Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 28.02.2024 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi po rozpoznaniu sprawy X U 91/23 W. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł. o zasiłek chorobowy, zobowiązanie do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego na skutek odwołania W. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. z 27.12.2022 r., nr sprawy (...), zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał W. S. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 30.07.2022 r. do 29.09.2022 r. oraz zwolnił W. S. z obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego oraz zapłaty odsetek z funduszu chorobowego za okres od 30.07.2022 r. do 29.09.2022 r. w łącznej kwocie 5902,03 zł.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Od 4.04.2022 r. do 30.06.2022 r. W. S. podlegał ubezpieczeniom społecznym jako pracownik w Wytwórni (...).

W dniu 1.08.2022 r. W. S. zawarł umowę zlecenia z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z/s w S., na mocy której zobowiązał się do samodzielnego (bez nadzoru) wykonywania czynności w zakresie ochrony osób i mienia (w tym także w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego w związku z imprezą masową) lub działania na rzecz bezpieczeństwa uczestników imprezy masowej, w szczególności poprzez informowanie ich o przyjętych rozwiązaniach organizacyjnych. Zleceniobiorca zobowiązał się świadczyć usługi na wybranych przez siebie imprezach i obiektach, w ramach realizowanych przez zleceniodawcę zadań ochrony osób i mienia oraz ochrony imprez masowych. Zlecenia miało być wykonane od 1 do 31.08.2022 r. Z tego tytułu został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych od 1 do 31.08.2022 r. Skarżący świadczył usługi na rzecz spółki od 19 do 20.08.2022 r. i otrzymał z tego tytułu wynagrodzenie w kwocie 506 zł.

Wnioskodawca udał się na wyjazd do K. w sierpniu 2022 r. ze Spółką (...). W K. był przez okres 2 dni. Wnioskodawca pojechał na koncerty K. L. F.. Wnioskodawca nie pamięta, co się wówczas działo.

Od 30.06.2022 r. do 30.09.2022 r. wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim ze wskazanym numerem statystycznym choroby F31.

Wnioskodawca od 2018 r. jest leczony psychiatrycznie z powodu choroby afektywnej dwubiegunowej (symbol F31). Wnioskodawca leczy się farmakologicznie. W okresie czerwiec – sierpień obserwowano objawy maniakalne w przebiegu CHAD. Skarżący na stałe leczy się w O., skąd pochodzi jego rodzina.

W. S. od 1 do 31.08.2022 r. nie był w stanie pozwalającym na świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli w tym podpisanie w dniu 1.08.2022 r. umowy zlecenia oraz świadome wykonywanie pracy w tym okresie.

Powyższy stan faktyczny Sąd meriti ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań wnioskodawcy oraz niekwestionowanej przez strony opinii biegłej z zakresu psychiatrii, którą sąd a quo ocenił jako pełnowartościowy dowód.

Zdaniem Sądu Rejonowego odwołanie jest zasadne.

Sąd (...) instancji wyjaśnił, że prawo do zasiłku chorobowego przysługuje co do zasady ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego (art. 6 ust. 1 ustawy z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa, t.j. Dz.U. z 2022 roku, poz. 1732, zwanej dalej ustawą zasiłkową). Wyjątek od tej reguły przewidziany jest w art. 7 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1) nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;

2) nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Sąd Rejonowy ustalił, że niezdolność do pracy odwołującego powstała w czasie trwania tytułu ubezpieczenia w ramach stosunku pracy i trwała nieprzerwanie od 30.06.2022 r. do 30.09.2022 r. Z zestawienia okresów zatrudnienia i okresu niezdolności do pracy sąd meriti wywiódł, że niezdolność do pracy powstała w trakcie trwania ubezpieczenia, czyli na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Sądu a quo uznał, że oceny tej nie zmienia fakt, że w trakcie trwania okresu niezdolności do pracy doszło do rozwiązania umowy o pracę.

Sąd (...) instancji wyjaśnił, że ustawodawca zdecydował się na limitację prawa do zasiłku chorobowego wprowadzając przesłanki negatywne, których zaistnienie powoduje ustanie prawa do tego świadczenia. Jedną z nich przewiduje art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Oznacza to, iż wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy dotyczy sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie podlega żadnemu ubezpieczeniu, natomiast kontynuuje lub podejmuje działalność zarobkową uprawniającą ją do objęcia obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym .

Sąd Rejonowy zaznaczył, że innej sytuacji dotyczy natomiast art. 17 ustawy, który stanowi w ust. 1, iż ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Sąd Rejonowy podkreślił, że zakres obu przepisów jest zatem odmienny i wskazuje na odmienne okoliczności. Regulacje zawarte w art. 17 i 13 ustawy zasiłkowej mają różne podmiotowe i przedmiotowe zakresy zastosowania. Pierwszy dotyczy utraty prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli dochodzi do powstania nowego tytułu ubezpieczenia. Drugi zaś sytuacji, gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego (samo brzmienie przepisu wskazuje na istnienie ubezpieczenia poprzez ograniczenie podmiotowe przepisu do grupy „ubezpieczonych”) i traci je na skutek własnych działań polegających na „wykonywaniu” pracy zarobkowej lub wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

Sąd Rejonowy przypomniał, że w zaskarżonej decyzji organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego z obu powyższych podstaw wskazując, że prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1.08.2022 r. do 29.09.2022 r. nie przysługuje z uwagi na podjęcie pracy zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, zaś za okres od 30.07.2022 r. do 29.08.2022 r. odpowiednio z powodu wykonywania pracy zarobkowej i wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem.

W ocenie Sądu (...) instancji w przedmiotowej sprawie nie zostały spełnione żadne przesłanki przewidziane w ww. przepisach.

Odnosząc się do podstawy prawnej przewidzianej w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, sąd a quo wskazał, że okoliczność, która w ocenie organu rentowego doprowadziła do utraty przez W. S. prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres było podpisanie umowy zlecenia obejmującej okres od 1 do 31.08.2022 r. z (...) Sp. z o.o. z/s w S., która to umowa stanowiła tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Sąd meriti zbadał stan zdrowia wnioskodawcy oraz jego skutki dla podejmowanych w spornym okresie czynności i uznał, że wydana przez biegłego psychiatrę opinia nie pozostawiała żadnych wątpliwości, że W. S., z uwagi na nasilenie się choroby afektywnej dwubiegunowej, w okresie od 1 do 31.08.2022 r. nie był w stanie pozwalającym na świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli w tym podpisanie w dniu 1.08.2022 r. umowy zlecenia oraz świadome wykonywanie pracy w tym okresie.

W konsekwencji Sąd (...) instancji stwierdził, że zawarta przez wnioskodawcę w dniu 1.08.2022 r. umowa zlecenia z (...) Spółką z o.o. z/s w S. jest nieważna. Taką sankcję przewiduje przepis art. 82 k.c., zgodnie z którym nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Sąd Rejonowy wywodził, że skoro omawiana umowa zlecenia z mocy prawa jest nieważna, no to nie sposób uznać, że po ustaniu ubezpieczenia wnioskodawca podjął działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. W efekcie sąd a quo stwierdził, że przesłanki z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej nie zostały spełnione.

Zdaniem Sądu Rejonowego nie doszło również do spełnienia przesłanek z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, gdyż przepis ten dotyczy sytuacji ubezpieczonego, tzn. osoby objętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawca zaś w okresie od 30.07.2022 r. do 29.08.2022 r. (za który odmówiono mu prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 ust. 1 powołanej ustawy) nie był osobą ubezpieczoną. Tytuł ubezpieczenia pracowniczego ustał 30.06.2022 r., natomiast nowy tytuł ubezpieczenia z tytułu umowy zlecenia nie powstał, gdyż umowa zlecenia była nieważnie zawarta. W konsekwencji Sąd (...) instancji stwierdził, że ww. przepis nie ma zastosowania.

Na marginesie sąd meriti dodał, że wbrew wywodom organu rentowego, przewidziane w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej przesłanki utraty prawa do zasiłku chorobowego, tj. po pierwsze, wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy zarobkowej, po drugie, wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem, są niezależne od siebie i mają samoistny charakter. Obie przesłanki mają różne zakresy zastosowania, choć identyczny zakres normowania.

Według sądu a quo wobec ustalenia, że W. S., z uwagi na nasilenie się choroby afektywnej dwubiegunowej, w okresie od 1 do 31.08.2022 r. nie był w stanie pozwalającym na świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli w tym podpisanie w dniu 1.08.2022 r. umowy zlecenia oraz świadome wykonywanie pracy w tym okresie, brak byłoby podstaw do uznania, że spełnił przesłankę negatywną wykonywania pracy zarobkowej przewidzianą w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Powołując się na piśmiennictwo Sąd Rejonowy argumentował, że konsekwencją wynikającej ze zwrotu czasownikowego „wykonujący pracę” aktywności ubezpieczonego jest możliwość przypisania mu woli działania, co wobec niekwestionowanych wniosków opinii biegłego psychiatry w tej sprawie nie może mieć miejsca . Sąd Rejonowy podniósł, że organ rentowy nie wykazał w żaden sposób, aby wnioskodawca korzystał ze zwolnienia chorobowego w inny niewłaściwy i niezgodny w jego celem sposób.

Wobec powyższego Sąd (...) instancji stwierdził, że błędnym było przyjęcie przez organ rentowy, że zostały spełnione przesłanki z któregokolwiek z ww. przepisów, a tym samym brak podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca utracił prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. W rezultacie Sąd meriti uznał, że prawo do zasiłku chorobowego przysługiwało wnioskodawcy za cały sporny okres, a zatem otrzymany przez niego zasiłek chorobowy był świadczeniem pobranym należnie.

W efekcie powyższych rozważań Sąd (...) instancji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję, orzekając, jak w wyroku.

Apelację od przedmiotowego wyroku złożył organ rentowy zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu apelant zarzucił naruszenie:

1.  art. 477 [11] § 1 i 2 k.p.c. poprzez niewezwanie do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego płatnika składek, tj. firmy (...) Sp. z o.o. co spowodowało nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c.,

2.  prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez wydanie wyroku bez wyjaśnienia okoliczności istotnych w sprawie tzn. kwestii, czy zwolnienie lekarskie za sporny okres było przez wnioskodawcę wykorzystane w niewłaściwy i niezgodny z jego celem – także w inny niż zarobkowanie – sposób (wyjazd ze spółką (...) do K. na koncert, prowadzenie wolontariatu w spółce, pomoc w wykonywaniu tłumaczeń),

3.  prawa procesowego, tj. art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez uznanie, że wyłącznie na organie rentowym ciążyło wykazanie, że wnioskodawca korzystał ze zwolnienia lekarskiego w niewłaściwy sposób,

4.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że prawo do zasiłku chorobowego przysługiwało wnioskodawcy za cały sporny okres i otrzymany przez niego zasiłek chorobowy był świadczeniem pobranym należnie,

5.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 66, art. 13 ust. 1 pkt 2 i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25.09.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1732 ze zm.) poprzez przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za sporny okres i zwolnienie wnioskodawcy z obowiązku jego zwrotu.

W konkluzji do tak sformułowanych zarzutów apelacyjnych, pozwany wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sądowi (...) instancji sprawy do ponownego rozpoznania albo o zmianę wyroku i oddalenie odwołania albo o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi (...) instancji sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do najdalej idącego zarzutu apelacji dotyczącego nieważności postępowania z uwagi na brak udziału w sprawie zleceniodawcy ubezpieczonego, tj. (...) Sp. z o.o., jako zainteresowanego. Skarżący zarzuca, że płatnik składek powinien być wezwany do udziału w sprawie przez Sąd w charakterze zainteresowanego, zgodnie z art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c., gdyż w zaskarżonym wyroku sąd rozstrzygnął odmiennie od intencji zleceniodawcy, który zgłosił ubezpieczonego do organu rentowego i opłacił należne składki.

Wobec powyższego Sąd II instancji zważył, że art. 477 [11] § 2 k.p.c. nie egzemplifikuje przypadków, w których płatnik ma status zainteresowanego w sprawie, co potwierdza też orzecznictwo odnoszące się do różnych sytuacji. Pojęcie praw i obowiązków zainteresowanego podlega bowiem wykładni na tle indywidualnej sprawy i dlatego podlega kwalifikacji w pierwszej kolejności przez sąd powszechny. W przypadku względnej podstawy nieważności postępowania wynikającej z naruszenia praw zainteresowanego (art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 477 ¹¹k.p.c.) ocenę statusu strony (zainteresowanego) Sąd powszechny powinien samodzielnie przeprowadzić, czyli niezależnie od stanowiska organu rentowego. Należy zwrócić uwagę na określoną praktykę, w której w sprawach o prawo do zasiłku chorobowego pracodawcy nie są wskazywani jako zainteresowani. Kwestia czy było to prawidłowe zależy od wykładni i stosowania art. 477 ¹¹ k.p.c. w indywidualnej sprawie, a ściślej o wpływie na prawa i obowiązki zatrudniającego płatnika składek. Uprawnione jest ogólne wskazanie na orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmujące, że płatnik składek nie jest zainteresowanym w rozumieniu art. 477 ¹¹ § 2 k.p.c. w sprawie z odwołania pracownika od decyzji organu rentowego odmawiającej mu zasiłku chorobowego (zob. postanowienie SN z 28.06.2016 r., II UZ 17/16). Natomiast płatnik składek może być stroną postępowania np. gdy wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie uprawnień pracownika do zasiłku chorobowego w czasie trwania zatrudnienia. Wówczas jest jednak "inną osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja" (adresatem decyzji) i może wnieść odwołanie do sądu od decyzji, bowiem decyzja ustalająca uprawnienie pracownika do zasiłku chorobowego w czasie jego zatrudnienia u pracodawcy wypłacającego zasiłek, dotyczy nie tylko pracownika, ale także praw i obowiązków pracodawcy jako płatnika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18.05.1988 r., II URN 79/88,). Innymi słowy - pracodawca jako płatnik składek jest zainteresowanym i powinien uczestniczyć tylko w takich sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które bezpośrednio rzutują na jego prawa i obowiązki (zob. wyrok SN z 17.02.2021 r., (...) 22/21, LEX nr 3123188). Warto także wskazać, że w wyroku z 6.10.2021 r., I (...) 71/21 (OSNP 2022, nr 10, poz. 100) SN trafnie stwierdził, że pracodawca jako płatnik składek nie ma statusu zainteresowanego w rozumieniu art. 477(11) § 2 k.p.c. w sprawie o ustalenie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla ubezpieczonego będącego pracownikiem. Brak udziału pracodawcy (płatnika składek) w postępowaniu w sprawie o wysokość zasiłku chorobowego pracownika nie prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.)..Sąd Okręgowy pogląd wyrażony w powyższych judykatach traktuje jako własne stanowisko, wobec czego pierwszy zarzut apelacyjny dotyczący nieważności postępowania należało uznać za całkowicie bezzasadny.

Pozostałe zarzuty apelacyjne także okazały się w całości chybione. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je jako własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

W kontekście zarzutów naruszenia art. 233 k.p.c., błędnych ustaleń faktycznych oraz naruszenia art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. należy wskazać, że stanowisko apelanta jest chybione, a jego argumentacja opiera się na wyjątkowo wybiórczej optyce. Ww. zarzuty skarżącego są w zasadzie jedynie polemiką ze stanowiskiem Sądu (...) instancji i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd, i jako takie nie mogą się ostać. Apelujący przeciwstawia bowiem ocenie dokonanej przez Sąd meriti swoją analizę zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę, akcentując w sposób wybiórczy te okoliczności, które zdaniem skarżącego są dla niego korzystne, jednocześnie ignorując te, które nie odpowiadają forsowanej przez niego wersji.

W myśl art. 233 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Przepis ten daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku z całym zebranym materiałem dowodowym. Ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (zob. wyrok SN z 10.06.1999 r., II UKN 685/98, OSNAPUiS 2000 nr 17, poz. 655).

Sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, a ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, wybierając te, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Przez moc dowodową rozumie się przy tym siłę przekonania, jaką uzyskał sąd wskutek przeprowadzenia określonych dowodów o istnieniu lub nieistnieniu faktu, którego one dotyczyły. Ocena wiarygodności dowodu zależy od środka dowodowego. Sąd, oceniając wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę, czy też nie. (por. T. Ereciński, J. Gudowski, M. Jędrzejewska - "Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz", Część (...), Wyd. LexisNexis).

Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd Rejonowy właściwie rozpoznał wszelkie istotne dla rozstrzygnięcia sporu kwestie, poprawnie przeprowadził postępowania dowodowego i w efekcie prawidłowo odtworzył wszystkie istotne dla badanej sprawy okoliczności.

W szczególności wskazać należy, że bezbłędnie sąd (...) instancji stwierdził, iż zgodnie z art. 278 k.p.c. w n/n sprawie należało dopuścić dowód z opinii biegłego psychiatry, który w sposób jednoznaczny wypowiedział się we wnioskach końcowych, że w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r. wnioskodawca był w stanie wyłączającym podejmowanie przez niego świadomie i swobodne decyzji i wyrażenie woli, w tym przy zawieraniu umowy zlecenia z dnia 1.08.2022 r. oraz w okresie wykonywania tej umowy. Odmienna ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonana przez stronę apelującą, a w zasadzie odmienne wnioski jakie skarżący próbuje forsować z pominięciem jednoznacznej opinii biegłego psychiatry o stanie zdrowia psychicznego wnioskodawcy w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r., który uniemożliwiał mu świadome i swobodne podejmowanie w jego stanie psychicznym decyzji, nie są wystarczające do uznania, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisów postępowania powołanych w apelacji. Biorąc pod uwagę opinię biegłego psychiatry, zdaniem Sądu II instancji, sąd a quo wyprowadził jedyny prawidłowy wniosek, że umowa zlecenia z dnia 1.08.2022 r. zgodnie z art. 82 k.c. jest umową nieważną z mocy prawa. Przedstawioną w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację sądu (...) instancji w tym zakresie Sąd Okręgowy w całości akceptuje i przyjmuje jako własne stanowisko w sprawie. Oznacza to, że Sąd II instancji, tak, jak i sąd meriti, uznaje, że skoro umowa zlecenia z dnia 1.08.2022 r. z mocy prawa jest nieważna, a wnioskodawca był w stanie wyłączającym świadome i swobodne podejmowanie przez niego decyzji w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r., no to w rezultacie wykluczone jest przyjęcie, że po ustaniu zatrudnienia pracowniczego wnioskodawca podjął działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia go obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Stan zdrowia psychicznego wnioskodawcy ustalony na podstawie opinii biegłego psychiatry w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r. wyklucza, zdaniem Sądu II instancji, możliwość przypisania mu podejmowania świadomie i swobodnie innych czynności w związku z wykorzystaniem zwolnienia lekarskiego, przez co apelacja organu rentowego jest jedynie polemiką z właściwym rozstrzygnięciem sądu meriti.

W tym stanie rzeczy Sąd II instancji uznał, że sąd a quo w żaden sposób nie naruszył przepisów prawa materialnego, a w tym nie naruszył wbrew zarzutom apelacji art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25.09.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1732 ze zm., dalej też ustawa zasiłkowa), zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Z bezbłędnie odtworzonych przez sąd a quo faktów wynika bowiem, że po ustaniu tytułu do pracowniczego nie powstał nowy ważny tytuł do objęcia odwołującego ubezpieczeniem z uwagi na nieważność umowy zlecenia z dnia 1.08.2022 r.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 17 ust.1 ww. ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Powołany przepis zawiera bezsprzecznie dwie przesłanki, które powodują utratę prawa do zasiłku chorobowego. Pierwsza przesłanka to wykonywanie pracy zarobkowej (w okresie orzeczonej niezdolności do pracy). Druga to wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Pracą w rozumieniu omawianego przepisu jest praca w potocznym tego słowa znaczeniu, w tym także wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych - stosunku pracy, stosunków o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie. Za pracę zarobkową uważa się wszelką aktywność ludzką, która zmierza do uzyskania zarobku, nawet gdyby miała ona polegać na czynnościach nieobciążających organizmu ubezpieczonego w istotny sposób. Przy czym przy określeniu "zarobkowego" charakteru pracy wskazuje się także, że przepisy nie wymagają, aby praca była podjęta "w celu zarobkowym". Zdaniem Sądu Okręgowego, wystarczy zatem podjęcie jakiejkolwiek czynnej działalności, zmierzającej do uzyskania wynagrodzenia lub dochodu, by mówić o pracy zarobkowej rodzącej skutek w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego przez ubezpieczonego, który korzystając ze zwolnienia lekarskiego pracę taką podejmuje. Tym samym wykonywanie pracy zarobkowej, niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia ubezpieczonego, stanowi samodzielną negatywną przesłankę (podstawę) utraty prawa do zasiłku chorobowego (por. wyrok SN z 3.10.2008 r., II UK 26/08, L., wyrok SN z 9.05.2018 r., III UK 72/17, L.). Z kolei odwołując się do drugiej z przesłanek jako wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem określić można takiego typu postępowanie, które w powszechnym odczuciu jest nieodpowiednie dla osoby chorej i może nasuwać wątpliwości co do rzeczywistego stanu jej zdrowia. Podstawowym bowiem celem zwolnienia lekarskiego jest dążenie osoby przebywającej na nim do uzyskania pełnej sprawności i zdolności do pracy czy służby. Wykonywanie zatem jakichkolwiek czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy lub służby zawsze stanowi wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem, przy czym w jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, jak i inne zachowania chorego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (zob. wyrok NSA z 13.01.2021 r., III OSK (...), LEX nr 3242612). Przy czym nie chodzi tu jedynie o odzyskanie pełnej zdolności do pracy, gdyż zdrowie może być traktowane nie tylko jako stan braku objawów patologicznych, ale także jako stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej, a więc pełnej zdolności organizmu do utrzymywania równowagi między nim a środowiskiem zewnętrznym (zob. wyrok SN z 27.05.2021 r., (...) 49/21, LEX nr 3181362).

W ocenie Sądu Okręgowego wbrew zapatrywaniom apelacji, czyniąc ustalenia co do braku wykorzystywania przez wnioskodawcę zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem w spornym okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r. wskazanych zasad Sąd Rejonowy nie naruszył. Zarzuty skarżącego w tej materii sprowadzają się w zasadzie jedynie do polemiki ze stanowiskiem Sądu i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd. Organ rentowy wywiódł, że skoro wnioskodawca, co bezsporne, pojechał razem ze Spółka (...) do K. na 2 dni 19 i 20.08.2022 r. na koncert, to organ rentowy zobligowany był w świetle powołanego art. 17 ustawy zasiłkowy pozbawić go prawa za cały okres zwolnienia lekarskiego. Twierdzenie to nie ma jednak żadnego oparcia w okolicznościach sprawy, gdyż organ rentowy podnosząc wskazaną argumentację w sposób nieuzasadniony pomija bowiem całkowicie fakt, iż tytuł do pracowniczego ubezpieczenia odwołującego ustał 30.06.2022 r. a nowy nie powstał ponieważ zgodnie z opinią biegłego psychiatry ze względu na stan zdrowia psychicznego wnioskodawcy badana umowa zlecenia z dnia 1.08.2022 r. okazała się być umową nieważną z mocy prawa, a nadto stan zdrowia psychicznego odwołującego wykluczał możliwość przypisania mu podejmowania świadomych i swobodnych decyzji w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r., a zatem także w okresie, gdy przez 2 dni sierpnia, tj. 19 i 20.08.2022 r., był on na koncercie w K. ze spółką (...).

Podkreślenia wymaga, iż twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227) powinno być udowodnione przez stronę, która zgłasza to twierdzenie - art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. (zob. wyrok SN z 22.11.2001 r., (...) PKN 660/00, L.; wyrok SA we Wrocławiu z 28.04.1998 r., (...) ACa 308/98, L.). Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów (wyrok s.apel. z 28.02.2013 r., (...) ACa 613/12 w B. LEX nr 1294695).

Zdaniem Sądu II instancji nie można twierdzić, że sąd meriti na gruncie rozpoznawanej sprawy naruszył art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. Pozwany organ rentowy, choć nie był ograniczony w zakresie możliwości przedstawiania wniosków istotnych dla rozstrzygnięcia, nie przedstawił żadnych argumentów merytorycznych, które obalałyby wnioski końcowe z jednoznacznej opinii biegłego psychiatry, że wnioskodawca w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r. był w stanie wyłączającym świadome i swobodne podejmowanie decyzji, w tym także w trakcie wyjazdu do K. w sierpniu na 2 dni razem ze spółką (...).

Sąd II instancji zważył też, że należy podkreślić, iż organ rentowy zarzucając w apelacji jednocześnie naruszenie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej oraz art. 17 ust. 1 tej ustawy, zdaje się całkowicie pomijać, że przepisy te mają różne podmiotowe i przedmiotowe zakresy zastosowania. Pierwszy dotyczy utraty prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli dochodzi do powstania nowego tytułu ubezpieczenia, natomiast drugi dotyczy sytuacji, gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego i traci je na skutek własnych działań polegających na „wykonywaniu” pracy zarobkowej lub wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Powyższe trafne zauważył i wyczerpująco umówił sąd (...) instancji w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, wobec czego Sąd Okręgowy odstępuje od ponownego przytaczania argumentacji sądu a quo w tym zakresie, jednocześnie czyniąc ją integralną częścią własnych rozważań prawnych.

W ocenie Sądu II instancji chybiony jest także zarzut naruszenia art. 66 ustawy zasiłkowej, który w ust. 2 i 3 stanowi, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Zgodnie z art. 84 ust. 1, 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Uprzednie pouczenie ubezpieczonego o możliwości utraty pobranych zasiłków z przyczyn określonych w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, nie jest wymagane dla zastosowania art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.). Osoba, która otrzymuje zwolnienie lekarskie z powodu niezdolności do pracy ma świadomość wynikającą z istoty tego zwolnienia, że w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy nie może wykonywać działalności zarobkowej i innych czynności które przeciwstawiałyby się temu celowi (zob. wyrok SN z 19.02.2021 r., (...) USKP 12/21, OSNP 2021 nr 12, poz. 139).

Mając na uwadze powyższe Sąd II instancji stwierdził, że w realiach badanej sprawy Sąd Rejonowy nie naruszył art. 66 ww. ustawy zasiłkowej poprzez przyznania odwołującemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 30.07.2022 r. do 29.09.2022 r. i zwolnienie go z obowiązku jego zwrotu, skoro wnioskodawca z uwagi na stan psychiczny nie zawarł ważnej umowy zlecenia w dniu 1.08.2022 r. oraz nie miał możliwości w okresie od 1.08.2022 r. do 31.08.2022 r. świadomie i swobodnie podjąć decyzji o wykonaniu czynności, które sprzeniewierzały by się celom udzielonego mu wówczas zwolnienia, a zatem wypłacony za ten okres zasiłek chorobowy nie został pobrany w sposób nienależny. Z tych też względów także żądanie organu rentowego zwrotu wskazanych świadczeń uznać należało za niezasadne. W efekcie Sąd II instancji uznał apelację za bezzasadną także i w tym zakresie.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację.