Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym z 12 czerwca 2017 roku w Sądzie Rejonowym w (...) powód P. R. żądał od pozwanego (...) S.A. w W. zasądzenia kwoty 45 400 zł, z ustawowymi odsetkami od dnia 5 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty. Powód żądał także zasądzenia od strony pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 10 sierpnia 2016 roku w miej­scowości O. doszło do zdarzenia, w którym spaleniu uległo mienie ruchome nale­żące do gospodarstwa rolnego powoda, w postaci słomy. Ponieważ powód objęty był, z mocy zawartej uprzednio umowy, ochroną ubezpieczeniową ze strony pozwanej, wystą­pił o zapłatę odszkodowania. Pozwany ubezpieczyciel wypłacił powodowi odszkodowa­nie w wysokości 4600 zł, w pozostałej części odmawiając jego wypłaty z powołaniem się na ogólne warunki umowy ubezpieczenia, które, zdaniem ubezpieczyciela, wyłączały obowiązek zapłaty odszkodowania za zniszczoną słomę (pozew k. 2-6).

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów procesu. Pozwany przyznał zawarcie umowy ubezpieczenia z powodem, dotyczącej słomy i siana składowanych poza budyn­kami, z okresem ochrony ubezpieczeniowej od 22 września 2015 r. do 21 września 2016 r. Pozwany nie zakwestionował również okoliczności zaistnienia pożaru słomy w dniu 10 sierpnia 2016 roku. Odmowa wypłaty odszkodowania z tytułu ubezpieczenia wynika natomiast z faktu, że spalona słoma pochodziła ze zbiorów z 2015 roku, a zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, ubezpieczyciel nie odpowiadał za szkody w słomie i sianie składowanych poza budynkami stertach i stogach po 30 czerwca następnego roku po zbiorach. Ponadto pozwany podniósł, że w polisie ubezpieczeniowej zastrzeżono udział własny ubezpieczającego w wysokości 30% wartości szkody (odpowiedź na pozew k. 39).

W dalszym toku postępowania powód rozszerzył żądanie pozwu do kwoty 89 025 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 45 400 zł od dnia 5 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 43 625 zł od dnia doręczenia pisma z rozszerzeniem powództwa do dnia zapłaty (pismo procesowe strony powodowej k. 104).

W związku z powyższym Sąd Rejonowy w (...) postanowieniem z 22 maja 2019 r. stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę Sądowi O.­wemu w Ł. jako rzeczowo właściwemu (postanowienie k. 119).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. R., prowadzący gospodarstwo rolne, zawarł w dniu 22 września 2015 r. z pozwanym (...) S.A. w W. umowę ubezpieczenia mienia ruchomego w gospodarstwie rolnym. Ubezpieczenie obej­mowało słomę i siano, składowane poza budynkami, od ognia i innych zdarzeń losowych. Suma ubezpieczenia określona została na 122 650 zł. Umowa została zawarta z udziałem własnym ubezpieczającego wynoszącym 30% wysokości szkody. W treści polisy ubez­pieczeniowej stwierdzającej zawarcie umowy powód oświadczył, że otrzymał ogólne warunki ubezpieczenia mienia ruchomego w gospodarstwach rolnych, które mają zasto­sowanie do tejże umowy (bezsporne - kopia polisy ubezpieczeniowej k. 11 i k. 45).

Zgodnie z § 12 punkt 7 ogólnych warunków ubezpieczenia, (...) S.A. nie odpo­wiada za szkody w słomie i sianie składowanych poza budynkami w stertach i stogach po 30 czerwca następnego roku po zbiorach (bezsporne - kopia OWU k. 46-51).

Zastrzeżenie powyższe nie zostało w sposób konkretny wskazane w treści polisy ubezpieczeniowej ani w jakiejkolwiek innej formie indywidualnej umowy stron (bezsporne).

W dniu 10 sierpnia 2016 r. w wyniku pożaru spaleniu uległa słoma składowana w gospodarstwie rolnym powoda (bezsporne).

Wartość straty w mieniu powoda wynikająca ze zniszczenia tejże słomy wynio­sła 93 625 zł (dowód: opinia biegłej z zakresu rolnictwa k. 81-99).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 805 § 1 i 2 pkt 1) k.c., przez umowę ubezpieczenia ubezpieczy­ciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Przy ubezpieczeniu majątkowym świadczenie ubezpie­czyciela polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku.

W rozpoznanej sprawie strony zawarły w dniu 22 września 2015 roku umowę ubezpieczenia majątkowego, w myśl której pozwany ubezpieczyciel zobowiązał się do zapłacenia na rzecz powoda odszkodowania za szkodę w jego mieniu ruchomym w postaci słomy i siana składowanych poza budynkami, między innymi w przypadku ich zniszczenia na skutek działania ognia. Umowa została zawarta na okres 1 roku.

Zarówno fakt zawarcia tej umowy, jak i fakt wystąpienia w dniu 10 sierpnia 2016 roku zdarzenia objętego umową ubezpieczenia, były bezsporne między stronami. Spór między stronami zasadniczo dotyczył ograniczenia odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela z uwagi na zawarte w ogólnych warunkach ubezpieczenia zastrzeżenie wyłączające spod ochrony ubezpieczeniowej słomę i siano składowane poza budynkami w stertach lub stogach, po 30 czerwca następnego roku po zbiorach. Tymczasem słoma zniszczona na skutek pożaru opisanego w pozwie bezspornie należała do tejże wyłączo­nej spod ochrony ubezpieczeniowej w myśl OWU kategorii rzeczy.

Powyższa klauzula ograniczająca zakres ubezpieczenia nie została zawarta w indywidualnej umowie stron ani też brak jest dowodów aby została ona wyraźnie zako­munikowania ubezpieczającemu w sposób pozwalający mu z jej uwzględnieniem podjąć decyzję o akceptacji tego ograniczenia lub odstąpieniu od zawarcia umowy.

Rację ma strona powodowa argumentując, że wszelkie klauzule ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia majątkowego stanowią wyjątek od zasady wynikającej z przytoczonego wyżej przepisu art. 805 k.c. i wymagają wyraźnego i znanego ubezpieczającemu postanowienia umownego, na które się godzi, także wtedy, gdy ograniczenie takie znajduje się w ogólnych warunkach umów przygo­towanych przez ubezpieczyciela i akceptowanych przez ubezpieczającego. Uwzględnia­jąc czas zawarcia polisy ubezpieczeniowej między stronami i okres jej obowiązywania (od 22 września 2015 r. do 21 września 2016 r.) oraz fakt objęcia ubezpieczeniem wszystkich zbiorów składowanych przez P. R. (brak jakiegokolwiek wyłączenia w umowie) należy zwrócić uwagę, iż pozwany ubezpieczyciel był świadomy przedmiotu objętego ubezpieczeniem, a więc całej słomy składowanej przez powoda i zebranej w sezonie 2015 r. i na etapie zawierania umowy pozwany nie składał w związku z tym żadnych zastrzeżeń, a składka ubezpieczenia została w całości opłacona przez powoda za cały okres ubezpieczenia, która to stanowiła ekwiwalent za usługę ubezpie­czenia obejmującej całość słomy składowanej przez P. R.. Przed­miotem ubezpieczenia była zatem słoma pochodząca z 2015 r., a okres ubezpieczania obowiązywał do 21 września 2016 r., a nie wyłącznie do 30 czerwca 2016 r. Nie zostały też Sądowi przedstawione racjonalne podstawy do wyłączenia odpowiedzialności ubez­pieczyciela co do wypłaty odszkodowania za spaloną słomę objętą ubezpieczeniem, po dniu 30 czerwca, gdy pochodzi ona ze zbiorów z minionego roku.

Przytoczone wyżej argumenty w ocenie Sądu przemawiają za uznaniem zastrze­żenia zawartego w § 12 pkt 7 OWU za nieważne, jako - w tym konkretnym stanie rzeczy - sprzecznego z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 58 § 3 k.c.). Zasady te powinny bowiem uwzględniać potrzebę wskazania ubezpieczającemu istnienia konkretnych, istotnych ograniczeń ochrony ubezpieczeniowej względem stan­dardu ustawowego, jeśli takie istotne ograniczenia występują. Nie wystarcza w tym przy­padku umożliwienie zapoznania się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia - należy przy­najmniej wskazać w treści OWU te postanowienia, które mają charakter umownego (pozaustawowego) wyjątku wyłączającego odpowiedzialność ubezpieczyciela pomimo zajścia wypadku ubezpieczeniowego.

W konsekwencji powyższego, roszczenie powoda co do zasady zostało uznane przez Sąd za uzasadnione.

Jednakże strona powodowa konstruując swoje roszczenie pominęła okoliczność, że zgodnie z treścią polisy ubezpieczeniowej wprowadzona została do umowy klauzula udziału własnego ubezpieczającego, w wysokości 30% wartości szkody, co z pewnością znalazło odzwierciedlenie w wysokości ekwiwalentnej składki ubezpieczeniowej. Nie sposób zatem ograniczenia tego nie uwzględnić kalkulując wysokość należnej powodowi kwoty.

Skoro całkowita wartość szkody wykazana w sprawie wyniosła 93 625 zł, to udział własny powoda wyniósł 30% tej wartości, tj. 28 087,50 zł. Zatem podlegająca wypłacie kwota z tytułu ubezpieczenia wynosi 65 537,50 zł. Ponieważ powód otrzymał wcześniej z tego tytułu kwotę 4600 zł, suma pozostająca do wypłaty wynosi 60 937,50 zł.

Odsetki za opóźnienie w zapłacie ww. należności pieniężnej przyznano zgodnie z żądaniem pozwu, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., rozdzielając je stosunkowo między stronami przy przyjęciu, że powód wygrał proces w 68%.

Suma poniesionych przez strony kosztów procesu wyniosła 9761,34 zł, z czego 6144,34 zł po stronie powoda, zaś 3617 zł po stronie pozwanej. Na koszty poniesione przez powoda złożyła się opłata od pozwu 2270 zł, wydatki związane z przeprowadze­niem dowodu z opinii biegłego 257,34 zł, opłata za czynności adwokackie 3600 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego 17 zł. Na koszty poniesione przez stronę pozwaną złożyła się opłata za czynności radcy prawnego 3600 zł oraz opłata skar­bowa od pełnomocnictwa procesowego 17 zł.

Na podstawie art. 84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 785, z późn. zm.) orzeczono o zwrocie na rzecz powoda nadpłaconej zaliczki na koszty przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.

Na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 cyt. ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c., Sąd postanowił o ściągnięciu od stron nieuiszczonych kosztów sądowych w postaci opłaty od rozszerzonego powództwa, w stosunku do wyniku procesu.

ZARZĄDZENIE

doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem pełnomocnikowi strony pozwanej