyjęty przez organ rentowy jako podstawa rozstrzygnięcia. Przepis ten stanowi, iż ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie lekarskie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego. Dalej Sąd meriti argumentował, że celem świadczenia rehabilitacyjnego jest umożliwienie osobie niezdolnej do pracy kontynuowania leczenia lub rehabilitacji w sytuacji, gdy okres zasiłku chorobowego jest zbyt krótki do odzyskania pełnej zdolności do pracy – a lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzi, że dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. W ocenie Sądu (...) instancji, na gruncie niniejszej sprawy nie wystąpiły okoliczności uzasadniające uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w okresie objętym decyzją. Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, podnosząc, że wykorzystywał je nieprawidłowo. Nieprawidłowości organ rentowy dopatrywał się w pobycie wnioskodawcy w okresie, jak wynika z oświadczenia wnioskodawcy i rezerwacji biletów lotniczych, od 18 lipca 2023 roku do 18 sierpnia 2023 roku na (...). Świadczenie rehabilitacyjne zostało przyznane ubezpieczonemu z uwagi na schorzenia narządu ruchu. Wnioskodawca przed podróżą odbył jednak rehabilitację zgodnie ze skierowaniem z ZUS, która przyniosła zamierzony efekt, podczas podróży samolotem korzystał z opieki personelu pod kątem posiadanego schorzenia. Nie przebywał na (...) na urlopie wypoczynkowym, lecz w ramach pobytu w drugim poza Ł. miejscem zamieszkania. Wnioskodawca korzystał ze spacerów, pływania, podejmował aktywność fizyczną, samodzielnie kontynuował podjętą rehabilitację. Z uwagi na posiadane schorzenia, wpływ podróży i pobytu wnioskodawcy na (...) został oceniony przez biegłych lekarzy specjalistów neurologa i psychiatrów. Każdy z lekarzy jednoznacznie ocenił, że ani podróż samolotem ani pobyt zagranicą nie utrudniły procesu leczenia i rekonwalescencji wnioskodawcy, nie miały również negatywnego wpływu na jego stan zdrowia. Biegli przeprowadzili badanie wnioskodawcy, zapoznali się z załączoną dokumentacją medyczną. Żadna ze stron nie kwestionowała ustaleń poczynionych przez biegłych. W świetle ustaleń faktycznych sprawy i przytoczonych rozważań, Sąd Rejonowy uznał, że na gruncie niniejszej sprawy nie doszło do nieprawidłowego wykorzystania świadczenia rehabilitacyjnego. Wnioskodawca nie otrzymał zaleceń o pozostawaniu w domu, skorzystał z rehabilitacji zaleconej przez ZUS. Biegli neurolog i psychiatrzy jednoznacznie wskazali, że podróż i pobyt K. J. na (...) nie wpłynęły na pogorszenie jego stanu zdrowia, procesu leczenia.

Sąd (...) instancji podkreślił, iż odmawiając wnioskodawcy prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres objęty decyzją, organ rentowy zobowiązał go jednocześnie do zwrotu wypłaconego świadczenia wraz z odsetkami. Na gruncie niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Rejonowego, żadne z okoliczności uzasadniając zwrot świadczenia nie zachodzą. Tym samym, nałożenie na wnioskodawcę obowiązku zwrotu wypłaconej kwoty również nie jest, w ocenie Sądu Rejonowego, prawidłowe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd (...) instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 21 listopada 2023 roku w ten sposób, że przyznał K. J. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 lipca 2023 roku do 3 sierpnia 2023 roku i zwolnił K. J. z obowiązku zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego za wskazany okres wraz z odsetkami w łącznej kwocie 2517,52 zł.

Apelację od w/w orzeczenia złożył organ rentowy, zaskarżając przedmiotowy wyrok w całości.

Skarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie art. 17 ust. 1 w zw. z art. 22 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa tj. z dnia 7 grudnia 2023 r. (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 2780 ze zm.) poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 lipca 2023 r. do 3 sierpnia 2023 r. pomimo wykorzystywania przez wnioskodawcę świadczenia rehabilitacyjnego niezgodnie z jego przeznaczeniem;

2.  naruszenie art. 66 w zw. z art. 69 powołanej ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. z dnia 26 lutego 2024 r. (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 497 ze zm.) poprzez zwolnienie wnioskodawcy z obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 lipca 2023 r. do 3 sierpnia 2023 r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 2.517,52 zł;

3.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów i uznanie, że wnioskodawca nie wykorzystał świadczenia rehabilitacyjnego niezgodnie z jego przeznaczenie.

Wskazując na te zarzuty Zakład wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania albo uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi (...) instancji.

Ubezpieczony nie złożył odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona, prowadząc do reformacji zaskarżonego wyroku.

Nim jednak Sąd Okręgowy uzasadni wskazane stanowisko co do meritum wskazać należy, że Sąd odwoławczy niezależnie od tego, czy prowadzi sam postępowanie dowodowe, czy też jedynie weryfikuje ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji – to zawsze ma obowiązek samodzielnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie.

Sąd odwoławczy, będąc instancją merytoryczną, zgodnie z art. 382 k.p.c., orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w (...) instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.11.2002 r., sygn. akt IV CKN 1574/00). Wspomnieć także należy, że w odniesieniu do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia Sądu II instancji Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 r., sygn. akt III CZP 59/98 (publ. OSNC z 1999 r., Nr 7-8, poz. 124), mającej moc zasady prawnej, stwierdził, że Sąd II instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku Sądu (...) instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia. W późniejszym wyroku z 8 lutego 2000 r., II UKN 385/99 (publ. OSNAPiUS z 2001 r., Nr 15, poz. 493), podkreślono, że Sąd II instancji ma prawo i obowiązek dokonać własnej oceny wyników postępowania dowodowego, niezależnie od tego, czy ustaleń dokonuje po przeprowadzeniu nowych dowodów, ponowieniu dotychczasowych, czy też jedynie wskutek niepodzielenia ustaleń dokonanych przez Sąd (...) instancji. Podstawowym założeniem postępowania apelacyjnego jest bowiem dążenie do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia, opartego na materiale zebranym przez Sąd (...) instancji i przez Sąd odwoławczy. Skoro postępowanie odwoławcze ma przede wszystkim wymiar merytoryczny, dopiero zaś w drugiej kolejności kontrolny, to uznać trzeba, iż rozstrzygając Sąd odwoławczy może i musi oprzeć się na własnych ustaleniach.

Przechodząc do rozważań merytorycznych przypomnieć należy, że w przedmiotowej sprawie organ rentowy odmówił K. J. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, podnosząc, że wykorzystywał je nieprawidłowo. Nieprawidłowości organ rentowy dopatrywał się w pobycie skarżącego na (...), który miał miejsce w trakcie pobierania w/w świadczenia.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 501, dalej: ustawa zasiłkowa), ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Zgodnie z art. 22 ustawy zasiłkowej do świadczenia rehabilitacyjnego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 i 5, art. 12, art. 13 ust. 1, art. 15 i 17.

Ustawa zasiłkowa nie definiuje pojęcia wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z celem jego udzielenia, albowiem nie jest możliwym zdefiniowanie legalne wszystkich stanów faktycznych, które mogą zaistnieć w czasie niezdolności do pracy. Każdy stan faktyczny zatem podlega tym samym ocenie z punktu widzenia normy prawnej w kontekście sytuacji chorobowej i wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.

W doktrynie dodatkowo podnosi się, że interpretacji przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego należy dokonywać, biorąc pod uwagę ratio legis regulacji wynikającej z art. 17. Jest nią ochrona funduszu ubezpieczenia chorobowego przed nadużyciami ze strony ubezpieczonych. Utrata prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 oparta jest na założeniu nierzetelności zwolnienia lekarskiego, tj. na uznaniu, że jeżeli zaistniały wymienione zachowania, to w rzeczywistości nie zachodziła sytuacja chroniona prawem, a pracownik nadużył prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Utrata prawa do zasiłku chorobowego w okolicznościach art. 17 ustawy zasiłkowej ma zatem na celu nie tyle represjonowanie ubezpieczonego za zachowanie sprzeczne ze statusem chorego, lecz raczej przeciwdziałanie wypłacie świadczeń (w przedmiotowej sprawie świadczenia rehabilitacyjnego) w okolicznościach, które ustawodawca ocenia jako nadużycie prawa. Jest to więc nie tyle sankcja za naganne z punktu widzenia interesów instytucji ubezpieczeniowej zachowanie się ubezpieczonego, co odebranie prawa do nienależnego mu świadczenia w związku z niezachodzeniem chronionej sytuacji.

Stosownie zaś do treści art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd dokonuje oceny wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności (tak np. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu orzeczenia z 11 lipca 2002 roku, IV CKN 1218/00, LEX nr 80266). Ramy swobodnej oceny dowodów są zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnym poziomem świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (tak też Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach, np. z dnia 19 czerwca 2001 roku, II UKN 423/00, OSNP 2003/5/137). Poprawność rozumowania sądu powinna być możliwa do skontrolowania, z czym wiąże się obowiązek prawidłowego uzasadniania orzeczeń (art. 328 § 2 k.p.c.).

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga zatem wykazania, iż sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Natomiast zarzut dowolnego i fragmentarycznego rozważenia materiału dowodowego wymaga dla swej skuteczności konkretyzacji, i to nie tylko przez wskazanie przepisów procesowych, z naruszeniem których apelujący łączy taki skutek, lecz również przez określenie, jakich dowodów lub jakiej części materiału zarzut dotyczy, a ponadto podania przesłanek dyskwalifikacji postępowania sądu pierwszej instancji w zakresie oceny poszczególnych dowodów na tle znaczenia całokształtu materiału dowodowego oraz w zakresie przyjętej podstawy orzeczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego nie jest prawidłowa. Zarzuty organu rentowego obnażają dowolną ocenę materii sprawy. Taka zaś nie może dać pełnego obrazu zaistniałych zdarzeń i zgodnie z dyrektywą art. 233 § 1 k.p.c. nie może się ostać.

Z zebranego w sprawie całokształtu materiału dowodowego wynika bowiem, że K. J. wykorzystywał świadczenie rehabilitacyjne niezgodnie z jego przeznaczeniem, a tym samym decyzja organu rentowego odmawiająca ubezpieczonemu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 lipca 2023 r. do 3 sierpnia 2023 r. i zobowiązująca ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami jest prawidłowa.

Dla porządku przypomnienia wymaga, że K. J. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) J. K. i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Decyzją z dnia 9 maja 2023 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 6 stycznia 2023 r. do 5 kwietnia 2023 r. w wysokości 90% podstawy wymiaru, od 6 kwietnia 2023 r. do 3 sierpnia 2023 r. w wysokości 75% podstawy wymiaru. Zakład wypłacił wnioskodawcy świadczenie rehabilitacyjne za wskazany okres. W okresie od 28 czerwca 2023 r. do 13 lipca 2023 r. wnioskodawca odbył rehabilitację, na którą został skierowany przez ZUS. Co jednak istotne dla przedmiotowej sprawy, w okresie od 18 lipca 2023 r. do 18 sierpnia 2023 r. ubezpieczony przebywał w miejscowości A. na wyspie B. na (...).

W toku trwania przedmiotowego postępowania odwołujący podnosił, że jego pobyt na (...) nie miał charakteru wyjazdu wakacyjnego wskazując, że miejscowość do której się udał jest jego drugim miejscem stałego pobytu. Ponadto wyjazd pozytywnie wpłynął na stan jego zdrowia.

Odnosząc się do powyższego na wstępie zauważenia wymaga, że ubezpieczony w dokumentach składanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych konsekwentnie wskazywał jako miejsce zamieszkania, zameldowania wyłącznie adres w Ł.. Co więcej, pomimo planowanego wyjazdu odwołujący nie poinformował organu rentowego o zmianie miejsca pobytu.

Podkreślenia zatem wymaga, iż ubezpieczony - wobec treści art. 59 ust. 5d i ust. 5e ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. - był nie tylko zobowiązany podać wystawiającemu zaświadczenie lekarskie adres pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy, jeżeli adres udostępniony na profilu informacyjnym wystawiającego zaświadczenie lekarskie lub znajdujący się w dokumentacji medycznej ubezpieczonego różni się od adresu pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy, ale m.in. był również zobowiązany poinformować ZUS o zmianie adresu pobytu, o którym mowa w ust. 5c (a zatem wskazanego w zaświadczeniu lekarskim), w trakcie niezdolności do pracy, nie później niż w ciągu 3 dni od wystąpienia tej okoliczności.

Ponadto w ocenie Sądu II instancji ubezpieczony nie udowodnił, że Filipiny są jego drugim miejscem stałego pobytu. Co prawda w piśmie procesowym z dnia 22 stycznia 2024 r. skarżący wskazywał, że w latach 2015-2020 corocznie przez dwa do pięciu miesięcy przebywał na w/w wyspie, jednak nie doprecyzował czy wspomniane pobyty były nieprzerwane czy miały miejsce kilkukrotnie w ciągu jednego roku. Nie można również pomijać, że od ostatniego z deklarowanych stałych pobytów do spornego wyjazdu w trakcie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego minęły trzy lata. Powyższe okoliczności w ogóle nie zostały wzięte pod uwagę przez Sąd (...) instancji.

Co jednak zdaniem Sądu Okręgowego najistotniejsze, świadczenie rehabilitacyjne nie może służyć wypoczynkowi i być traktowane jako urlop wypoczynkowy. Celem świadczenia rehabilitacyjnego jest odzyskanie zdolności do pracy, dlatego powinno być wykorzystywane wyłącznie do zrealizowania tego celu ograniczając się do zwykłych czynności życia codziennego oraz czynności związanych ze stanem zdrowia.

Nie można zgodzić się z Sądem Rejonowym, że skoro ubezpieczony nie otrzymał od lekarza zaleceń o pozostawaniu w domu to mógł swobodnie dysponować swoim czasem i wyjechać za granicę.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą adnotacja na zwolnieniu lekarskim "pacjent może chodzić" nie oznacza, że jest to czas, kiedy chory może dowolnie dysponować swoim czasem. Orzeczona niezdolność do pracy z możliwością poruszania się stanowi bowiem jedynie o możliwości wykonywania zwykłych czynności dnia codziennego, dokonania zakupów żywności, zakupu leków, materiałów medycznych, udania na zabieg medyczny czy kontrolę lekarską, poruszania się po mieszkaniu. Czas zwolnienia lekarskiego nie może natomiast być traktowany jako równoważny okresowi urlopu wypoczynkowego, czy urlopu bezpłatnego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z 6 kwietnia 2017 r., sygn. II SA/Wa 1687/16, LEX nr 2290836; z 6 sierpnia 2020 r., sygn. II SA/Wa 2257/19, LEX nr 3068261, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 listopada 2002 r., sygn. III AUa 3189/01, Pr. Pracy 2003, nr 10, poz. 43).

Wszelkie inne aktywności, które nie są życiowo niezbędne – a do takich z pewnością należą zagraniczne wycieczki – narażają ubezpieczonego na zarzut wykorzystania zwolnienia niezgodnie z jego celem.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym przede wszystkim z przedłożonych przez ubezpieczonego zdjęć, czynności podjęte przez niego podczas pobytu na (...) niewątpliwie nie mogą zostać uznane za czynności dnia codziennego. Skarżący co prawda wskazywał, że korzystał ze spacerów, pływania, podejmował aktywność fizyczną, samodzielnie kontynuował podjętą rehabilitację. Zdaniem Sądu Okręgowego sporny wyjazd przybrał jednak w rzeczywistości formę tradycyjnego wyjazdu wypoczynkowego.

Nie ma przy tym znaczenia, że wnioskodawca odbył przed wyjazdem rehabilitację, na którą został skierowany przez organ rentowy. Niewątpliwie samo odbycie rehabilitacji nie uprawniało skarżącego do swobodnego dysponowania pozostałym czasem, w którym pobierał sporne świadczenie. Raz jeszcze podkreślenia wymaga, że celem świadczenia rehabilitacyjnego jest odzyskanie zdolności do pracy, a nie możliwość wyjazdu na dodatkowy urlop. W stosunkach ubezpieczeń społecznych pozwala to zatem na przyjęcie nieprawidłowości w wykorzystaniu świadczenia rehabilitacyjnego przez ubezpieczonego w postaci wykorzystania świadczenia do celów wypoczynkowych, a nie do poratowania swojego zdrowia.

Sąd II instancji nie przyjął do ustaleń faktycznych opinii biegłych sądowych.

W rozpoznawanej sprawie powołanie biegłych było w ogóle niecelowe.

Mało prawdopodobna wydaje się sytuacja, że biegły lekarz uzna wyjazd na wakacje jako przeciwwskazanie do odzyskania zdrowia. Oczywistym jest bowiem, że wyjazdy z reguły przyczyniają się do poprawy samopoczucia, bowiem zmiana otoczenia pozytywnie wpływa na ludzki organizm.

Pamiętać jednak należy, że powyższym celom służy urlop wypoczynkowy, a nie świadczenie rehabilitacyjne.

Reasumując, w przypadku odwołującego ziściły się przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej wyłączające prawo do zasiłku chorobowego za sporny okres z powodu wykorzystywania świadczenia rehabilitacyjnego niezgodnie z celem.

Przechodząc dalej wskazania wymaga, że kwestia zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego uregulowana została w art. 61 ust. 1 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym wypłatę zasiłku wstrzymuje się jeżeli: powstaną okoliczności uzasadniające ustanie prawa do zasiłku, okaże się, że prawo do zasiłku nie istniało bądź zasiłek nie może być doręczony z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto kwestię tę reguluje także art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym w przypadku pobrania nienależnego świadczenia z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych zasiłków bieżących lub innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Wyjaśnić należy, że powołany przepis nie jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 84 ustawy systemowej, albowiem żaden z przepisów ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie niż art. 84 ust. 2 ustawy systemowej kwestii zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Powyższe oznacza, że art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej (por. wyroki SN z 17.10.2012 r., (...) UK 194/11, LEX nr 1227962; z 3.12.2013 r., I UK 212/13, OSNP 2015 Nr 3, poz. 40; czy z 19.02.2014 r., I UK 331/13, OSNP 2015 nr 6, poz. 83).

Porządkując wywód wskazać należy, iż zgodnie z art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 350 z późn. zm.):

1.  Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty.

1a. W razie zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, w terminie wskazanym w decyzji zobowiązującej do zwrotu tych należności, nie nalicza się odsetek od spłaconych należności za okres od dnia przypadającego po dniu wydania decyzji do dnia spłaty.

2.  Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia;

3) świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

3. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

4. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia, zwane dalej "należnościami z tytułu nienależnie pobranych świadczeń", podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo do świadczeń nie istnieje - ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej, z zastrzeżeniem ust. 8c.

Należy wskazać, że istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczeń społecznych jest świadomość osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania prawa do tego świadczenia w całości lub w części od początku albo w następstwie mających miejsce później zdarzeń (por. wyrok SN z 17.05.2001 r., II UKN 338/00, OSNP 2003 Nr 3, poz. 71).

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w którym rozważano problematykę zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, przyjmuje się, że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Oznacza to, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej (por. wyrok SN z 2.12.2009 r., (...) UK 174/09, LEX nr 585709).

W realiach badanej sprawy Sąd II instancji stwierdził, że ubezpieczony miał świadomość tego, że wyjazd wypoczynkowy na Filipiny w okresie, w którym pobierał świadczenie rehabilitacyjne - jest niedopuszczalny i skutkuje pozbawieniem prawa do tego świadczenia. Przypomnieć należy w tym miejscu, że istotą świadczenia rehabilitacyjnego jest powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do pracy. Każdy dorosły człowiek zna istotę zwolnienia lekarskiego przez pryzmat chociażby logiki, czy też doświadczenia życiowego. Taką wiedzę niewątpliwie posiadał także wnioskodawca.

W efekcie Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczony wobec wykorzystywania świadczenia rehabilitacyjnego w sposób niezgodny z celem tego świadczenia w okresie pobranego świadczenia za okres objęty zaskarżoną decyzją powinien zwrócić pobrane świadczenia wraz z odsetkami w niekwestionowanej kwocie wynikającej z zaskarżonej decyzji.

W tym stanie rzeczy apelacja poznawanego organu rentowego okazała się uzasadniona, wobec czego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowym zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił odwołanie.