Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 1 czerwca 2023 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt XU 662/22 po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2023 roku w Łodzi na rozprawie sprawy J. K. przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. o ustalenie niepełnosprawności na skutek odwołania J. K. od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. z dnia 24 sierpnia 2022 roku, nr sprawy (...). (...). (...).192.2022.D w pkt 1 oddalił odwołanie, a w pkt 2 oddalił wniosek radcy prawnego R. G. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

J. K. urodziła się (...).

Orzeczeniem z dnia 9 kwietnia 2019 roku, nr ZON-ZP.722.90.2019 (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Powiecie (...) Wschodnim zaliczył J. K. do osób niepełnosprawnych, zaś orzeczenie zostało wydane do 30 kwietnia 2022 roku.

W dniu 30 marca 2022 roku przedstawicielka ustawowa J. K. złożyła w jej imieniu wniosek o ponowne wydanie orzeczenia o niepełnosprawności po upływie ważności dotychczasowego.

Orzeczeniem z dnia 18 maja 2022 roku, nr ZON-ZP.722.131.2021 (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Powiecie (...) Wschodnim nie zaliczył J. K. do osób niepełnosprawnych.

W uzasadnieniu organ orzekający uznał, że u J. K. nie występują znaczne zaburzenia funkcjonowania organizmu, jak również niezdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych powodująca konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku. O niezaliczeniu J. K. do osób niepełnosprawnych w ocenie organu orzekającego wskazują w szczególności zaświadczenie lekarskie, historia choroby, wynik badania z 17 lutego 2022 roku oraz opinia specjalistyczna z dnia 11 maja 2022 roku.

W dniu 9 czerwca 2022 roku przedstawicielka ustawowa J. K. złożyła odwołanie od powyższego orzeczenia wnosząc o jego zmianę poprzez zaliczenie małoletniej do osób niepełnosprawnych.

J. K. jest pogodnym dzieckiem, nie odbiega od rówieśników w zakresie rozwoju psychomotorycznego. Wnioskodawczyni jest samodzielna w zakresie codziennych czynności samoobsługowych adekwatnie do wieku, wymaga prowadzenia diety, kontroli i wspomagania w ubieraniu się. Dziewczynka kontynuuje nauczanie szkolne w standardowych warunkach. Osiąga bardzo dobre wyniki w nauce, jest dokładna, kreatywna, obowiązkowa i systematyczna, ma dobre tempo pracy, prace doprowadza do końca. Chętnie wykonuje ćwiczenia na lekcjach wychowania fizycznego, choć szybko się męczy.

U wnioskodawczyni zdiagnozowano zespół rozrostu bakteryjnego ( (...)), a także przewlekłe zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (zespół jelita drażliwego, przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka) wymagające długotrwałego leczenia dietetycznego, okresowego leczenia farmakologicznego, co wiąże się z koniecznością stałej opieki specjalistycznej. Dziewczynka pozostaje pod opieką Poradni Gastroenterologicznej.

J. K. posiada wadę wzroku – krótkowzroczność, astygmatyzm, korzysta ze szkieł korekcyjnych. Odbywa wizyty kontrolne raz do roku.

J. K. pozostawała pod opieką hematologiczną z powodu niedokrwistości z niedoboru żelaza. W przeszłości wymagała suplementacji preparatem żelaza. Aktualnie nie występują wskazania do leczenia farmakologicznego.

Wnioskodawczyni była także diagnozowana w Klinice (...) oraz Poradni Reumatologicznej ze względu na dolegliwości bólowe stawów kolanowych i łokciowych. Nie potwierdzono układowej zapalnej choroby tkanki łącznej, stwierdzono suboptymalne stężenie witaminy D.

Z punktu widzenia gastroenterologicznego posiadane schorzenia nie uzasadniają uznania J. K. za osobę niepełnosprawną.

Wnioskodawczyni wymaga opieki zgodnej z normą wiekową oraz aktywnego udziału drugiej osoby w zakresie nauki, rozwoju społecznego, konsultacji specjalistycznych. Nie oznacza to jednak stałej i długotrwałej opieki jaka przynależy osobie, która nie byłaby w stanie żyć bez niej. Dziewczynka nie wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, wykonuje codzienne czynności samoobsługowe, kontynuuje nauczanie szkolne w standardowych warunkach. U wnioskodawczyni rozpoznano chorobę trwającą powyżej 12 miesięcy, stwierdza się ograniczenia funkcji organizmu wynikające z długotrwałej choroby, jednakże nie wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki innej osoby w zaspokajaniu podstawowych czynności życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach organu orzekającego, a także pisemnych opinii biegłego z zakresu chorób dzieci i gastroenterologii.

Zważywszy na przedmiot rozpoznania Sądu Rejonowego dotyczący ustalenia, czy ze względu na posiadane schorzenia wnioskodawczyni jest osobą niepełnosprawną, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu gastrologii, która została uzupełnione wobec braku odpowiedzi przez biegłego na wszystkie zakreślone tezą dowodową pytania. Do powyższej uzupełniającej opinii pisemnej zastrzeżenia wniósł pełnomocnik odwołującej się, kwestionując opinię w części, w jakiej biegły uznał, że małoletnia nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki w zaspokajaniu swoich potrzeb życiowych oraz wnosząc o udzielenie przez biegłego odpowiedzi na sformułowane pytania.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy podniósł, że pełnomocnik odwołującej się w żadnym zakresie nie podważył przedłożonej przez biegłego opinii. Nie wskazał, że opinia jest niejasna, niekompletna lub zawiera sprzeczności w swojej treści.

Po wtóre autor zastrzeżeń kwestionuje opinię biegłego w części, w jakiej biegły uznał, że małoletnia nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki w zaspokajaniu swoich potrzeb życiowych, łącząc tym samym przesłanki uznania danej osoby za osobę niepełnosprawną z punktem 7 wskazań. Brak jest podstaw do rozpatrywania kolejnych wskazań niepełnosprawności, jeśli dana osoba w ogóle nie może zostać uznana za osobę niepełnosprawną. W tym miejscu zaakcentować należy, że definicja uznania osoby poniżej 16 roku życia za osobę niepełnosprawną zakłada konieczność zapewnienia osobie orzekanej całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku, a nie jakichkolwiek potrzeb życiowych, jak to sformułowano w piśmie zawierającym zastrzeżenia.

W ocenie Sądu Rejonowego pisemne opinie biegłego gastrologa są pełne, jasne i jednoznaczne, finalnie odpowiadają zakreślonej tezie dowodowej, a wnioski biegłego są logiczne i prawidłowo uzasadnione, nadto znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym, a zwłaszcza w złożonej dokumentacji medycznej. Zdaniem Sądu Rejonowego strona odwołująca się nie wskazała na uchybienia biegłego przy wydawaniu opinii i formułowaniu wniosków, które mogłyby ją podważać.

W konsekwencji na podstawie art. 235 ² § 1 w tym pkt 5 k.p.c. Sąd Rejonowy pominął dowód z uzupełniającej opinii biegłego gastrologa uznając, że podnoszone zastrzeżenia i formułowane pytania są częściowo nieadekwatne w kontekście definicji osoby niepełnosprawnej, dodatkowo sformułowane pytania mają charakter ogólny, całkowicie teoretyczny i częściowo dotyczą kwestii mogących wystąpić w przyszłości. Nie ma znaczenia bowiem czy choroba (...) jest uleczalna, w jakich warunkach odbywa się leczenie i kto o nim decyduje. Podobnie geneza choroby u odwołującej się nie ma znaczenia dla oceny czy jest ona osobą niepełnosprawną, w szczególności z punktu widzenia kryteriów zaliczenia do osób niepełnosprawnych. Na pytanie czy osoby chore na (...) powinny stosować specjalistyczną dietę biegły udzielił odpowiedzi w wydanej opinii, zaś kwestie kto zajmuje się wdrażaniem takiej diety u pacjenta będącego dzieckiem nie wymagają wiadomości specjalnych. Wreszcie całkowicie teoretyczne pytania o to czy (...) może doprowadzić do zaburzeń wchłaniania i do czego one prowadzą jawi się jako całkowicie nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy w sytuacji, gdy Sąd Rejonowy oceniając zasadność orzeczenia organu orzekającego bierze pod uwagę stan zdrowia wnioskodawczyni i ograniczenia w jej funkcjonowaniu z daty orzeczenia przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności. Gdyby stan zdrowia odwołującej się uległ zmianie, będzie ona uprawniona do złożenia stosownego wniosku w przyszłości. Niedopuszczalna jest ocena trafności rozstrzygnięcia organu orzekającego w oparciu o potencjalne nieistniejące w chwili obecnej komplikacje zdrowotne dziewczynki.

Biegły w swojej opinii w wyczerpujący sposób opisał i podsumował rodzaj i przebieg procesu chorobowego J. K. oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu, jak również możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji. Kluczowe jest bowiem odniesienie wszelkich powyższych problemów do stanu zdrowia konkretnej osoby, nie zaś analiza możliwych scenariuszy chorobowych u jakiegokolwiek pacjenta cierpiącego na taką samą chorobę.

Tym niemniej szczegółowa analiza spełnienia lub niespełniania przez odwołującą się wymaganych przesłanek zaliczenia do osób niepełnosprawnych zostanie omówiona w dalszej części uzasadniania poświęconej rozważaniom prawnym.

Wreszcie wskazać należy, że pytania do biegłego zostały sformułowane z naruszeniem zakreślonego przez Sąd Rejonowy terminu, a zatem okazały się dodatkowo spóźnione. Mając na uwadze powyższe uwagi dopuszczenie opinii uzupełniającej zgodnie z wnioskiem strony odwołującej się zmierzałoby jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd Rejonowy podkreślił, iż podstawą zakwestionowania opinii nie może być fakt, iż treść wydanej w sprawie opinii nie jest zbieżna z zapatrywaniami oraz stanowiskiem w sprawie danej strony. Jak słusznie wskazuje się w judykaturze, opowiedzenie się za odmiennym stanowiskiem oznaczałoby bowiem przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszelkich możliwych biegłych, by upewnić się, czy niektórzy z nich nie byliby takiego zdania, jak strona kwestionująca (tak m. in.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie III AUa 1180/12, LEX 1294835; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 lutego 2013 roku w sprawie I ACa 76/12, LEX 1312019). Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, przyczynami mogącymi przemawiać za koniecznością uzyskania dodatkowej opinii od innego biegłego są na przykład nielogiczność wyciągniętych przez niego wniosków, zawarcie w opinii sformułowań niekategorycznych, niejednoznacznych czy też brak dostatecznej mocy przekonywającej opinii (tak m.in.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 lutego 2013 roku w sprawie I ACa 980/12, LEX 1293767; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 kwietnia 2013 roku w sprawie I ACa 148/13, LEX 1313335). Powyższe okoliczności nie miały zaś miejsca w niniejszym postępowaniu.

Biegły wydał rzetelną, jasną i jednoznaczną opinię wskazując dodatkowo, że dopuszczenie dowodu z opinii biegłych innych specjalności nie jest konieczne.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 100), osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 roku w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz.U. z 2009 roku nr 226, poz. 1829) precyzuje, że oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia, zwanej dalej "dzieckiem", dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Zgodnie z paragrafem 2 cytowanego rozporządzenia do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą:

1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się,

2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,

3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym,

4) psychozy i zespoły psychotyczne,

5) całościowe zaburzenia rozwojowe powodujące znaczne zaburzenia interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz nasilone stereotypie zachowań, zainteresowań i aktywności,

6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi,

7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia,

8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według S. po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni,

9) głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:

1) rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu,

2) sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu,

3) możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, iż małoletnia J. K. cierpi na zespół rozrostu bakteryjnego ( (...)), a także przewlekłe zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (zespół jelita drażliwego, przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka).

Powyższe schorzenia nie uzasadniają zaliczenia jej do osób niepełnosprawnych, co zostało jednoznacznie stwierdzone przez biegłą z zakresu chorób dzieci i gastroenterologii. Dziewczynka jest samodzielna w zakresie samoobsługi, poruszania się i komunikacji. Uczęszcza do szkoły, osiąga dobre wyniki w nauce, jest systematyczna i skrupulatna. Z uwagi na posiadane schorzenia wymaga stosowania odpowiedniej diety i konsultacji specjalistycznych. Nie powoduje to jednak konieczności zapewnienia opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Sąd Rejonowy nie podzielił zdania odrębnego zaprezentowanego przez jednego z członków składu orzekającego. Za niedookreśloną i całkowicie niewyjaśnioną należało uznać ocenę pedagoga, członka składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne, iż małoletnia wymaga pomocy w niektórych czynnościach samoobsługowych. Tego typu problemy nie były podnoszone w toku postępowania przez organami orzekającymi. Powyższe najprawdopodobniej wynikało z zapisów kwestionariusza służącego do sporządzenia oceny psychologicznej i socjalno-społecznej dziecka wypełnionego przez pracownika socjalnego, który jednak wbrew zaleceniom kwestionariusza, w niektórych miejscach wskazał, że dziewczynka „wymaga pomocy” nie precyzując o jaką pomoc chodzi, co dotyczy obszarów samodzielności w higienie i samodzielności w ubiorze. W aktach sprawy brak dokumentacji dającej podstawy do uznania, że małoletnia nie umie się samodzielnie ubrać czy zadbać o higienę, czego nie podnosiła w żadnym piśmie również przedstawicielka ustawowa wnioskodawczyni akcentując jedynie konieczność pomocy w zakresie stosowania i przygotowania diety dziecka oraz podawania lekarstw.

Sąd Rejonowy podniósł, że uzasadnienie przytoczone na poparcie zgłoszonego zdania odrębnego przez pedagoga nie zasługiwało na uwzględnienie i zdaniem Sądu Rejonowego nie mogło zdecydować o zaliczeniu małoletniej do osób niepełnosprawnych. Konieczność stałego współudziału rodziny w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji w zakresie przekraczającym pomoc dziecku w danym wieku sama w sobie nie wypełnia definicji zaliczenia do osób niepełnosprawnych osoby, która nie ukończyła 16 roku życia.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przewiduje bowiem konieczność kumulatywnego spełnienia wszystkich przesłanej przewidzianych w przepisie art. 4a. I choć J. K. ma niewątpliwie naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu długotrwałej choroby, to jednak – wbrew twierdzeniom odwołującej się oraz ocenie pedagoga zgłaszającego zdanie odrębne – małoletnia nie wymaga zapewnienia jej całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Za podstawowe potrzeby życiowe uznaje się samoobsługę, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, co zostało wyjaśnione w § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Za podstawowe potrzeby życiowe nie uznaje się jednak konieczności kontroli w przygotowywaniu odpowiedniej diety czy podawania i kontrolowania przyjmowania przez dziecko lekarstw, które należą do zadań rodzica wynikających z konieczności sprawowania pieczy nad dzieckiem. Co do zasady dziesięcioletnie i jedenastoletnie dzieci nie przyjmują same lekarstw i nie układają samodzielnie swojej diety. Nie świadczy to jednak o tym, że dziecko jest osobą niepełnosprawną. Sam fakt, że dziecko cierpi na szereg schorzeń i wymaga z tego tytułu odpowiedniego leczenia nie uzasadnia jeszcze uznania, że jest z tego powodu osobą niepełnosprawną. Brak jest jakichkolwiek podstaw do utożsamiania konieczności sprawowania pieczy rodzicielskiej z koniecznością zapewnienia dziecku całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy ustalił, że u wnioskodawczyni zdiagnozowano zespół rozrostu bakteryjnego ( (...)), a także przewlekłe zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (zespół jelita drażliwego, przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka) wymagające długotrwałego leczenia dietetycznego, okresowego leczenia farmakologicznego. Choroba objawia się bólami brzucha oraz okresowym osłabieniem. Powyższe dolegliwości są stosowania odpowiedniej diety oraz przyjmowania leków (które małoletnia przyjmuje także z powodu innych towarzyszących schorzeń czy niedoborów, np. witaminy D). Małoletnia odczuwa również bóle głowy i pozostaje pod opieką psychologa, co jak wyjaśnił biegły gastrolog, także może być wynikiem choroby przewodu pokarmowego. W opinii biegły podkreślił również, że istnieje możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem kilkudniowej antybiotykoterapii oraz diety ubogiej w fermentujące węglowodany. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło zatem na pełne ustalenia wszystkich okoliczności, które powinny zostać wzięte pod uwagę przy ocenie niepełnosprawności dziecka zgodnie z przepisem § 2 ust. 2 omawianego rozporządzenia. W tym miejscu ponownie należy uwypuklić, co strona odwołująca się stale pomija, że konieczność zapewnienia dziecku całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych musi przewyższać wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Sam fakt pomocy oraz przypilnowania przy podawaniu leków, posiłków lekkostrawnych, nutridrinków i herbatek nie czyni z nich czynności przewyższających wsparcie, jakie rodzic okazuje dziecku w wieku 10 (na moment orzekania małoletniej) czy 11 (obecnie) lat.

I choć trafnie podniesiono w odwołaniu, że w zaskarżonym orzeczeniu nie wskazano dokładnie zakresu naruszenia sprawności fizycznej lub psychicznej odwołującej się, to jednak nie ma to kluczowego znaczenia dla oceny trafności wydanego rozstrzygnięcia, bowiem w sprawie bezspornym jest, że małoletnia ma naruszoną sprawność organizmu z powodu długotrwałej choroby, co stanowi okolicznością bezsporną. Bóle brzucha, bóle głowy oraz okresowe osłabienia nie świadczą jednak o niepełnosprawności dziecka, choć niewątpliwie stanowią dyskomfort funkcjonowania.

Okoliczność, że w 2019 roku J. K. została zaliczona do osób niepełnosprawnych nie może sama w sobie przesądzać o zasadności tożsamego orzeczenia w 2022 roku, albowiem pierwotne orzeczenie zostało wydane terminowo, do 30 kwietnia 2022 roku, zaś po złożeniu kolejnego wniosku stan zdrowia oraz ograniczeń małoletniej był ponownie badany i weryfikowany adekwatnie do aktualnego stanu rzeczy. Obecnie brak podstaw pozwalających na uznanie, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zaliczenia małoletniej do grona osób niepełnosprawnych.

Mając zatem na uwadze całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, w ocenie Sądu Rejonowego brak było podstaw do uwzględnienia odwołania, co skutkowało jego oddaleniem stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił także wniosku radcy prawnego R. G. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Szczegółowe zasady ponoszenia ww. kosztów przez Skarb Państwa regulują przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 68 ze zm.).

W myśl § 3 powołanego aktu prawnego, wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej zawiera oświadczenie, że opłata nie została zapłacona w całości lub w części. Powyższy przepis statuuje podstawową zasadę zawartości wniosku o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, w myśl której warunkiem sine qua non ich przyznania jest złożenie oświadczenia, że nie zostały one pokryte w całości lub części. Brak stosownego oświadczenia stanowi nieusuwalny brak wniosku, skutkujący odmową przyznania wynagrodzenia.

Aktualność zachowały w tym zakresie poglądy judykatury i doktryny prezentowane w tym przedmiocie pod rządami rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Sformułowanie § 3 komentowanego rozporządzenia nie pozostawia więc wątpliwości, że oświadczenie, iż opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części, powinno być wyraźnie sformułowanie we wniosku radcy prawnego o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej stronie postępowania z urzędu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 133/11, LEX nr 1215161). Brak takiego oświadczenia wywołuje skutki materialnoprawne, polegające na utracie prawa do wynagrodzenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 r., (...) 27/11, LEX nr 1106755). Oświadczenie jest obligatoryjnym elementem wniosku, a jego niezłożenie stanowi brak, który nie podlega uzupełnieniu. Powyższa linia została utrzymana w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów. (por. postanowienie Sądu Najwyższego: z 29.05.2020 r., IV CSK 662/19, LEX nr 3223791, z 11.10.2022 r., I CSK 582/22, LEX nr 3508461, z 11.10.2022 r., I CSK 1670/22, LEX nr 3508467, z 18.05.2018 r., IV CSK 609/17, LEX nr 2498009)

Należy przy tym dodać, że nietrafne jest niekiedy prezentowane rozumowanie, iż samo sformułowanie wniosku „o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej” jest już jednoznaczne ze złożeniem stosownego oświadczenia, skoro w samym wniosku użyto sformułowania „nieopłaconej”. Taka treść wniosku odpowiada bowiem jedynie ustawowej nomenklaturze w tym przedmiocie, na gruncie zaś komentowanego § 3 rozporządzenia nie powinno budzić wątpliwości, że konieczne jest wyraźne oświadczenie, iż opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części, a oświadczenie to zawarte ma być właśnie we wniosku „o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej”. (por. A. Partyk, T. Partyk [w:] A. Partyk, T. Partyk, Rozporządzenie w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. Komentarz, LEX/el. 2016, § 3.)

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy wskazał, że ustanowiony w sprawie pełnomocnik z urzędu odwołującej się złożył jedno pismo procesowe, w którym nie zawarł wniosku o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej. Taki wniosek został sformułowany dopiero na rozprawie, jednak obecny na niej pełnomocnik substytucyjny nie złożył oświadczenia, że opłata nie została zapłacona w całości lub w części.

Mając na uwadze przytoczone przepisy, poglądy judykatury oraz doktryny, Sąd Rejonowy ów wniosek oddalił z uwagi na brak oświadczenia, że opłata nie została zapłacona w całości lub w części, co w rezultacie skutkowało utratą prawa do wynagrodzenia.

Apelację od w/w wyroku w całości wniósł działający w imieniu wnioskodawczyni profesjonalny pełnomocnik.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1)  naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 ustawy z dnia 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2021.1805 t.j.), poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji uznanie, że przeprowadzone w sprawie postępowanie wykazało, że Powódka nie jest osobą niepełnosprawną oraz poprzez uznanie, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego;

2)  naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 100) poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie, z uwagi na uznanie, że Powódka nie jest osobą niepełnosprawną.

Wobec powyższego wniesiono o: zmianę zaskarżonego wyroku przez uznanie, że Wnioskodawczyni jest osobą niepełnosprawną i w konsekwencji zmianę decyzji Pozwanego w tym zakresie, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do Sądu pierwszej instancji celem ponownego rozpoznania, a także przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, oświadczając że koszty te nie zostały uiszczone w całości, ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega oddaleniu.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

W rozpoznawanej sprawie w apelacji nie wniesiono o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a złożone dotychczas pisma procesowe i brak złożenia na etapie postępowania II instancyjnego wniosków dowodowych, dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przypadku, gdy głosy stron miałyby się ograniczyć tylko do powtórzenia argumentacji zawartej w pismach procesowych, to wyznaczanie rozprawy tylko w tym celu nie wydaje się uzasadnione (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 26.06.2018, III AUa 1815/17).

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy małoletnia J. K. ze względu na posiadane schorzenia jest osobą niepełnosprawną.

W apelacji wskazano na wadliwość sporządzonej przez biegłego opinii z zakresu chorób dzieci i gastroenterologii. Nadto podniesiono, że Sąd Rejonowy wydając rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie nie wziął pod uwagę zdania odrębnego członka składu orzekającego (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności.

Wniesiona apelacja w ocenie Sądu Okręgowego nie zasługuje na uwzględnienie, nie zawiera bowiem jakichkolwiek argumentów, które mogłyby skutecznie podważyć ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy.

Zaskarżone orzeczenie jest trafne i zyskuje pełną aprobatę Sądu Okręgowego.

Sąd Rejonowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego i oceny prawnej, a rozstrzygnięcie swoje również prawidłowo i wyczerpująco uzasadnił. Sąd drugiej instancji nie dopatrzył się w postępowaniu pierwszoinstancyjnym naruszenia przepisów prawa materialnego czy przepisów postępowania, skutkujących koniecznością zmiany czy uchylenia zaskarżonego wyroku.

Wskazać należy, że w myśl utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia pierwszoinstancyjnego sporządzonego zgodnie z wymaganiami art.328 k.p.c. spotyka się z pełną aprobatą sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia.

Chybionym jest apelacyjny zarzut naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c.

Art. 233 § 1 k.p.c. stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd dokonuje oceny wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności (tak np. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu orzeczenia z 11 lipca 2002 roku, IV CKN 1218/00, LEX nr 80266). Ramy swobodnej oceny dowodów są zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnym poziomem świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (tak też Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach, np. z dnia 19 czerwca 2001 roku, II UKN 423/00, OSNP 2003/5/137). Poprawność rozumowania sądu powinna być możliwa do skontrolowania, z czym wiąże się obowiązek prawidłowego uzasadniania orzeczeń (art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzednio art. 328 § 2 k.p.c.).

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga zatem wykazania, iż sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Natomiast zarzut dowolnego i fragmentarycznego rozważenia materiału dowodowego wymaga dla swej skuteczności konkretyzacji, i to nie tylko przez wskazanie przepisów procesowych, z naruszeniem których apelujący łączy taki skutek, lecz również przez określenie, jakich dowodów lub jakiej części materiału zarzut dotyczy, a ponadto podania przesłanek dyskwalifikacji postępowania sądu pierwszej instancji w zakresie oceny poszczególnych dowodów na tle znaczenia całokształtu materiału dowodowego oraz w zakresie przyjętej podstawy orzeczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego sformułowane w apelacji zarzuty w zakresie w jakim dotyczą naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. sprowadzają się w zasadzie jedynie do polemiki apelującej ze stanowiskiem Sądu i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd i jako takie nie mogą się ostać.

Sąd Okręgowy miał na względzie, że w sprawach dotyczących oceny stanu zdrowia, w których ustaleń faktycznych dokonuje się na podstawie dowodów, wymagających wiedzy medycznej, a więc wiadomości specjalnych, zasadniczym dowodem w postępowaniu sądowym jest dowód z opinii biegłego lekarza lub zespołu biegłych, mający na celu ustalenie stanu zdrowia, w tym przypadku małoletniej. Art. 278 § 1 k.p.c. stanowi, iż dopuszczenie dowodu z opinii biegłego następuje wówczas, gdy dla rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są wiadomości, wykraczające poza zakres wiadomości przeciętnej osoby posiadającej ogólne wykształcenie. Wobec tego biegłym może być jedynie osoba, która posiada wskazane wiadomości potrzebne do wydania opinii i daje rękojmię należytego wykonania czynności biegłego.

W ramach przyznanej swobody w ocenie dowodów – art. 233 k.p.c., sąd I instancji powinien zbadać wiarygodność i moc dowodu z opinii biegłego sądowego dokonując oceny tego dowodu według własnego przekonania i na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (wyrok SN z 2003-10-30 IV CK 138/02 L.). Niemniej jednak polemika z opinią biegłego nie uzasadnia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (wyrok SN z 2002-01-09 II UKN 708/00 L.). Dla obalenia twierdzeń biegłego specjalisty nie wystarcza bowiem przeświadczenie strony, iż fakty wyglądają inaczej, lecz koniecznym jest również rzeczowe wykazanie, iż wystawiona przez biegłego opinia jest niespójna bądź merytorycznie błędna.

Dowód z opinii biegłych jest przeprowadzony prawidłowo, jeżeli sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, a tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok SN z 2000-06-30 II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26).

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego (również, co do stanu zdrowia J. K.), niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 października 2022 roku, III AUa 366/21, LEX nr 3437223; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...); wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 roku, III AUa 1328/17, Legalis numer 1824314/. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy /wyr. Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1997 roku, II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430/.

Dowód z opinii biegłego z uwagi na wiadomości specjalne, jakie są przy nim wymagane, jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową,

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił opinię biegłego z zakresu chorób dzieci i gastroenterologii jako pełną, jasną i rzetelną, nie znajdując podstaw do dopuszczenia opinii z uzupełniającej opinii tego biegłego. Biegły ten nie tylko bowiem postawił w opinii określone wnioski, ale także przekonująco je uzasadnił.

Zgodnie z treścią art. 4a ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.2023.0.100) osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku..

Na podstawie § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 1 lutego 2002r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz.U. z 2022 r., nr 17, poz. 162 ze zm.) oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1. przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2. niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3. znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzone przed Sądem I instancji postępowanie dowodowe w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wykazało, że małoletnia J. K. cierpi na zespół rozrostu bakteryjnego ( (...)), a także przewlekłe zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (zespół jelita drażliwego, przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka). Powyższe schorzenia nie uzasadniają jednak zaliczenia jej do osób niepełnosprawnych, co zostało jednoznacznie stwierdzone przez biegłą z zakresu chorób dzieci i gastroenterologii. Jak już zostało wskazane we wcześniejszej części niniejszego uzasadnienia, opinia biegłego jest szczególnych środkiem dowodowym wykorzystywanym w sytuacji, gdy do ustalenia pewnych okoliczności niezbędne są wiadomości specjalne (wiedza szczególna). W istocie dowód z opinii biegłego podlega – jak każdy inny dowód – ocenie - niewątpliwie jednak jest ona ograniczona, gdyż obejmuje poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego stanowiska, stanowczość wyrażanych ocen, analizę logiczności i poprawności wniosków bez wkraczania jednak w sferę wiedzy specjalistycznej. W uzasadnieniu opinii biegły powinien wskazać przesłanki, które doprowadziły go do końcowych wniosków. Tak też było w analizowanej sprawie bowiem powołany w sprawie biegły bezbłędnie ustalił, że u małoletniej rozpoznano chorobę trwającą powyżej 12 miesięcy – stwierdzono ograniczenia funkcji organizmu wynikające z długotrwałej choroby, jednakże małoletnia nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby w zaspokajaniu podstawowych czynności życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. Sąd Rejonowy słusznie podzielił zatem opinię tego biegłego uznając ją za miarodajną w sprawie. W apelacji nie przedstawiono żadnych dowodów i argumentów medycznych pozwalających uznać, iż dokonana przez biegłego, ocena stanu zdrowia J. K. jest rażąco błędna. Należy zauważyć, że w utrwalonej praktyce orzeczniczej sądów przyjęto, iż strona chcąca podważyć wartość dowodową opinii biegłego sądowego winna przytoczyć rzeczowe argumenty uzasadniające jej twierdzenia. Jest to związane ze szczególnym charakterem tego dowodu, albowiem biegli w odróżnieniu od świadków, czy stron nie komunikują w postępowaniu swej wiedzy i spostrzeżeń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, lecz przy wykorzystaniu swojej wiedzy zawodowej i naukowej, czyli wiadomości specjalnych wykraczających poza zasób wiedzy przeciętnie wykształconego człowieka, sporządzają opinię w zakresie objętym tezą dowodową w celu ułatwienia oceny faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ( por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29 października 2013r., sygn. akt III AUa 293/13, LEX).

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy i w konsekwencji tego na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną - pkt 1 sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję udzielonego z urzędu orzeczono na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.0.1935) w zw. z § 16 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 15 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U.2023.0.2437) mając na uwadze wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020 roku, wydanego w sprawie SK 66/19. Wartość przyznanego wynagrodzenia zwiększono nadto o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności (§ 4 ust.3) - pkt 2 sentencji wyroku.