Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

w zakresie punktu drugiego sentencji wyroku

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 lutego 2024 r., Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2024 r. w Łodzi na rozprawie sprawy z odwołania J. N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w Ł. o zasiłek chorobowy, w przedmiocie odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. z dnia 28 marca 2022 r. nr (...) zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. N. prawo do zasiłku chorobowego w okresie od 19 do 28 lutego 2022 r.

Od powyższego wyroku apelację złożył organ rentowy reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego w postaci zeznań odwołującego polegającą na uznaniu przedmiotowych zeznań za wiarygodne i wykazujące w sposób dostateczny, że niestawiennictwo odwołującego na terminie badania kontrolnego w dniu 18 lutego 2022 r. nie było wynikiem złej woli, ukierunkowanej na uniemożliwienie przeprowadzenia badania, podczas gdy odwołujący podczas zwolnienia lekarskiego stale przebywał w miejscu zamieszkania pod adresem, na który organ rentowy wysyłał wezwanie na przedmiotowe badanie, w związku z czym musiał odnotować wizytę listonosza lub fakt pozostawienia awiza w skrzynce pocztowej pozostawienia awiza w skrzynce pocztowej;

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 zd. 2 k.p.c., poprzez niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu psychiatrii na okoliczność ustalenia, czy odwołujący był niezdolny do pracy z powodu zaburzeń natury psychicznej w spornym okresie od 19 lutego 2022 r. do 28 lutego 2022 r., w sytuacji gdy ustalenie powyższej okoliczności wymaga wiadomości specjalnych;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 59 ust. 6 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczeń społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r., poz. 870), przez jego niezastosowanie, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzono materiału dowodowego powinna prowadzić do wniosku, że odwołujący nie stawiając się na badanie w dniu 18 lutego 2022 r., na skutek niepodejmowanie korespondencji organu rentowego pomimo przebywania przez zwolnienia lekarskiego pod adresem, na który kierowane były pisma Zakładu, do zasiłku chorobowego w spornym okresie od 19 lutego 2022 r. do 28 lutego 2022 r.

Mając na uwadze powyższe zarzuty na podstawie art. 386 § 1 i 4 k.p.c. strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie decyzji zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd (...) instancji.

W piśmie procesowym z dnia 20 listopada 2024 r. organ rentowy wniósł o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W punkcie 2 sentencji wyroku, Sąd Okręgowy w Łodzi rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Powyższy przepis stanowi wyjątek od reguły ponoszenia kosztów procesu przez stronę przegrywającą.

Sąd nie jest zobligowany do zastosowania art. 102 k.p.c., ale posiada taką możliwość, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy. Sądy posiadają, bowiem, swobodę kształtowania orzeczeń o kosztach procesu, a więc i kosztach zastępstwa procesowego, samodzielnie decydują, czy, na gruncie konkretnej sprawy, zachodzą owe "szczególne okoliczności", o jakich mowa w powoływanym wyżej przepisie, pozwalające na odstąpienie od obciążania strony przegrywającej kosztami postępowania.

W postanowieniu z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt IV CZ 61/13 (LEX nr 1389013) Sąd Najwyższy wskazał, iż hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu.

W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazał również, że „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (vide: postanowienie z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, LEX nr 7379, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 1976 r. sygn. IV Pz 61/76, LEX nr 7856, postanowienie Sądu Najwyższego z 16 lutego 1981 r. sygn. IV Pz 11/81, LEX nr 8307, postanowienie Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2013 r. V CZ 132/12, LEX nr 1341732).

Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 24 września 2020 r., sygn. akt (...) ACa 119/20 (LEX nr 3210537), przegranie sprawy w przeważającej części lub nawet w całości nie może stanowić przeszkody do rozstrzygnięcia o kosztach procesu w oparciu o przepis art. 102 k.p.c., który w ogóle nie nakazuje kierować się wynikiem sprawy, lecz względami słuszności.

Sąd, który rozpoznaje sprawę merytorycznie i ma osobistą styczność ze stronami procesu, może nabrać przekonania - kierując się własnym poczuciem sprawiedliwości, że w okolicznościach sprawy właściwym jest zastosowanie zasady słuszności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2020 roku, (...) ACa 504/19, LEX nr 2935657).

Ocena, czy zaistniały przesłanki do zastosowania instytucji z art. 102 k.p.c. należy do sądu rozpoznającego sprawę i orzeczenie to podlega zmianie w wyniku weryfikacji instancyjnej jedynie w wyjątkowych wypadkach. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 29 października 2015r., sygn. akt ACa 496/15 (Legalis nr 1435257) „Kwestia zastosowania art. 102 k.p.c. pozostawiona jest orzekającemu sądowi z odwołaniem się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia i poczucia sprawiedliwości. Ocena w tym zakresie ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności i może być podważona przez sąd wyższej instancji w zasadzie jedynie wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa” .

Pojęcie "wypadków szczególnie uzasadnionych" wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione. Rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. ma charakter dyskrecjonalny, kontrola instancyjna w tym zakresie jest ograniczona do sytuacji, gdy zastosowanie wzmiankowanego przepisu nie zostało w ogóle uzasadnione, bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 maja 2019 roku, V ACa 460/18, LEX nr 2704172).

Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem - sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (por. wyrok SA w Krakowie z 30 maja 2022 r., (...) ACa 1342/21, LEX nr 3706703).

W przedmiotowej sprawie, J. N. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł. z dnia 28 marca 2022 r. odmawiającej mu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 19 do 28 lutego 2022 r. W ocenie skarżącego w/w decyzja była krzywdząca, ponieważ ze względu na nasilającą się depresję nie był w stanie pracować. Jednocześnie skarżący podkreślał, że organ rentowy nie zażądał od niego przedstawienia żadnej dokumentacji ani nie wyznaczył kolejnego terminu stawienia się na badania lekarskie, tylko od razu zajął stanowisko w sprawie. Dodatkowo odwołujący podnosił, że Zakład dotychczas nie kwestionował jego niezdolności do pracy, pomimo iż występowała z tych samych przyczyn.

Mając na względzie powyższe należy zauważyć, że ubezpieczony był przekonany o tym, że stanowisko organu rentowego wyrażone w decyzji z dnia 28 marca 2022 r. jest błędne. Nie miał zatem innej możliwości niż złożyć od niej odwołanie. Była to bowiem jedyna droga, aby przyznano mu prawo do zasiłku chorobowego za sporny okres.

Przede wszystkim, jednak, podkreślenia wymaga, iż dopiero w toku trwania postępowania przed Sądem II instancji, został dopuszczony dowód z pisemnej opinii biegłego z zakresu psychiatrii. Tym samym, to dopiero z chwilą zapoznania się z treścią w/w opinii, ubezpieczony mógł powziąć wiedzę, że w spornym okresie nie wystąpiły dostateczne przesłanki konieczne do uznania go za niezdolnego do pracy, a tym samym, że stanowisko organu rentowego jest słuszne. Dodatkowo należy mieć na względzie, iż odwołujący nie korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który wyjaśniłby mu jego sytuację procesową.

W konsekwencji wobec skomplikowanej materii sprawy niniejszej, konieczności dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu psychiatrii, strona powodowa wytaczając powództwo mogła pozostawać w subiektywnym przekonaniu o słuszności swych racji.

Biorąc powyższe pod uwagę, w ocenie Sądu Okręgowego, przed wzgląd na obowiązujące zasady współżycia społecznego, należało przyjąć, iż przebieg niniejszego postępowania oraz jego finalne rozstrzygnięcie, nie pozwalały na obciążenie skarżącego kosztami procesu. W konsekwencji uprawnionym staje się stwierdzenie, iż w rozpoznawanej sprawie zaistniał szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art. 102 k.p.c., który skutkował nieobciążeniem J. N. kosztami procesu, pomimo uznania ubezpieczonego za stronę przegrywającą niniejszy spór.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd Okręgowy orzekł, jak w punkcie 2 sentencji wyroku.