Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

Sygn. akt VIII Ua 87/19

(...)

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 maja 2019 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt X U 241/17 z odwołania J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 19 listopada 2013 roku:

1. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że nie zobowiązuje J. K. do zwrotu odsetek od nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego w kwocie 4 011,69zł

2. oddalił odwołanie w pozostałej części,

3. zasądził od J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Wnioskodawczyni J. K. od 1 lipca 2005r. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu zatrudnienia w firmie (...) sp. z o.o. Za okres od dnia 22.02.2010r. do dnia 31.03.2010r. i od 12.05.2010r. do 2.06.2010r.wypłacono jej zasiłek opiekuńczy w kwocie 15.627,60zł przyjmując do podstawy wymiaru wynagrodzenie za okres od lutego 2009r. do stycznia 2010r. (bezsporne).

Decyzją z dnia 31 października 2013r. stwierdzono, iż podstawę wymiaru w okresie od 1 marca 2008r. do 31 grudnia 2010r. stanowi kwota 4.200 zł brutto. Sąd Okręgowy w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawczyni od powyższej decyzji. Następnie Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 13 listopada 2018r. oddalił apelację (bezsporne).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał iż odwołanie jedynie w niewielkiej części zasługuje na uwzględnienie.

Sąd podniósł, iż zasady nabycia prawa do zasiłku opiekuńczego określają przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014r. poz.159). Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonej ustawą nabywają osoby objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy „zasiłkowej” podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (opiekuńczego) przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w rozpoznawanej sprawie została ustalona decyzją z dnia 31 października 2013 roku na kwotę 4.200 zł. Następnie decyzja ta została utrzymana w toku postępowania sądowego przez dwie instancje.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do sądów oznacza, że podmioty te muszą przyjmować, że dana kwestia prawna, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie rozpoznawanej, kształtuje się tak jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym orzeczeniu. Przesądzenie tej kwestii oznacza, że w późniejszym postępowaniu nie może być ona już ponownie badana, a zatem zachodzi konieczność ograniczenia dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem. W związku z powyższym zgodnie z treścią art. 217 § 2 k.p.c. Sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione (…).Z racji tego, iż w toku postępowania sądowego została ustalona podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na kwotę 4.200 zł., a orzeczenie to wiąże Sąd rozpoznający niniejsza sprawę, Sąd w niniejszym postępowaniu w sprawie o zasiłek opiekuńczy nie mógł dokonywać żadnych innych (odmiennych) ustaleń w tym zakresie.

Jeśli natomiast chodzi o żądanie odsetek od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, to Sąd wskazał, iż w wyroku z dnia 21 marca 2013 r., sygn. akt III AUa 1311/12 Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazał, że odesłanie w przepisach ubezpieczeniowych w zakresie żądania zwrotu odsetek do "prawa cywilnego" dotyczy wyłącznie zasad zapłaty i wysokości odsetek, a nie zasad zwrotu nienależnego świadczenia. Nie ma żadnych podstaw do stosowania przepisów prawa cywilnego (o bezpodstawnym wzbogaceniu lub czynie niedozwolonym) do oceny wymagalności, czy przedawnienia samego nienależnie pobranego świadczenia. Zasady określające zwrot takiego świadczenia ze względu na upływ czasu (dawność, w tym znaczeniu potocznie przedawnienie) wskazane są w art. 138 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych (zasadniczo za okres nie dłuższy niż 3 lata od "żądania zwrotu", czyli wydania decyzji w tym przedmiocie). "Żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego - art. 359 § 2 kc) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 kc). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek (art. 120 § 1 kc).

Wobec powyższego brak było podstaw do żądania od wnioskodawczyni zwrotu odsetek od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za okres, który został określony w zaskarżonej decyzji, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w tym zakresie, a w pozostałym zakresie jako niezasadne oddalił na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art.98 kpc w związku z § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U Nr 163 poz.1349 z późn. zm.) obowiązującym w brzmieniu na datę wniesienia odwołania do Sądu.

Apelację od powyższego orzeczenia w zakresie pkt 2 wniosła wnioskodawczyni domagając się zmiany wyroku w tej części i uznania złożonego odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19.11.2013 r. za uzasadnione.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów postępowania procesowego poprzez brak uwzględnienia wszystkich zarzutów i dowodów zgłoszonych w odwołaniu. Nadto naruszenie prawa materialnego poprzez pominięcie przepisów odnośnie utraty przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawa do żądania zwrotu zasiłku opiekuńczego (przedawnienie).

W uzasadnieniu swego stanowiska skarżąca podniosła, że wydając zaskarżone rozstrzygnięcie Sąd pominął główny zarzut wobec kwestionowanej przedstawiony i udowodniony w odwołaniu a wskazujący na przekroczenie okresu, w którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Skarżąca podniosła, iż w odwołaniu przedstawiła okoliczności uzasadniające zarzut przedawnienia. Wskazała sposób w jaki przedmiotowa decyzja została przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wystawiona i do niej przesłana. Zakład Ubezpieczeń Społecznych opatrzył decyzję datą 19.11.2013 r., natomiast przesłał ją po niespełna pół roku, czyli w dniu 26.03.2014 r. Wnioskodawczyni odebrała ją w dniu 8.04.2014 r. Tym samym w ocenie apelującej Zakład Ubezpieczeń Społecznych chcąc zabezpieczyć sobie okres, w którym może dochodzić zwrotu zasiłku opiekuńczego wpisał na decyzji datę wsteczną. Biorąc zaś pod uwagę doświadczenie życiowe oraz uwzględniając powszechne zasady wysyłania korespondencji urzędowej nie jest możliwe aby wydana w listopadzie była wysłana w marcu roku następnego. Tymczasem zgodnie z art 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie można żądać zwrotu nienależnie pobranych świat ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż 3 lata. Organ rentowy utracił więc w niniejszej sprawie prawo do żądania od odwołującej zwrotu wypłaconego jej zasiłku (doszło do przedawnienia).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja skarżącej zasługuje na uwzględnienie w tym znaczeniu, iż prowadzi do uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji nie rozpoznał istoty przedmiotowego sporu.

Podkreślić należy, iż nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 KPC oznacza brak rozstrzygnięcia co do przedmiotu sprawy, wyznaczonego treścią i materialno-prawną podstawą żądania powoda, materialno-prawnymi bądź będącymi ich następstwem, procesowymi zarzutami pozwanego. Dochodzi do niego wtedy, gdy sąd zaniechał ich zbadania bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka jurysdykcyjna lub procesowa unicestwiająca roszczenie, m.in. bezpodstawnie odmówił dalszego prowadzenia sprawy przyjmując brak legitymacji procesowej stron, skuteczność twierdzenia lub zarzutu wygaśnięcia bądź umorzenia zobowiązania, upływ terminów zawitych, przedwczesność powództwa bądź nie rozpoznał żądań w aspekcie wszystkich twierdzeń powoda lub zarzutów pozwanego przyjmując, że nie zostały one zgłoszone lub zostały zgłoszone, ale są objęte prekluzją procesową. Przesłanka wymogu ”przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości” jest spełniona, gdy do przeprowadzenia dowodów w ogóle nie doszło, a nie gdy zachodzi konieczność ich uzupełnienia, nawet w istotnej lub znacznej części. (zob. w szczególności postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lipca 2019 r. V CZ 46/19 L., Numer 2235944 wyrok SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 357/00, LEX nr 55513). Sąd Najwyższy przyjął, że oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego. Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy (zob. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 483).

Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie, a także gdy nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych lub prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lipca 2019 r. I CZ 55/19 L., Numer (...). Bez prawidłowego zidentyfikowania przedmiotu sprawy nie jest możliwe rozpoznanie istoty sprawy. /Postanowienie
Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lipca 2019 r. I CZ 49/19 Numer (...)

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawczyni domagała się rozpoznania jej odwołania od decyzji z dnia 19 listopada 2013 r., którą odmówiono wnioskodawczyni prawa do zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 22.02.2010r. do dnia 31.03.2010r. i od 12.05.2010r. do 2.06.2010r. we wskazanej wysokości.

Obwołując się od wskazanej decyzji skarżąca wprost podniosła, iż uznaje ją za nieprawidłową bowiem organ rentowy nie może dochodzić zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres przekraczający trzy ostatnie lata. Tymczasem żądanie decyzji dotyczy świadczeń z roku 2010 r. Odwołująca wskazała też, iż zaskarżona decyzja została opatrzona data 19.11.2013 r. jednakże została nadana dopiero 26.03.2014 r. Należy więc przyjąć, że została opatrzona datą wsteczna a dochodzone przez organ rentowy świadczenia są przedawnione.

W ocenie Sądu Okręgowego tak postawione zarzuty – na co wprost wskazuje treść uzasadnienia wydanego w sprawie rozstrzygnięcia – nie były w ogóle przedmiotem analizy Sądu Rejonowego. Sąd zbadał prawidłowość wysokości dochodzonych od wnioskodawczyni kwot z uwzględnieniem treści wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 listopada 2018r. dotyczącego prawidłowości określenia podstawy wymiaru składek co rzutowało na wysokość należnych wnioskodawczyni świadczeń oraz prawidłowość żądania zwrotu odsetek. Natomiast podnoszona przez powódkę kwestia przedawnienia dochodzonych roszczeń – choć ma istotne znaczenie dla oceny legalności kwestionowanej decyzji – nie była objęta rozważaniami Sądu I instancji i objęta przedmiotem rozpoznania. Tym samym Sąd pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę i zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania w tym zakresie i w konsekwencji rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie.

Reasumując wydane rozstrzygniecie nie nadaje się do kontroli instancyjnej. Sąd Rejonowy pomijając zarzut przedawnienia nie orzekł o żądaniu strony powodowej. Z tych też względów koniecznym jest wydanie orzeczenia kasatoryjnego to jest uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu I instancji. Na tym etapie postępowania wydanie orzeczenia co do istoty sprawy, faktycznie ograniczyłoby bowiem merytoryczne rozpoznanie sprawy do jednej instancji i w konsekwencji prowadziłoby do pozbawienia stron prawa do dwuinstancyjnego, merytorycznego postępowania.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 kpc orzekł jak w sentencji.

Sąd Rejonowy orzekając ponownie winien, z uwzględnieniem podniesionego przez wnioskodawczynie w odwołaniu zarzutu rozstrzygnąć czy w istocie żądanie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń od ww jest przedawnione. Dopiero bowiem powyższe uczyni zadość żądaniu pozwu a Sądowi II instancji pozwoli na kontrolę instancyjną wydanego orzeczenia.

Przewodniczący: Sędziowie: