Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 31 grudnia 2018r. skierowanym przeciwko M. (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. powódka (...) spółka akcyjna wniosła o zmianę zawartej między stronami umowy poprzez podwyższenie ustalonej w umowie stawki wynagrodzenia z kwoty 206,20zł. netto za 1MWh do kwoty 263,44 netto za 1 MWh, ewentualnie zaś o rozwiązanie powyższej umowy. Uzasadniając zgłoszone żądanie pełnomocnik powódki wskazał na wzrost cen energii, jaki w wyniku nadzwyczajnej zmiany stosunków dokonał się w okresie obowiązywania zawartej między stronami umowy z dnia 8 sierpnia 2017r., na podstawie której powódka dostarczała pozwanej energię elektryczną do obiektów pozwanej, podniósł jednocześnie, iż wykonanie powyższej umowy w miejsce spodziewanego zysku przyniosło powódce jedynie stratę wielokrotnie przekraczającą zakładany przez nią pierwotnie zysk (pozew k. 3 – 7).

W odpowiedzi na pozew z dnia 26 lutego 2019r. pełnomocnik pozwanej podniósł, iż w treści zawartej między stronami umowy przewidziano sytuacje, wystąpienie których skutkować może zmianą ustalonej w niej cenie prądu, żadna zaś z tych sytuacji, z których każda odnosiła się do zmiany wysokości podatku VAT bądź też podatku akcyzowego, w niniejszej sprawie nie zaistniała. Niezależnie od powyższego pełnomocnik pozwanej podniósł nadto, iż pozwana mogła odpowiednio wcześniej zabezpieczyć ilości energii potrzebne do wykonania zawartej z pozwaną umowy unikając tym samym ryzyka zdania się na wahania cen prądu w okresie późniejszym. Zaniechanie skorzystania z powyższych możliwości świadczy o spekulacyjnym charakterze działań powódki, niekorzystne następstwa których próbuje ona obecnie przerzucić na pozwaną. Ze wskazanych przyczyn pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództwa w całości (odpowiedź na pozew k. 39 – 41).

Sąd ustalił, co następuje:

Na podstawie zawartej między stronami w dniu 8 sierpnia 2017r. umowy powódka zobowiązała się do dokonywania na rzecz pozwanej dostaw energii elektrycznej na przestrzeni roku 2018r. w zamian za uiszczane przez pozwaną wynagrodzenie. Zgodnie z par. 6 umowy rozliczenia powyższe dokonywać miały się w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych na podstawie wskazań układów pomiarowo rozliczeniowych. W par. 5 ust. 3 powyższej umowy zastrzeżono jednocześnie, iż ustalona w umowie cena, po której powódka dostarczać będzie pozwanej energię, „ulega zmianie wyłącznie w przypadku ustawowej zmiany stawki podatku VAT lub ustawowej zmiany opodatkowania energii elektrycznej podatkiem akcyzowym” (umowa k. 12 – 15).

Przygotowując się do zawarcia powyższej umowy powódka opierała się informacjach co do okresu, na jaki umowa powyższa miała zostać zawarta, jak również obowiązujących taryfach i prognozowanym zużyciu przez pozwaną prądu w okresie obowiązywania umowy. Jednym z branych pod uwagę przez powódkę komponentów ceny był współczynnik ryzyka. Najistotniejszym jednak, stanowiącym bowiem aż 80 % skalkulowanej dla pozwanej ceny, jej elementem był koszt nabycia tak zwanej czarnej energii, która nabywana jest w elektrowniach. Pozostałymi zaś elementami cenotwórczymi były: akcyza, a także wynikające z przepisów ustawy Prawo energetyczne koszty praw majątkowych (certyfikaty kolorowe), jak również ustalona na poziomie 2% marża powódki. Kierując do pozwanej ofertę, w oparciu o którą doszła do skutku umowa z dnia 8 sierpnia 2017r. powódka liczyła się ze wzrostem cen energii o około 4%. Prognozy takie sformułowane zostały przez powódkę w oparciu o dokonaną przez siebie analizę danych pochodzących z instrumentów terminowych giełdy towarowej z lat 2012 – 2017. Mający miejsce we wskazanym okresie wzrost cen prądu kształtował się na poziomie około 4% w skali roku. Tendencja ta wydawała się utrwalona i z tego też względu powódka nie brała w rachubę ryzyka wynikającego ze wzrostu cen prądu powyżej wskazanych 4%. Zdaniem powódki jedyną okolicznością mogącą spowodować podwyżki cen prądu przekraczające wskazany wyżej poziom mogło być jedynie wyłączenie którejś z elektrowni i spowodowany tym niedobór prądu. Prawdopodobieństwo wystąpienia takiego zdarzenia było jednak niewielkie, w roku 2018 uruchamiano bowiem kolejną elektrownię, a ponadto nastąpiło podniesienie zdolności do przesyłu prądu pomiędzy Polską a krajami sąsiednimi (zeznania świadków K. K. (1) k. 117 – 118, K. K. (2) k. 119).

Dla potrzeb wykonywania umowy z dnia 8 sierpnia 2017r. przez cały czas jej trwania powódka kupowała prąd na towarowej giełdzie energii. W okresie od marca 2018r. na giełdzie tej dał się odnotować niespotykany wcześniej wzrost cen prądu. Tendencja ta utrzymywała się do końca roku 2018. Spowodowane było to wzrostem kosztów zakupu tak zwanej energii czarnej. Kalkulując przeznaczoną dla pozwanej ofertę powódka brała pod uwagę, iż cena tego składnika kształtować będzie się na poziomie około 160zł. Przewidywania te nie sprawdziły się, cena bowiem tej energii już w marcu 2018r. przekroczyła 200zł. osiągając w późniejszym okresie czasu nawet poziom 300zł. Zdaniem powódki tak duży wzrost cen nie był możliwy do przewidzenia. Niespotykane na przestrzeni ostatnich lat wzrosty cen czarnej energii przełożyły się na wzrost kosztów obsługi umowy z dnia 8 sierpnia 2017r. Dostępne powódce przed zawarciem umowy dane wskazywały na to, iż opłaty za emisję dwutlenku węgla kształtować będą się na poziomie 7 euro, w rzeczywistości jednak okazały się one być wyższe, wyniosły one bowiem 20 euro. Był to czynnik, który odegrał decydującą rolę we niespotykanym wzroście cen prądu, jaki nastąpił w roku 2018r. O wysokości powyższych opłat decydują wskaźniki pochodzące z giełdy, na której handluje się węglem. W praktyce jednak nie zawsze wzrost powyższych opłat przekłada się na wzrost cen prądu, sytuacja taka wystąpiła jednak w roku 2018r. W związku z odnotowanymi w tym okresie wzrostami cen prądu wszczęto nawet trwające do chwili obecnej postępowania karne mające na celu wyjaśnienie, czy zjawisko to nie zostało spowodowane zabronionymi przez prawo manipulacjami na giełdzie energii. Zapobieżenie powyższym negatywnym następstwom poprzez dokonanie z wyprzedzeniem zakupu dla potrzeb wykonania umowy z dnia 8 sierpnia 2017r. nie było możliwe z uwagi na brak instrumentów umożliwiających zakup tak małych ilości prądu, jakie potrzebne były do wykonywania umowy stron (zeznania świadków K. K. (1) k. 118 – 119, K. K. (2) k. 119).

Stronie powodowej nie były znane pochodzące z Komisji Europejskiej dokumenty szacujące wzrost opłat za emisję dwutlenku węgla do poziomu 27 a nawet 30 euro (zeznania świadka K. K. (1) k. 119).

Umowy takie jak ta, która doszła do skutku z pozwaną, powódka zawierała również z innymi podmiotami. Umowy powyższe również zawarto na okres roku. W umowach tego typu formułuje się jedynie prognozy co do zakładanego zużycia prądu. Na przestrzeni pierwszego kwartału obowiązywania umowy nie jest jeszcze możliwe stworzenie profilu możliwego zużycia prądu. (...) taki w oparciu o dane uzyskane z odczytów liczników zużycia prądu określony może zostać dopiero po pierwszym kwartale wykonywania umowy (zeznania świadka K. K. (1) k. 118).

W skierowanym do pozwanej piśmie z dnia 13 czerwca 2018r. powódka zaproponowała jej wprowadzenie nowej, podwyższonej ceny sprzedaży energii, celowość zaś takiego działania uzasadniła nadzwyczajną zmianą sytuacji spowodowaną wzrostem cen na rynku hurtowym (pismo k. 18 – 20). Odpowiadając na powyższą propozycję pismem z dnia 22 czerwca 2018r. pozwana z powołaniem się na zapisy obowiązującej między stronami umowy, wedle których okolicznością uzasadniającą zmiany cen umowy mogą być jedynie zmiany stawek podatków VAT bądź akcyzy, odmówiła przyjęcia powyższej propozycji (pismo k. 48). Dalsza prowadzona między stronami korespondencja nie doprowadziła do zbliżenia stanowisk stron (pisma k. 49 – 63).

Obecnie wszelkie rozliczenia umowy z dnia 8 sierpnia 2017r. są zakończone (zeznania świadka K. K. (1) k. 117).

Sąd zważył, co następuje:

Żądanie pozwu nie zasługuje na uwzględnienie. Dokonując oceny jego zasadności nie sposób odmówić było słuszności zarzutowi pozwanej, jakoby żądana przez powódkę podwyżka należnych jej opłat za sprzedawaną energię nie wchodziła w niniejszej sprawie w rachubę z uwagi na zapisy par. 5 umowy dopuszczające taką zmianę jedynie w sytuacji zmian stawek podatków. Jak wskazuje bowiem w literaturze prawniczej, stanowiący podstawę żądania pozwu przepis art. 357 ¹ kpc. ma charakter dyspozytywny, co oznacza, iż dopuszczalne jest:

a) umowne wyłączenie jego zastosowania;

b) modyfikacja przewidzianych w nim reguł;

c) zastąpienie go stworzoną samodzielnie przez strony regulacją następstw zmiany stosunków (tzw. klauzulą adaptacyjną).

Granice swobody stron w tym względzie określa art. 353 ¹ KC.

Zdaniem sądu, zważywszy treść powołanego przez stronę pozwaną par. 5 ust. 3 umowy, wedle którego określona umową cena, po której powódka sprzedawać miała pozwanej energię, podlegać miała zmianie jedynie w przypadku zmian wskazanych w umowie stawek podatków, wskazuje na pierwszy z analizowanych w sprawie przypadków, a mianowicie wyłączenie stosowania przepisu art. 357 ¹ kpc. w sytuacjach innych, aniżeli wprost przewidziane w umowie. Na dopuszczalność wprowadzenia do umowy takiej właśnie regulacji zwrócono uwagę w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2013r. w sprawie V CSK 436/12, w którego uzasadnieniu wyrażono przekonanie, iż przedsiębiorcy mogą w kontraktach na roboty budowlane wykluczyć podwyżkę, z powodu trudności na rynku, wynagrodzenia za wykonane prace. Zdaniem sądu, choć teza powyższa sformułowana została w odniesieniu do umowy innego typu, aniżeli ta, która wiązała strony niniejszego procesu, to jednak nie zachodzą żadne okoliczności wyłączające jej zastosowanie w niniejszej sprawie.

W literaturze prawniczej podkreśla się jednocześnie, iż nie w każdym przypadku klauzula adaptacyjna będzie prowadziła do wyłączenia waloryzacji sądowej, a to z tego względu, iż w wielu przypadkach rola klauzuli adaptacyjnej sprowadza się do ograniczonych jedynie korekt wartości świadczenia w granicach tzw. zwykłego ryzyka kontraktowego, celem zaś klauzuli rebus sic stantibus jest pozostawienie możliwości sądowej modyfikacji umowy w obliczu ryzyk nadzwyczajnych. Wykładnia językowa złożonych w par. 5 umowy oświadczeń woli prowadzi jednak do wniosku, iż zamiarem stron było jednak ograniczenie możliwości zmian cen jedynie do sytuacji, w których zmianom uległy stawki wpływających na te ceny podatków z jednoczesnym wyłączeniem możliwości dokonywania takich zmian we wszystkich innych sytuacjach, a zatem również w tej, której wystąpienie w niniejszej sprawie miałoby usprawiedliwiać żądaną zmianę umowy. Na taką intencję stron wskazuje w szczególności zapis par. 5 ust. 3 umowy, wedle którego zmiana cen dopuszczalna miałaby być jedynie w określonych tą regulacją zmianach wysokości podatków, wskazuje bowiem jednoznacznie, iż strony zgodziły się na wyłączenie możliwości dokonywania takich zmian w jakichkolwiek innych przypadkach przyjmując tym samym na siebie wynikające z zawartej umowy ryzyko wystąpienia zmiany wszelkich innych okoliczności wpływających na opłacalność wykonania tejże umowy. Wyłącza to możliwość wystąpienia z żądaniem zmiany umowy w oparciu o przepis art. 357 ¹ kpc., co skutkować musiało oddaleniem powództwa w całości.

Odmienna wykładnia par. 5 umowy prowadzi w ocenie sądu do wniosków nonsensownych wypaczając cel jego zamieszczenia w umowie. Jak wskazuje się w literaturze prawniczej, przy wykładni oświadczenia woli uwzględniać należy okoliczności, w których zostało ono złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Prowadzi to do wniosku, że za miarodajny dla prawa sens i znaczenie złożonego oświadczenia należy przyjąć sens, na który powołał się jego odbiorca, jeżeli pokrywa się on z sensem ustalonym przy użyciu powszechnie obowiązujących reguł znaczeniowych. Znaczy to, że każdy uczestnik obrotu znajdujący się tych okolicznościach zewnętrznych i dysponujący tą wiedzą o elementach procesu komunikacji (oświadczeniu i jego kontekście) przyjąłby taki sam sens tego oświadczenia (zob. wyr. SN z 19.9.2007 r., II CSK 189/07, L.). Podstawową bowiem dyrektywą wykładni jest przypisanie oświadczeniu sensu, jaki z treścią komunikatu wiązać mógł potencjalny, racjonalny odbiorca. W wyroku z 20.2.2003 r. ( I CKN 7/01, L.) SN zwrócił uwagę, że w celu wykładni oświadczenia woli należy ustalić, jaki sens wiązać mógł z nim adresat. Zdaniem Sądu "decyduje przy tym nie indywidualny, lecz normatywny punkt widzenia odbiorcy oświadczenia, który z należytą starannością wymaganą w obrocie dokonuje interpretacji, zmierzającej do odtworzenia treści myślowej składającego oświadczenie". Trafne jest spostrzeżenie, że o wykładni oświadczenia nie rozstrzyga sens przypisywany temu oświadczeniu przez konkretnego odbiorcę. Nie jest możliwe ustalenie, jak odbiorca rzeczywiście zrozumiał oświadczenie, oczywistym jest bowiem, że będzie on interpretował oświadczenie w sposób korzystny ze względu na swój interes. Interpretacja ta odbiegać może od treści komunikatu. Kryterium oceny stanowi tutaj zatem punkt widzenia takiego odbiorcy oświadczenia, który przy zachowaniu należytej staranności dokonuje interpretacji złożonego oświadczenia woli (por. m.in. wyr. SN z 23.11.2011 r., IV CSK 161/11, L.; wyr. SN z 3.2.2011 r., I CSK 348/10, L.; wyr. SN z 20.1.2011 r., I CSK 193/10, L.; wyr. SN z 2.12.2010 r., II PK 134/10, L.; wyr. SN z 29.4.2009 r., II CSK 614/08, OSNC 2010, Nr 2, poz. 32; wyr. SN z 21.8.2008 r., IV CSK 159/08, L.; wyr. SN z 7.3.2008 r., II CSK 348/06, L.; wyr. SN z 31.1.2008 r., II CSK 406/07, L.; wyr. SN z 5.12.2007 r., I CSK 261/07, L.; wyr. SN z 23.6.2005 r., II CK 739/04, L.; wyr. SN z 20.2.2003 r., I CKN 7/01, L.; wyr. SN z 7.9.1999 r., I PKN 258/99, OSNP 2001, Nr 1, poz. 15; uchw. SN z 29.6.1995 r., III CZP 66/95, OSNC 1995, Nr 12, poz. 168).

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji obciążając jednocześnie powódkę należnymi pozwanej stosowanie do wyrażonej przepisem art. 98 par. 1 kpc. zasady odpowiedzialności za wynik postępowania kosztami zastępstwa prawnego ustalonymi w kwocie 5 417zł. na podstawie par. 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki