Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 15 września 2016 roku (data nadania w Urzędzie Pocztowym) do Sądu Okręgowego w Warszawie XVII Wydział Gospodarczy powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych T. S., M. S. prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą Przedsiębiorstwo Usługowo – Handlowe (...) s.c. w S. na rzecz powoda kwoty 445.676, 62 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15 września 2016 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że roszczenie dotyczy kar umownych naliczonych za wykonanie robót budowlanych w postaci budynku mieszkalnego wielorodzinnego w G., po upływie terminu wynikającego z pierwotnie sporządzonego harmonogramu rzeczowo – finansowego realizacji zadania. Powód nie zgodził się na aktualizację harmonogramu przewidującego istotne opóźnienia w realizacji prac, zagrażające niedochowaniu terminu na wykonanie umowy. Powód naliczył pozwanym kary umowne również za odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanych.

Powód miał następujące zastrzeżenia, co do przedstawionego harmonogramu:

- zakończenie robót ziemnych (związanych z wykopem) miało nastąpić w przedostatnim tygodniu czerwca, zaś zostało wykonane 5 lipca 2016 roku,

- prace w zakresie fundamentów rozpoczęły się 24 czerwca 2016 roku, pierwsze elementy żelbetowe były wykonane od 6 lipca 2016 r., zaś zgodnie z harmonogramem miały rozpocząć się i zakończyć w czerwcu,

- prace w zakresie wykonania ścian i filarów rozpoczęto 22 lipca 2016 roku, zaś zgodnie z harmonogramem roboty te powinny rozpocząć się w ostatnim tygodniu czerwca i skończyć w drugim tygodniu lipca (do chwili obecnej nadal nie skończone).

Powód domagał się zapłaty kary umownej powołując się na § 11 ust. 1 pkt 6 umowy oraz § 11 ust.1 pkt.1 umowy.

(pozew, k. 2-10)

Postanowieniem z dnia 21 września 2016 roku Sąd Okręgowy w (...) – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie o sygn. akt (...) stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał tut. Sądowi.

(postanowienie, k. 90-93)

W odpowiedzi na pozew z dnia 17 lutego 2017 roku (data wpływu do tut. Sądu) pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na ich rzecz od powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wynikającej z rozporządzenia.

W uzasadnieniu wskazali, że od samego początku trwania umowy jej wykonanie było opóźniane z przyczyn leżących po stronie powodowej. Pozwani, jako wykonawcy byli zobowiązani do dostarczenia w terminie 5 dni od dnia podpisania umowy szczegółowego harmonogramu realizacji rzeczowo-finansowej zadania. Harmonogram taki został dostarczony w terminie: w wersji papierowej przez kierownika budowy T. J. w dniu 27 kwietnia 2016, a następnie w dniu 29 kwietnia 2016 roku został przekazany w wersji elektronicznej. Harmonogram nie został przyjęty przez stronę powodową, ponieważ jak się okazało nie był zgodny z wzorem harmonogramu wymaganym przez inwestora. Wzór ten nie był wcześniej przedstawiony pozwanym. Wzór harmonogramu pozwani otrzymali dopiero w dniu 9 maja 2016 roku. Proponowane w tym wzorze terminy dotyczące początkowych prac były już nierealne do wykonania ze względu na utrudnienia związane z wykonywaniem ścianki szczelnej. Kolejne opóźnienie spowodowane było tym, że po przekazaniu placu budowy powód wciąż prowadził na nim prace związane z przełożeniem instalacji c.o. (orurowanie ciepłociągów) i w związku z tym pozwani faktycznie weszli na plac budowy dopiero po zakończeniu przekładania instalacji, tj. w dniu 16 maja 2016 r. Wcześniej powód wykonywał na placu budowy instalację wodną i kanalizację. Kolejne i najpoważniejsze opóźnienie względem harmonogramu spowodowane było koniecznością zmiany sposobu zabicia ścianki szczelnej dla zjazdu do garażu. Kolejne komplikacje z przyczyn leżących po stronie powodowej spowodowane były błędnymi założeniami projektowymi dotyczącymi gruntów, co w konsekwencji wpłynęło na opóźnienia w robotach ziemnych.

W związku z koniecznością prowadzenia robót dodatkowych roboty ziemne zamiast zakończyć się 29 czerwca 2016 roku zostały zakończone z kilkudniowym opóźnieniem tj. dnia 05 lipca 2016 roku.

W piśmie z dnia 4 lipca 2016 roku pozwani przedłożyli zaktualizowany harmonogram rzeczowo-finansowy, uwzględniający faktyczne terminy wykonania poszczególnych robót, który to harmonogram nie zmieniał terminu końcowego.

Pozwani podnieśli, że powód nie tylko nie zawarł umowy o nadzór autorski, ale również nie uczestniczył w rozmowach z projektantem.

W związku z brakiem akceptacji zaktualizowanego harmonogramu oraz brakiem zapłaty za wykonane i odebrane już prace pozwani w dniu 3 sierpnia 2016 roku odstąpili od umowy z przyczyn leżących po stronie powoda.

Pozwani stwierdzili, że naliczenie przez powoda kar umownych było nieuprawnione i nieskuteczne. W szczególności nieuprawnione było naliczanie kar za opóźnienie. W konsekwencji powód bezprawnie i bezskutecznie dokonał potrącenia swoich nienależnych wierzytelności z wierzytelnościami pozwanych. Wypłacone przez TUZ Towarzystwo (...) roszczenie z gwarancji jest świadczeniem nienależnym i pozwani podnieśli, że mają prawo do skutecznego dochodzenia tych należności od powoda.

(odpowiedź na pozew, k.130-137)

W piśmie z dnia 22 marca 2017 roku powód podał, że w związku z tym, iż wystąpił do gwaranta o zapłatę kwoty 182.473,97 zł z tytułu zabezpieczenia swoich roszczeń w stosunku do pozwanych, sprecyzował, że dochodzi zapłaty kar umownych za opóźnienie w wysokości 263.202,65 zł – 182.473,97 zł = 80.728,68 zł. Zaś pozostała kwota dochodzonej pozwem należności obejmuje karę umowną z tytułu odstąpienia od umowy w wysokości 364.947,94 zł.

(pismo procesowe powoda, k. 234-237; e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 00:09:29, płyta CD k. 272)

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie – powód podtrzymywał swoją argumentację co do zasadności naliczania kar umownych, a pozwani wnosili o oddalenie powództwa.

(e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:04:09, płyta CD k. 821)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w miejscowości N. prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem są m.in. roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej. W dniu 14 kwietnia 2017 roku nazwa powodowej spółki uległa zmianie na (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w miejscowości N..

(odpis pełny z rejestru przedsiębiorców powoda, k. 254-257v)

Pozwani T. S. i M. S. działając jako przedsiębiorcy w dniu 1 lutego 2006 roku zawarli umowę spółki cywilnej: Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe (...) spółka cywilna T. S. i M. S., której celem było prowadzenie działalności gospodarczej, a przedmiotem tej działalności było m.in. budownictwo. Udział każdego ze wspólników wynosi 50%.

(okoliczność bezsporna, a nadto umowa spółki cywilnej, k. 194-197; aneks do umowy, k. 198)

W dniu 22 kwietnia 2016 roku pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w N. (zamawiającym) a T. S. i M. S. właścicielami Przedsiębiorstwa Usługowo – Handlowego (...) spółką cywilną z siedzibą w S. (wykonawcą), została zawarta umowa w wyniku udzielenia zamówienia w trybie przetargu nieograniczonego (...)-16/16 prowadzonego na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych, na skutek wyboru oferty złożonej przez pozwanych. Zamawiający powierzył wykonawcy do wykonania roboty budowlane złożone w ofercie w postępowaniu przetargowym pt.: „Budowa budynku mieszkalnego wielorodzinnego (z 18 lokali mieszkalnymi) z miejscami parkingowymi w części podziemnej na terenie przy ul. (...) w G. w zakresie opisanym szczegółowo w umowie. Zakres robót związanych z wykonaniem budynku obejmował dwa etapy, przy czym do pierwszego wchodziło wykonanie prac takich jak m.in.: usunięcie kolizji istniejących linii kablowych (w tym m.in. wykonanie przedmiarów robót oraz kosztorysu, przygotowanie terenu budowy – urządzenie i zasilenie placu budowy), wybudowanie budynku wraz z instalacjami wewnętrznymi i urządzeniami technicznymi, wybudowanie przyłączy instalacji do sieci wodociągowo – kanalizacyjnej, kanalizacji deszczowej, elektroenergetycznej, oświetlenia terenu i teletechnicznej, a do drugiego – uzyskanie przez wykonawcę pozwolenia na użytkowanie obiektu (§ 1 umowy).

Strony umówiły się na zakończenie wykonania przedmiotu umowy na dzień 30 listopada 2016 roku, zgodnie z harmonogramem rzeczowo – finansowym robót. Wskazana data oznaczała także datę, do której do zamawiającego miało zostać dostarczone ostateczne i prawomocne pozwolenie na użytkowanie obiektu (§ 2 ust.1).

Wykonawca w terminie 5 dni od dnia podpisania umowy miał obowiązek przedstawienia „szczegółowego harmonogramu realizacji rzeczowo – finansowej zadania”, uwzględniającego realizację robót w trybie i na warunkach określonych w § 3 ust. 2 pkt 7 oraz zaakceptowaniu przez zamawiającego, bez konieczności zmiany niniejszej umowy. W przypadku braku wykonania harmonogramu rzeczowo – finansowego, w trybie i na warunkach określonych w § 3 ust. 2 pkt 7 zamawiający uprawniony był do zastosowania kar z § 11 ust. 1 pkt 2 umowy (§ 2 ust.2).

Zamawiający przewidział możliwość zmiany terminu realizacji umowy w przypadkach określonych w § 14 umowy. Zmiana terminu realizacji umowy następować miała na podstawie pisemnego porozumienia stron (§ 2 ust.3).

W przypadku, gdy wykonanie jakiegokolwiek zobowiązania wynikającego z umowy zostałoby uniemożliwione, ograniczone lub naruszone w wyniku siły wyższej, strony miały nie ponosić odpowiedzialności za wzajemne niewykonane lub nienależyte wykonanie zobowiązań (§ 2 ust.4). Strony określiły, że do siły wyższej nie zalicza się zdarzenia zawinionego przez stronę albo osobę trzecią, za którą strona odpowiada, braku środków finansowych, chyba, że ich brak wynikał z siły wyższej (§ 2 ust.5).

Do obowiązków wykonawcy należało w szczególności przedstawienie zamawiającemu w terminie 5 dni od dnia podpisania umowy, harmonogramu rzeczowo – finansowego robót oraz uzyskanie pisemnej akceptacji zamawiającego . Harmonogram miał zawierać wykaz wszystkich robót wraz z terminami ich rozpoczęcia i zakończenia oraz wartością poszczególnych robót określoną przez wykonawcę (§ 3 ust. 7), a także protokolarne przejęcie placu budowy (§ 3 ust.10).

Strony umówiły się, że za wykonane roboty budowlane łączna wartość wynagrodzenia ryczałtowego z podatkiem VAT wynosiła 3.649.479,36 zł ( § 7 ust.3).

W § 11 strony uregulowały uprawnienie zamawiającego do naliczania wykonawcy kar umownych:

- za opóźnienie w wykonaniu zobowiązań określonych w umowie w wysokości 0,2% wartości wynagrodzenia brutto, za każdy dzień opóźnienia lub zwłoki liczony od terminów, o których mowa w § 2 ust. 1 lub od terminów określonych w harmonogramie rzeczowo – finansowym,

- z tytułu odstąpienia od umowy przez zamawiającego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy brutto określonej w § 7 ust. 3 (§ 11 ust. 1 pkt 1, 6).

Obowiązki kierownika projektu powoda pełnić miał B. N., a ze strony zamawiającej do wydawania poleceń miała prawo M. W. (§ 12 ust. 1,2).

Zamawiający był uprawniony do odstąpienia od umowy w całości lub w części, jeżeli wykonawca nie podjął realizacji robót objętych umową w ciągu 5 dni od daty rozpoczęcia robót, wynikających z harmonogramu wykonywania prac. Z uprawnienia do odstąpienia od umowy, określonego w zdaniu poprzedzającym zamawiający mógł skorzystać, w terminie 60 dni od dnia stwierdzenia niepodjęcia robót przez wykonawcę (§ 13 ust. 1 umowy).

Zamawiający uprawniony był do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym, bez zachowania okresu wypowiedzenia, po bezskutecznym upływie wyznaczonego dodatkowego terminu 7 dni, w przypadku gdy:

1)  wykonawca, pomimo uprzednich pisemnych zastrzeżeń, nie wykonywał robót zgodnie z warunkami umownymi lub w rażący sposób zaniedbywał zobowiązania umowne,

2)  wykonawca wykonywał przedmiot umowy w sposób wadliwy,

3)  wykonawca opóźniał się z wykonaniem przedmiotu umowy, w całości lub w części (wykonawca miał wskazać w harmonogramie kamienie milowe zadania, nie później niż wskazane w §2 ust. l pkt1) o 21 dni w stosunku do harmonogramu rzeczowo-finansowego,

4)  wykonawca zaniechał realizacji prac bez żadnej uzasadnionej przyczyny przez okres dłuższy niż 7 dni,

5)  wykonawca nie wykonał obowiązku, o jakim mowa w: § 8 ust 1 (tj. miał obowiązek wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania przedmiotu umowy w wysokości 5% wartości przedmiotu umowy – 182.473,97 zł w formie gwarancji ubezpieczeniowej) i w § 8 ust. 5 (zapewnienie obowiązywania zabezpieczenia przez cały okres obowiązywania umowy),

6)  w stosunku do wykonawcy złożono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie naprawcze lub likwidacyjne wobec majątku wykonawcy, a także w przypadku podjęcia uchwały lub innej decyzji o rozwiązaniu lub likwidacji wykonawcy (§13 ust.1-2).

Zgodnie z § 13 ust 3 umowy oświadczenie o odstąpieniu od umowy, jak również oświadczenie o wypowiedzeniu urnowy, powinno nastąpić w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

W przypadku odstąpienia od umowy, względnie jej wypowiedzenia, strony w terminie 7 dni od daty odstąpienia lub wypowiedzenia umowy, miały przystąpić do sporządzenia szczegółowego protokołu zrealizowanego zakresu przedmiotu umowy wg stanu na dzień odstąpienia. W przypadku, gdy wykonawca nie stawi się na czynnościach odbiorowych zamawiający uprawniony był do sporządzenia protokołu jednostronnego - w takim przypadku wykonawca mógł przyjąć, ustalenia protokołu odbioru, jako własne (§13 ust.4).

Zamawiającemu przysługiwało również prawo do odstąpienia od umowy w całości lub w części, w terminie jednego miesiąca, od daty wystąpienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy i zamawiający odstąpił od umowy w terminie jednego miesiąca od powzięcia wiadomości o powyższych okolicznościach. W takim wypadku wykonawca mógł żądać jedynie wynagrodzenia należnego mu z tytułu wykonania części umowy (§13 ust.7).

Strony przewidziały możliwość istotnych zmian postanowień umowy w przypadku wystąpienia m.in. przyczyn o charakterze obiektywnym, w tym okoliczności zależnych od zamawiającego lub okoliczności wynikających z działań inwestora (np. wydłużenie lub skrócenie terminu realizacji zadania, istotna zmiana w dokumentacji projektowej) – jeśli zamawiający dopuścił się możliwości zmiany terminu realizacji przedmiotu zamówienia, zmianę wynagrodzenia umownego oraz zmianę sposobu realizacji przedmiotu umowy (§14 ust1 pkt2 umowy).

(umowa, k. 13-27; oferta z 24 marca 2016r., k.31-32)

Pozwani zagwarantowali zapłatę do kwoty 182.473,97 zł tytułem gwarancji realizacji umowy z 22 kwietnia 2016 roku na rzecz beneficjenta (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N. M.. Umowa gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu nr (...) została zawarta 22 kwietnia 2016 roku z TUZ Towarzystwem (...) w W..

(gwarancja, k. 33)

W dniu 26 kwietnia 2016 roku pozwani T. S. i M. S. protokolarnie przyjęli teren budowy od powoda, w którego imieniu wystąpił kierownik budowy M. W..

(protokół wprowadzenia na budowę, k. 35-36)

W ciągu 5 dni od dnia podpisania umowy wspólnik M. S. przekazał powodowi harmonogram.

(dowód z przesłuchania strony pozwanej – wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Pomiędzy T. J. działającym z ramienia pozwanych a M. W. od końca kwietnia 2016 roku toczyła się korespondencja mailowa dotycząca przesłania harmonogramu rzeczowo – finansowego przygotowanego przez pozwaną spółkę cywilną dla powoda.

(korespondencja mailowa wraz z załącznikiem harmonogramu, k. 142-152)

Ostatecznie w dniu 24 maja 2016 roku strona pozwana przedłożyła harmonogram rzeczowo – finansowy powodowej spółce, która go zaakceptowała.

(okoliczność bezsporna, a nadto zeznania świadka M. W., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 00:23:57, płyta CD k. 272; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427)

Zgodnie z harmonogramem roboty ziemne (dotyczące wykopu pod budynek) miały trwać od 1 do 3 tygodnia czerwca 2016 roku.

(harmonogram finansowo – rzeczowy dla inwestycji, k. 37-40)

W dniu 6 czerwca 2016 roku pozwana spółka cywilna rozpoczęła roboty ziemne – zabicie ścianki szczelnej, zabezpieczającej wjazd.

(dziennik budowy, k. 52-66; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427)

Warunkiem koniecznym rozpoczęcia robót ziemnych było wcześniejsze ukończenie robót związanych z przekładaniem sieci energetycznej.

(opinia pisemna biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

Pozwani zgłosili powodowi, że sieć ciepłownicza niskich parametrów znajdowała się metr od działki.

(zeznania świadka M. W., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 00:23:57, płyta CD k. 272)

Roboty ziemne pozwanych zostały zakończone 25 maja 2016 roku. Również do tego dnia zostały wytyczone konstrukcyjne osie, wyznaczające położenie wykopu.

W dniu 24 czerwca 2016 roku na etapie wykonywania wykopów odnotowano konieczność przeprowadzenia dodatkowych badań gruntu, a następnego dnia zostały wykonane dodatkowe otwory geotechniczne badawcze, potrzebne dla dokładniejszego określenia rodzaju gruntu zalegającego poniżej poziomu posadowienia budynku, ponieważ jego stan był inny, niż założony przez konstruktora w projekcie konstrukcji.

Po wykonaniu badań gruntu stwierdzono, że konieczna jest jego częściowa wymiana wraz z zagęszczeniem gruntu. Roboty dodatkowe, polegające na wymianie gruntu , zakończono dnia 4 lipca 2016 roku i przeprowadzono kontrolę prawidłowości zagęszczenia gruntu.

(dziennik budowy, k. 52-66; zeznania świadka M. W., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 00: 23: 57, płyta CD k. 272; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01: 03: 11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00: 12: 08, płyta CD k. 821)

Pomiędzy powodem a pozwanymi odbyły się rozmowy o uznaniu powyższych prac za roboty dodatkowe, ale zamawiający – powód nie wyraził zgody.

(dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00: 12: 08, płyta CD k. 821)

Budzący wątpliwości grunt zalegał na około 20% powierzchni wykopu. Ilość dni, przewidziana harmonogramem na wykonanie robót ziemnych w zakresie wykopu, wynosiła 23.

W dniu 24 czerwca 2016 roku, z uwagi na stwierdzenie zalegania poniżej poziomu posadowienia warstw gruntu, nieuwzględnionych w projekcie konstrukcji, pozwani musieli przerwać roboty i zawiesić je do czasu otrzymania decyzji projektanta, co do dalszego postępowania.

(harmonogram finansowo – rzeczowy dla inwestycji, k. 37-40; opinia pisemna biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781; dowód z przesłuchania strony pozwanej – wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00: 12: 08, płyta CD k. 821)

W dzienniku budowy brak było wpisów dotyczących przekazania projektantowi decyzji, związanych ze stwierdzoną zmianą warunków posadowienia budynku (dziennik budowy, k. 52-66)

Projektant dokonywał opracowania danych geotechnicznych, co trwało około dwa tygodnie.

Projektant pojawiał się na placu budowy na wezwanie pozwanych i przeprowadzał nadzór nad wykonanymi pracami.

(zeznania świadka Ł. C., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 00: 22: 34, płyta CD k. 427)

W toku współpracy pojawiały się zgłoszenia, co do problemów kontaktu z projektantem, co wpływało na tempo prac.

(zeznania świadka A. T., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 roku, czas nagrania od 01: 52: 54, płyta CD k. 272)

W toku prac pozwani zgłosili konieczność zmian projektu fundamentów w zakresie wykonania płyty fundamentowej zamiast ław fundamentowych w strefie wjazdu do garażu, ponieważ nie było już możliwe wykonanie fundamentów w wersji projektowanej z uwagi na wcześniejsze wykonanie robót sieciowych.

( pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01: 03: 11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00: 12: 08, płyta CD k. 821)

Projektant musiał dodatkowo poświęcić czas na opracowanie zamiennego projektu konstrukcji w zakresie fundamentów.

(opinia pisemna biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

Zmiany w projekcie płyty fundamentowej wstrzymywały prace.

(zeznania świadka Ł. C., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 00: 22: 34, płyta CD k. 427; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01: 03: 11, płyta CD k. 427)

Prowadzenie w tym czasie prac w innych miejscach było nieuzasadnione organizacyjnie i ekonomicznie.

(zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01: 03: 11, płyta CD k. 427)

Zmiany projektowe prowadzone były praktycznie przez cały czas trwania robót ziemnych. Roboty ziemne prowadzone były w warunkach utrudnionych poprzez konieczność oczekiwania na decyzje projektowe, związane z wystąpieniem odmiennych warunków gruntowych niż te, wynikające z projektu. Zakończenie robót ziemnych nastąpiło dnia 5 lipca 2016 roku, a więc w następnym tygodniu po terminie przewidzianym w harmonogramie i w opisanych okolicznościach było usprawiedliwione i niespowodowane przyczynami, leżącymi po stronie pozwanych.

(harmonogram finansowo – rzeczowy dla inwestycji, k. 37-40; dziennik budowy, k. 52-66; pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781;)

Roboty fundamentowe zostały rozpoczęte dnia 24 czerwca 2016 roku. Zgodnie z harmonogramem rozpoczęcie robót fundamentowych powinno nastąpić w następnym tygodniu po rozpoczęciu robót ziemnych, czyli w drugim tygodniu czerwca.

(dziennik budowy, k. 52-66; harmonogram finansowo – rzeczowy dla inwestycji, k. 37-40)

Powód w dniu 7 lipca 2016 roku wystąpił do projektanta o wykonanie projektu na płytę fundamentową i oczekiwał na dostarczenie podpisanego projektu.

W dniu 14 lipca 2016 roku pozwani zwracali się z prośbą o udzielenie informacji, kiedy otrzymają projekt płyt fundamentowych.

Projekt płyty fundamentowej przed wjazdem do garażu miał zostać przekazany po pomiarach geodezyjnych, które miały się odbyć 22 lipca 2016 roku.

(notatka z narady koordynacyjnej spisana 21 lipca 2016 r., k. 157-161)

W dniu 25 lipca 2016 roku pozwany skierował do powoda pismo dotyczące kosztorysu ofertowego na wykonanie płyty fundamentowej PF-3 – wartość kosztorysowa netto wynosiła: 35.056,51 zł oraz dotyczące kosztorysu robót zaniechanych ław i stóp fundamentowych.

(pismo pozwanych z 25 lipca 2016 r., k.162; kosztorysy, k. 163-176)

Opóźnienie w rozpoczęciu robót fundamentowych (równe około dwóm tygodniom), spowodowane zostało przedłużeniem wykonywania robót ziemnych i wyniosło, co najmniej dwa tygodnie. Opóźnienie rozpoczęcia robót fundamentowych o około dwa tygodnie było spowodowane przyczynami, na które pozwani nie mieli wpływu.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

W dniu 22 lipca 2016 roku pozwany rozpoczął prace związane z wykonaniem ścian i filarów. Harmonogram przewidywał rozpoczęcie tych robót od trzeciego tygodnia czerwca 2016 roku.

(dziennik budowy, k. 52-66; harmonogram finansowo – rzeczowy dla inwestycji, k. 37-40)

Rozpoczęcie tych robót nastąpiło z opóźnieniem około czterech tygodni. Opóźnienie o dwa tygodnie było wynikiem opóźnienia w wykonywaniu robót ziemnych.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

Ponadto w okresie poprzedzającym, w dniach 14-15 lipca 2016 roku miało miejsce zalanie wykopu wodą opadową wskutek ponadnormatywnego deszczu, które utrudniło prowadzenie robót, zarówno poprzez konieczność usunięcia szkód, jak i wskutek niemożności prowadzenia robót podczas trwania opadów. Nastąpiło również podmycie i osunięcie części skarp wykopu. W wyniku tego zdarzenia osunęły się kable niskiego napięcia oraz odkrył się kabel średniego napięcia jak również ciepłociąg niskich parametrów. Należało przeprowadzić prace zabezpieczające.

(notatka z narady koordynacyjnej spisana 21 lipca 2016 r., k. 157-161; pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Jak wynika z zapisu w dzienniku budowy, w dniu 11 lipca 2016 r. zakończono wykonanie ścianki szczelnej (tzw. ścianki berlinki), natomiast wg harmonogramu roboty te miały być zakończone w trzecim tygodniu czerwca.

(harmonogram finansowo – rzeczowy dla inwestycji, k. 37-40; dziennik budowy, k. 52-66)

Opóźnienie wykonania ścianki szczelnej wyniosło trzy tygodnie i miało związek m. in. z koniecznością wprowadzenia zmian do jej zatwierdzonego projektu z uwagi na zmianę przebiegu sieci na działce.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781 ; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Za powyższe okoliczności (związane z opóźnieniem wykonania ścianki) nie odpowiadali pozwani.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781 )

Dwa tygodnie opóźnienia wynikało z zakłócenia przebiegu robót ziemnych, a trzeci mógł być rezultatem opóźnienia wykonania ścianki szczelnej. Ten ostatni okres mógł mieć wpływ na bezpieczeństwo robót związanych z wykonywaniem elementów żelbetowych poniżej poziomu otaczającego terenu. Biorąc powyższe pod uwagę, nie można jednoznacznie przypisać winy za opóźnienie robót betoniarskich wyłącznie pozwanym.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

Ponadto kabel średniego napięcia biegł w odległości ok. 70cm od fundamentu budynku, a minimalna normatywna odległość wynosiła 1,5m. Projektant wyjaśnił, że nie uzgodnił kwestii przełożenia tego kabla z zakładem energetycznym. Ostatecznie kabel ten nie został przełożony. Wpływało to na wydłużenie czasu wykonania robót trwających w lipcu.

(zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Na początku maja 2016 roku pozwani zawarli z (...) spółką akcyjną w G. umowę o usunięcie kolizji położenia urządzenia lub sieci elektroenergetycznej, które uniemożliwiało lub utrudniało korzystanie z nieruchomości. Usunięcie kolizji miało nastąpić poprzez przebudowę istniejących sieci elektroenergetycznych zgodnie z warunkami przebudowy.

(umowa o usunięcie kolizji, k. 154-156; zeznania świadka M. W., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 00:23:57, płyta CD k. 272; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Powód miał zastrzeżenia co do małej ilości pracowników pozwanych.

(zeznania świadka M. W., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 00:23:57, płyta CD k. 272; zeznania świadka B. N., , e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 r., czas nagrania od 01:28:18, płyta CD k. 272; zeznania świadka A. T., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 roku, czas nagrania od 01:52:54, płyta CD k. 272)

Na przedmiotowej budowie występowały takie okoliczności, które generowały okresowy brak frontu robót lub też jego znaczne ograniczenie.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

Kolejną okolicznością, jaka miała wpływ na wstrzymanie prac była kwestia wykonywania prac podwykonawców pozwanych w zakresie robót żelbetowych, na których ustnie zgodził się powód, a następnie wycofał swoją akceptację. Wartość prac, jaką pozwani zawarli w umowie ze swoim podwykonawcą była wyższa niż wysokość umowna wynagrodzenia pozwanych od powoda. Dlatego powód początkowo nie chciał się zgodzić na taką umowę z podwykonawcami. Pozwani prowadzili rozmowy z podwykonawcami zaraz po podpisaniu umowy z powodem. Ostatecznie po upływie około miesiąca powód zgodził się na wskazanych podwykonawców.

(zeznania świadka A. T., e-protokół z rozprawy z 1 sierpnia 2017 roku, czas nagrania od 01:52:54, płyta CD k. 272; zeznania świadka T. J., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 01:03:11, płyta CD k. 427; dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Wykonawca na dzień 30 czerwca 2016 roku znajdował się w trzytygodniowym opóźnieniu w stosunku do przedstawionego harmonogramu. W załączeniu do pisma z 4 lipca 2016 roku pozwani dostarczyli powodowi do akceptacji uaktualniony harmonogram rzeczowo – finansowy przewidujący późniejsze terminy realizacji poszczególnych etapów prac.

(notatka z rady koordynacyjnej z 30 czerwca 2016 r., k. 41-43v; pismo z 4 lipca 2016 r., k. 44)

Harmonogram ten zawierał wykaz prac w terminach realnych do wykonania. Powód narzucił pozwanym harmonogram, jaki miał z inwestorem. Harmonogram różnił się od tego, zamieszczonego w dokumentacji przetargowej.

(dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Powód nie zgodził się na terminy ani wartości poszczególnych etapów robót zaproponowane w złożonym uaktualnionym harmonogramie. Powód wyznaczył pozwanym 7 – dniowy termin na dostosowanie prac do harmonogramu pod rygorem wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym oraz naliczaniem z tego tytułu kar umownych. W sprawie umowy podwykonawczej na wykonanie stanu surowego budynku z Przedsiębiorstwem Budowlanym (...) z siedzibą w Ż. powód wyraził stanowisko, że nie akceptuje podzlecenia robót podwykonawcy.

(pismo powoda z 11 lipca 2016r., k.47)

Strona pozwana zgodziła się, że powstało opóźnienie w stosunku do harmonogramu rzeczowo – finansowego, ale uważała, że wynikało ono z okoliczności nieleżących po stronie wykonawcy robót. Zdaniem pozwanej, dopiero kompleksowe uwzględnienie wszystkich czynników pozwoli na właściwe przygotowanie i akceptację harmonogramu zadowalającego obie strony. Jednocześnie pozwani zawiadomili powoda o ponadnormatywnych opadach deszczu uniemożliwiających prowadzenie robót, a także o fakcie dokonania przez deszcze znacznych szkód w obrębie terenu realizowanych robót.

Zdaniem strony pozwanej brak było podstaw faktycznych i prawnych do odmowy akceptacji podwykonawcy.

(pismo pozwanych z 19 lipca 2016 r., k. 48-49; dziennik budowy, k. 52-66)

Ustosunkowując się do stanowiska pozwanych powód uzasadnił, że harmonogram przedstawiony w dniu 24 maja 2016 roku obejmował rozpoczęcie prac przy wykończeniu ścianki szczelnej na początku czerwca zgodnie z przebiegiem prac na budowie. Opóźnienie w stosunku do harmonogramu pojawiło się w trakcie wykonywania prac ziemnych oraz fundamentów budynku. Celem aktualizacji harmonogramu nie było przesunięcie wszystkich prac o wielkość opóźnienia, a opracowanie planu naprawczego umożliwiającego przyspieszenie części prac stanu surowego celem nadrobienia powstałego opóźnienia. Zgodnie z przedstawionym harmonogramem naprawczym prace wykończeniowe np. dachu, klatek schodowych, fasad kończą się w dniu zakończenia umowy, która obejmuje również uzyskanie w dniu zakończenia umowy tj. 30 listopada 2016 r. prawomocnego pozwolenia na użytkowanie.

(pismo powoda z 21 lipca 2016r., k.50-51)

Opóźnienie w wykonywaniu robót budowlanych na budowie budynku mieszkalnego wielorodzinnego na działce przy ul. (...) w G. wyniosło około 37 dni. Minimalna ilość dni przewidywana na wykonanie umowy (tj. od dnia jej podpisania do dnia uzyskania ostatecznej decyzji) wynosiła 258 dni.

Zaś minimalny okres przewidziany przez strony na wykonanie prac licząc od 22 kwietnia 2016 roku, tj. od dnia podpisania umowy, do 30 listopada 2016 roku, tj. do dnia wykonania przedmiotu zamówienia wynosi 222 dni.

Minimalny czas potrzebny na wykonanie przedmiotu niniejszej umowy jest mniejszy, niż czas potrzebny na jej wykonanie licząc od dnia podpisania umowy do umownego terminu zakończenia robót. Terminowe wykonanie umowy nie było możliwe nigdy, poczynając od dnia jej podpisania. Oznacza to, że nie było ono również możliwe w dniu odstąpienia pozwanych od umowy, niezależnie od tego, czy istniało opóźnienie w prowadzeniu robót, czy też nie.

(pisemna opinia biegłego sądowego (...) (...), k. 768-781)

Pismem z dnia 3 sierpnia 2016 r. pozwani oświadczyli powodowi, że z dniem 3 sierpnia 2016 roku odstępują od umowy z przyczyn, za które odpowiadał zamawiający, czyli powód. Przywołali oni następujące argumenty:

- brak zapewnienia przez zamawiającego przez cały okres trwania umowy funkcjonowania nadzoru autorskiego dla realizowanej przez niego inwestycji, pomimo wielokrotnego zwracania się wykonawcy,

- brak zapewnienia przez zamawiającego działań autorów dokumentacji projektowej w zakresie usuwania wad dokumentacji projektowej mimo wielokrotnych wezwań wykonawcy robót w tym zakresie,

- wadliwe wykonanie przez zamawiającego robót polegających na wykonaniu sieci ciepłowniczej w sposób inny niż ten opisany w dokumentacji projektowej, co spowodowało kolizję z planowaną ścianką szczelną (której realizacji była w zakresie umowy wykonawcy robót). Powyższe spowodowało konieczność dokonania istotnych korekt w dokumentacji projektowej (w zakresie robót wykonywanych przez firmę (...)) a tym samym znaczne opóźnienie w realizacji robót z przyczyn leżących po stronie zamawiającego.

- wadliwe wykonanie przez zamawiającego rozdzielni elektrycznej, która została usytuowana w miejscu planowanego wykopu realizowanego przez wykonawcę robót. Fakt ten skutkował koniecznością przeniesienia wadliwie wybudowanej i wadliwie usytuowanej rozdzielni elektrycznej do nowej lokalizacji oraz kolejnym okresem wydłużenia czasu realizacji przedmiotu umowy z przyczyn leżących po stronie zamawiającego.

- zaniechanie przez zamawiającego przełożenia kabli energetycznych średniego napięcia z miejsc w których kolidują one z planowanymi do realizacji przez wykonawcę robotami. Okoliczność ta utrudniła prawidłową i zgodną z przepisami realizację robót przez firmę (...),

- nieuwzględnienie przez zamawiającego wniosku wykonawcy robót o dokonanie zmian w harmonogramie rzeczowo finansowym robót. Wykonawca robót wystąpił z wnioskiem o zmianę harmonogramu rzeczowo finansowego robót, uzasadniając powyższe okolicznościami wymienionymi w pozycjach 3,4 i 5 niniejszego pisma, stwierdzając brak w tych okolicznościach jakiejkolwiek winy wykonawcy robót. Zamawiający odmówił dokonania wzmiankowanych zmian w harmonogramie tym samym uniemożliwiając wykonawcy realizację robót zgodną z treścią umowy,

- dezorganizację pracy wykonawcy robót poprzez wydawanie sprzecznych decyzji w odniesieniu do kwestii zatwierdzenia umowy podwykonawcy firmy (...), - zamawiający pismem z dnia 11.07.2016. poinformował wykonawcę robót o decyzji odmowy zgody na zawarcie przez firmę (...) umowy z podwykonawcą firmą (...), nie podając żadnych powodów swojej decyzji. Tym samym zamawiający skutecznie uniemożliwił zatrudnienie podwykonawcy, nie przedstawiając zastrzeżeń do treści umowy, lecz jedynie wyrażając swój sprzeciw. W kolejnym piśmie zamawiający zatwierdził z zastrzeżeniami (formułując ograniczenie wartości umowy zawieranej z podwykonawcą) umowę pomiędzy firmami (...). Taki tryb procedowania i podejmowanie w krótkich odstępach czasu sprzecznych decyzji prowadzi do dezorganizacji pracy wykonawcy robót i wprowadza niepotrzebnie element niepewności w działaniach podejmowanych przez zamawiającego.

(odstąpienie od umowy pozwanych, k. 67-69; dowód z przesłuchania strony pozwanej M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

W dniu 3 sierpnia 2016 roku powód również oświadczył pozwanym, że odstępuje od umowy jednocześnie oświadczając, że nie uznaje odstąpienia pozwanych, z uwagi na brak podstaw do jego złożenia. Powodowa spółka wyznaczyła pozwanym 7-dniowy termin na dostosowanie prac do harmonogramu.

(odstąpienie od umowy powoda, k. 70)

Następnie w piśmie z 19 sierpnia 2016 roku powodowa spółka ponownie złożyła oświadczenie pozwanym o odstąpieniu od przedmiotowej umowy w trybie natychmiastowym i ustosunkowała się do przyczyn odstąpienia od umowy pozwanych, które uznała za bezzasadne. Podała, że odstąpienie przez nią od umowy nastąpiło z powodu opóźnienia w realizacji przez pozwanych robót objętych umową, z przyczyn leżących po stronie pozwanych, które to opóźnienie nie pozwoliło na zakończenie robót w umówionym terminie. Pomiędzy stronami toczyła się obszerna korespondencja w sprawie kwestii związanych z odstąpieniem od umowy i rozliczeniem. Powód wezwał pozwanych do zapłaty kar umownych w kwocie 628.150,59 zł w terminie do 15 września 2016 roku.

(pismo powoda z 19 sierpnia 2016 r., k. 71-74; pismo powoda z 14 września 2016 r., k.77; pisma, k. 75-76, 78- 79)

W dniu 28 czerwca 2016 roku pozwani wystawili powodowi fakturę VAT nr (...) za wykonanie robót budowlanych pt.: „Budowa budynku mieszkalnego wielorodzinnego z miejscami parkingowymi w części podziemnej ma terenie przy ul. (...) w G. zgodnie z umową z 22 kwietnia 2016 roku” oraz protokołem z 28 czerwca 2016 roku – faktura częściowa. Faktura obejmowała kwotę 264.400,50 zł z terminem zapłaty do 28 lipca 2016 roku. Faktura została w całości zapłacona.

(faktura VAT, k. 80; notatka, k. 81)

W dniu 28 czerwca 2016 roku pozwani wystawili powodowi fakturę VAT nr (...) za wykonanie robót budowlanych objętych umową z 22 kwietnia 2016 roku oraz protokołem z 28 czerwca 2016 roku na kwotę 260.280,00 zł z terminem zapłaty do 28 lipca 2016 roku.

(faktura VAT, k. 185)

Z protokołu zaawansowania robót za okres od 31 maja 2016 roku do 28 sierpnia 2016 roku wynika, że zakres wykonanych prac objętych protokołem był zgodny z dokumentacją techniczną oraz umową na realizację zadania. Roboty wymienione w protokole zostały wykonane zgodnie z projektem i wprowadzonymi zmianami projektowymi.

(protokół z 28 czerwca 2016r., k. 186-189; zeznania świadka Ł. C., e-protokół z rozprawy z 15 maja 2018 roku, czas nagrania od 00:22:34, płyta CD k. 427)

W dniu 29 lipca 2016 roku pozwani wystawili powodowi do zapłaty fakturę VAT nr (...) za wykonanie robót budowlanych w ramach realizowanej umowy z 22 kwietnia 2016 roku oraz protokołu z 29 lipca 2016 roku – faktura częściowa, na kwotę 105.564,02 zł z terminem zapłaty do 28 sierpnia 2016 roku.

(faktura VAT, k. 82)

Pismem z 13 września 2016 roku powód wezwał TUZ Towarzystwo (...) w W. do zapłaty kwoty 182.473,97 zł z tytułu zabezpieczenia roszczeń beneficjenta gwarancji w stosunku do wykonawcy, z tytułu zapłaty katy umownej naliczonej w związku z odstąpieniem przez beneficjenta gwarancji od umowy z 22 kwietnia 2016 roku, które nastąpiło wskutek nienależytego wykonania zobowiązania przez wykonawcę.

(wezwanie do zapłaty ubezpieczyciela, k. 84)

W odpowiedzi na powyższe wezwanie TUZ Towarzystwo (...) w W. zwróciło się do pozwanych prowadzących Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) spółkę cywilną T. S. i M. S. w S. o dostarczenie dokumentacji i informacji niezbędnych do oceny zasadności roszczenia powoda

(pismo TUZ Towarzystwo (...) w W., k. 191-192)

Pozwani sprzeciwiali się realizacji gwarancji ubezpieczeniowej, ale ona została wypłacona.

W czasie gdy toczyło się postępowanie przed tutejszym Sądem, toczyło się jednocześnie postępowanie sądowe w sprawie o zapłatę gwarancji, z powództwa ubezpieczyciela.

(dowód z przesłuchania strony pozwanej - wspólnika M. S., e-protokół z rozprawy z 8 sierpnia 2019 r., czas nagrania od 00:12:08, płyta CD k. 821)

Wobec pozwanych podwykonawcy: Zakład (...). J. wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 107.074,94 zł brutto z tytułu wykonania ścianki z grodzic stalowych w budynku mieszkalnym położonym w G. przy ul. (...), a drugi podwykonawca – Przedsiębiorstwo Budowlane (...) A. K. w Ż. wystawił pozwanym fakturę VAT nr (...) na kwotę 24.840,00 zł.

(faktury VAT z załącznikami, k. 180-184)

Pismem z dnia 28 lipca 2016 roku pozwani zwracali się do powoda o bezpośrednią wypłatę wynagrodzeń należnych podwykonawcom wynikających z częściowego protokołu odbioru robót z dnia 28 czerwca 2016 roku dwóm podmiotom: Zakładowi (...). J. w wysokości 107.074,94 zł brutto oraz Przedsiębiorstwu Budowlanemu (...) A. K. w wysokości 23.598,00 zł brutto. Pozwani wnosili o potrącenie powyższych kwot z wynagrodzeniem objętym fakturą VAT nr (...) z dnia 28 czerwca 2016 roku na wartość 264.400,50 zł.

(pismo z 28 lipca 2016 r., k.179)

Pismem z dnia 29 lipca 2016 roku pozwani wezwali powoda do zapłaty wynikającej z faktury VAT nr (...) z 28 czerwca 2016 roku kwoty 264.400,50 zł w terminie 3 dni od otrzymania wezwania.

(wezwanie do zapłaty, k. 178)

Pozwani pismem z 11 sierpnia 2016 roku wzywali powoda do zapłaty wynagrodzenia i dokonania odbioru robót oraz rozliczenia się ze wszystkich kosztów budowy, a także przejęcia pod swój dozór terenu budowy.

(pismo pozwanych z 11 sierpnia 2016 r., k.190)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o przywołane dowody.

Sąd oddalił wnioski dowodowe strony powodowej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka C. O. zgłoszony w piśmie procesowym z dnia 21 lutego 2019 roku (k.793-794v) z uwagi na to, że okoliczności na których wykazania miałby zostać przesłuchany świadek, zostały udowodnione za pomocą dowodów z dokumentów bądź dotyczą okoliczności niespornych między stronami.

Przy ustalaniu stanu faktycznego w sprawie Sąd pominął dowód z zeznań świadka M. K., ponieważ dowód z jej zeznań został dopuszczony na okoliczność przebiegu prac na inwestycji oraz przyczyn opóźnienia wykonanych robót oraz odstąpienia od umowy, a świadek wykazała się szczątkową wiedzą w tym zakresie, co w konsekwencji nie prowadziło do wyjaśnienia spornych okoliczności.

Sąd nie dał wiary w przeważającej części zeznaniom świadków: B. N. oraz M. W., ponieważ były sprzeczne ze zgromadzonym w sprawie materiałem uwzględnionym przy ustalaniu stanu faktycznego. W szczególności zeznania świadków w zakresie w jakim twierdzili, że opóźnienia, jakie powstały w toku współpracy wynikały z przyczyn obciążających pozwanych – były sprzeczne z dowodem z opinii biegłego sądowego, jak również dowodem z zeznań świadka T. J. oraz dowodem z przesłuchania pozwanego M. S.. Świadek M. W. i B. N. twierdzili, że przyczyną opóźnień było zbyt małe zaplecze pracownicze, co nie koresponduje z wnioskami wypływającymi z opinii biegłego, który stwierdził, że nigdy nie było możliwe terminowe wykonanie umowy, niezależnie od tego, czy istniało opóźnienie w prowadzeniu robót, czy też nie. Ponadto świadek B. N. zeznał, że wykonanie zmiany projektu fundamentu nie powodowały wstrzymania prac pozwanych, co jest sprzeczne dowodem z opinii biegłego oraz z zeznaniami świadków: Ł. C. i T. J., którzy twierdzili, że w trakcie wykonania zmian projektu nie można było wykonywać robót budowlanych na placu budowy.

Dokumenty złożone przez strony, które nie zostały uwzględnione przy ustalaniu stanu faktycznego zostały pominięte, jako niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W zakresie przyczyn opóźnienia w pracach prowadzonych przez pozwanych sąd dokonał ustaleń faktycznych przede wszystkie na podstawie dowodu z opinii biegłego z zakresu robót budowlanych.

Opinia ta, w ocenie sądu jest kompletna. logiczna, merytorycznie poprawna. Biegły dokonał szczegółowej analizy dokumentacji przebiegu procesu budowy. Przedstawione w opinii tezy biegły szczegółowo i konsekwentnie uzasadnił.

Opinia biegłego koreluje ponadto z materiałem dowodowym w postaci dokumentów dotyczących przebiegu inwestycji jak również z zeznaniami świadków powołanych przez sąd jako podstawa dokonania w sprawie ustaleń faktycznych. Z powyższych względów w ocenie sadu opinii biegłego stanowić może podstawę dokonania w sprawie ustaleń faktycznych, co do okoliczności, na jaką została ona dopuszczona.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo, jako niezasadne należało oddalić w całości.

Strony zawarły w niniejszej sprawie umowę o roboty budowalne, a właściwie o podwykonawstwo robót budowlanych. W ramach przedmiotowej inwestycji powód występował, jako generalny wykonawca, a pozwani – wspólnicy spółki cywilnej, – jako podwykonawca tych robót.

Zgodnie z art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. A zgodnie z art. 656 § 1 k.c. do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło. Przez umowę o dzieło, stosownie do art. 627 k.c., przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Przedmiotem umowy było wykonanie przez pozwanych jako podwykonawców robót budowlanych składających się z dwóch etapów, z czego w ramach pierwszego pozwani mieli obowiązek m.in. wybudowanie budynku mieszkalnego wraz z instalacjami. Strony w § 11 umowy zastrzegły również możliwość naliczania kar umownych przez powoda w ściśle określonych przypadkach.

W niniejszej sprawie powód dochodził zapłaty kar umownych w łącznej wysokości 445.676,62 zł za nieterminowe wykonanie robót budowlanych w postaci budynku mieszkalnego wielorodzinnego w G. przez pozwanych z przyczyn leżących po stronie pozwanych oraz za odstąpienie od umowy przez powoda z przyczyn leżących po stronie pozwanych. Powód miał zastrzeżenia, że zakończenie robót ziemnych miało nastąpić w przedostatnim tygodniu czerwca, zaś zostało wykonane 5 lipca 2016 roku, prace w zakresie fundamentów rozpoczęły się 24 czerwca 2016 roku, pierwsze elementy żelbetowe były wykonane od 6 lipca 2016 r., zaś zgodnie z harmonogramem miały rozpocząć się i zakończyć w czerwcu, prace w zakresie wykonania ścian i filarów rozpoczęto 22 lipca 2016 roku, zaś zgodnie z harmonogramem roboty te powinny rozpocząć się w ostatnim tygodniu czerwca i skończyć w drugim tygodniu lipca.

Pozwani podnosili, że brak było podstaw do naliczania kar umownych, ponieważ opóźnienia w realizacji prac objętych umową wynikały z okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi powód.

Powód domagał się zapłaty kary umownej powołując się na § 11 ust. 1 pkt 6 umowy oraz § 11 ust.1 pkt.1 umowy. Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Do przedmiotowo istotnych elementów zastrzeżenia kary umownej zaliczyć należy określenie zobowiązania, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie zrodzi obowiązek zapłaty kary umownej oraz określenie świadczenia pieniężnego stanowiącego karę umowną.

W orzecznictwie dominuje pogląd, iż zastrzeżenie kary umownej powoduje modyfikację reguł odpowiedzialności kontraktowej w tym sensie, że wierzyciel wykazać powinien jedynie sam fakt zastrzeżenia kary umownej i niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika. Dłużnik zaś nie może zwolnić się z obowiązku zapłaty kary umownej poprzez wykazanie, że wierzyciel nie poniósł szkody ( uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 06.11.2003r. - zasada prawna, III CZP 61/03, Biuletyn SN 2003/11/5, OSNC 2004/5/69, LEX nr 81615).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, który sąd orzekający w rozpoznawanej sprawie podziela, że co do zasady roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia nie przysługuje stronie odstępującej od umowy wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również taką karę w związku z odstąpieniem od umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., III CZP 39/12, OSNC 2013, nr 2, poz. 17, uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1984 r., III CZP 70/83, OSNC 1984, nr 8, poz. 131 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2011 r., I CSK 315/10, OSNC - ZD 2011, nr 4, poz. 85, i z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 260/11, nie publ.).

Innymi słowy nie jest prawnie skuteczne domaganie się, jak czyni to powód w niniejszej sprawie zapłaty jednocześnie kary umownej zastrzeżonej z obydwu wskazanych wyżej tytułów tj.; zarówno z tytułu opóźnienia, jak i z tytułu odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie zobowiązanej do zapłaty kary umownej.

Kara umowna z tytułu odstąpienia od umowy konsumuje bowiem niejako kary umowne zastrzeżone z powodu wystąpienia innych okoliczności, które stały się faktycznie podstawą do odstąpienia od umowy.

Strony zastrzegając w umowie kary umowne dokonują w istocie kalkulacji przyszłej hipotetycznej szkody, która może wynikać z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W przypadku zgłoszenia żądania zasądzenia kary umownej z tytułu zwłoki w wykonaniu przedmiotu umowy i jednocześnie z tytułu odstąpienia od umowy, dochodzi do zbiegu roszczeń, niewykonanie zobowiązania pochłania, bowiem szkodę wynikającą z nienależytego wykonania zobowiązania z uwagi na opóźnienie lub zwłokę w jego realizacji, a funkcje obu roszczeń są jednorodne.

Jak z powyższego wynika żądanie zasądzenie na rzecz powoda w niniejszym postępowaniu kary umownej z tytułu opóźnienia w wykonaniu prac zleconych pozwanym jest niezasadne niejako a priori, w sytuacji jednoczesnego domagania się kary umownej za odstąpienie od umowy z winy wykonawcy ( pozwanych).

Tym samym do rozważenia w ramach niniejszego postępowania pozostaje jedynie żądanie kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy przez powoda.

Aby mówić o powstaniu obowiązku świadczenia kary umownej niezbędne jest łączne wystąpienie następujących przesłanek: istnienie skutecznego postanowienia umownego kreującego obowiązek świadczenia kary oraz niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Istotne znaczenie w przypadku analizy przesłanek warunkujących powstanie obowiązku zapłaty kary umownej jest rozkład ciężaru dowodu. Na wierzycielu ciąży powinność wykazania przesłanki istnienia ważnego postanowienia umownego odnoszącego się do zastrzeżenia kary umownej oraz powinność wykazania faktu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, do którego odnosi się kara umowna. Na wierzycielu nie ciąży powinność wykazania okoliczności świadczących o odpowiedzialności dłużnika, bowiem korzysta on z domniemania wynikającego z art. 471 k.c. określającego odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika.

Obalenie domniemania ponoszenia przez dłużnika odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązanie spoczywa na nim. Zaś wykazanie zaistnienia okoliczności powodujących niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niezależnych od dłużnika i na które dłużnik nie miał wpływu powodować będzie uchylenie się dłużnika od zapłaty kar umownych.

Podkreślić należy, że samo niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nie powoduje obowiązku zapłaty kary umownej. Lokalizacja przepisów dotyczących kar umownych wskazuje, że zdarzenie uzasadniające zapłatę kary umownej nastąpić musi z przyczyn, za które dłużnik odpowiada ( Z. G.: K. umowne w bieżącej praktyce zamówień publicznych, PZP 2014, nr 1, L. ).

Mając na uwadze powyższe oraz treść art. 6 k.c. na powodzie spoczywał obowiązek wykazania zasadności podstaw do naliczania ww. kar.

Zgodnie z art. 6 k. c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

W ocenie Sądu, z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że doszło do nienależytego wykonania umowy przez wykonawcę robot budowlanych w postaci opóźnienia wykonywania robót względem przyjętego przez strony harmonogramu rzeczowo - finansowego, ale pozwany obalił domniemanie, że nienależyte wykonanie zobowiązań wynikało z przyczyn leżących po stronie pozwanych, tj. naruszenie umowy nastąpiły z przyczyn leżących po ich stronie.

Wskazać należy, że zgodnie z treścią łączącej strony umowy, do której był załączony harmonogram rzeczowo – finansowy, pozwani mieli obowiązek rozpocząć roboty ziemne od pierwszego do trzeciego tygodnia czerwca i w rzeczywistości prace te rozpoczęli w okresie wynikającym z harmonogramu, tj. w dniu 6 czerwca 2016 roku. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że podczas tych robót w dniu 24 czerwca 2016 roku pojawiły się okoliczności, które spowodowały wydłużenie okresu wykonywania prac. Okazało się, że niezbędne było przeprowadzenie dodatkowych badań gruntu, ponieważ stan gruntu różnił się od tego, jaki wynikał z projektu konstrukcji. Po wykonaniu badań gruntu stwierdzono, że konieczna była jego częściowa wymiana wraz z zagęszczeniem. Powyższe spowodowało rozszerzenie zakresu prac ziemnych, koniecznych do wykonania na budowie w stosunku do zakresu prac wynikającego z projektu budowlanego. Roboty dodatkowe, polegające na wymianie gruntu, zakończone zostały 4 lipca 2016 roku. W dniu 24 czerwca 2016 roku, z uwagi na stwierdzenie zalegania poniżej poziomu posadowienia warstw gruntu, nieuwzględnionych w projekcie konstrukcji, pozwani musieli przerwać roboty i zawiesić je do czasu otrzymania decyzji projektanta. W związku z powyższym pozwani zakończyli prace ziemne 5 lipca 2016 roku. Na opracowanie danych geologicznych projektant poświęcił około dwa tygodnie, a dodatkowo poświęcił również czas na opracowanie zamiennego projektu konstrukcji dotyczącego fundamentów. Opracowanie zamiennego projektu ław fundamentowych w strefie wjazdu do garażu, które było konieczne również trwało około dwa tygodnie. Wykonywanie robót ziemnych były, zatem wstrzymane na skutek konieczności oczekiwania na decyzje projektowe, związane z wystąpieniem odmiennych warunków gruntowych. W ocenie Sądu zakończenie robót ziemnych 5 lipca 2016 roku, a więc po terminie wynikającym z harmonogramu (wg harmonogramu termin zakończenia robót ziemnych to ostatni tydzień czerwca), w opisanych powyżej okolicznościach należy uznać za usprawiedliwione i niespowodowane przyczynami, leżącymi po stronie pozwanych.

Uwzględnić należy również okoliczność, że na tempo prac pozwanych wpływ miała również okoliczność utrudnionego kontaktu z projektantem, który pojawiał się na placu budowy jedynie na polecenie.

Kolejną kwestią mającą wpływ na tempo prowadzonych prac było wykonywanie przez pozwanych robót fundamentowych, które, jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, rozpoczęły się w czwartym tygodniu czerwca, czyli z dwutygodniowym opóźnieniem w stosunku do terminu wynikającego z harmonogramu – powinny się rozpocząć w czwartym tygodniu czerwca. Opóźnienie w rozpoczęciu robót fundamentowych było konsekwencją wydłużenia wykonywania robót ziemnych. Skoro opóźnienie wykonywania robót ziemnych wynikało z okoliczności, za które pozwani nie ponosili odpowiedzialności, to opóźnienie wykonania robót fundamentowych wynikające z powyższego również nie obciążało pozwanych.

Następnym zastrzeżeniem powoda, co do terminowości wykonywania prac przez pozwanych było wykonanie ścian i filarów. Z ustalonego stanu faktycznego w sprawie wynika, że prace związane z wykonaniem ścian i filarów rozpoczęto 22 lipca 2016 roku, a wg zapisów harmonogramu rozpoczęcie tych prac miało nastąpić od czwartego tygodnia czerwca. Zatem opóźnienie w rozpoczęciu powyższych prac wynosiło cztery tygodnie. Uchybienie terminu rozpoczęcia prac w zakresie dwóch tygodni wiązało się z opóźnieniem w wykonaniu robót ziemnych. Dodatkowo, co wynika zarówno z opinii biegłego sądowego, jak również zeznań świadków, wcześniej, przed rozpoczęciem tych prac miało miejsce zalanie wykopu wodą opadową na skutek ponadnormatywnego deszczu, które to zalanie utrudniło prowadzenie robót.

Zakończenie budowy ścianki szczelnej miało nastąpić w trzecim tygodniu czerwca, a w praktyce odbyło się 11 lipca 2016 roku. Uchybienie terminu budowy ścianki szczelnej było skutkiem konieczności wprowadzenia zmian w projekcie z uwagi na zmianę przebiegu sieci na działce, co nie może być uznane za okoliczność, za którą odpowiedzialność ponoszą pozwani.

Dodatkowo, na opóźnienie w wykonaniu prac związanych z wykonaniem ścian i filarów wpływ miały roboty związane z wykonywaniem elementów żelbetowych poniżej poziomu otaczającego terenu. Nie można pominąć również braku konsensusu powoda z pozwanymi, co do wyboru podwykonawców przez pozwanych, którzy mieli wykonać prace żelbetowe, a na których nie wyraził zgody powód. Przyczyną braku wyrażenia zgody przez powoda była wysokość wynagrodzenia podwykonawców pozwanych, która przewyższała wysokość wynagrodzenia, na jakie pozwani umówili się z powodem. Dopiero po upływie około miesiąca powód zaakceptował podwykonawców wybranych przez pozwanych. Zatem nie można uznać, że za opóźnienia w robotach betoniarskich winę ponosili wyłącznie pozwani.

W konsekwencji przesunięć terminów wykonywania poszczególnych części etapów robót budowlanych na placu budowy pozwani zwracali się do powoda o zaakceptowanie uaktualnionego harmonogramu rzeczowo – finansowego, uwzględniającego rzeczywiste terminy realizacji prac, późniejsze niż te, które zawierał pierwotnie złożony harmonogram. Powód nie wyraził zgody na zatwierdzenie powyższego harmonogramu, ponieważ zaproponowane zmiany terminów uniemożliwiały ukończenie przedmiotu umowy w początkowo umówionym terminie. Opóźnienie w wykonywaniu robót budowlanych na budowie budynku mieszkalnego wielorodzinnego na działce przy ul. (...) w G. wyniosło około 37 dni. Okolicznościami wpływającymi na opóźnienie w wykonaniu prac była w szczególności konieczność wprowadzenia zmian do zatwierdzonej dokumentacji projektowej wskutek wystąpienia gruntu odmiennego od przyjętego przez projektanta konstrukcji, a także opóźnienie w wykonaniu ścianki szczelnej.

Powód podnosił, że zaproponowane przez pozwanych zmiany harmonogramu uniemożliwiały ukończenie przedmiotu umowy w terminie, niemniej Sąd uznał, przyjmując w pełni ustalenia dokonane przez biegłego sądowego w opinii za własne, że terminowe wykonanie umowy nie było możliwe nigdy, poczynając od dnia jej podpisania. Minimalna ilość dni przewidywanych na wykonanie umowy wynosi 258 dni, zaś strony w umowie określiły 222 dni licząc od 22 kwietnia 2016 roku, tj. od dnia podpisania umowy do 30 listopada 2016 roku, tj. do dnia wykonania przedmiotu zamówienia. Zatem minimalny czas potrzebny na wykonanie przedmiotu niniejszej umowy ustalony przez strony był mniejszy, niż czas wymagany na jej wykonanie. Oznacza to, że terminowe wykonanie przedmiotu umowy nie było również możliwe w dniu odstąpienia powoda od umowy, tj. 3 i 19 sierpnia 2016 roku, niezależnie od tego, czy istniało opóźnienie w prowadzeniu robót, czy też nie.

W związku z brakiem współpracy powoda z pozwanymi w wykonywaniu prac pozwani w dniu 3 sierpnia 2016 roku złożyli oświadczenie o odstąpieniu od umowy z przyczyn leżących po stronie powoda. W odpowiedzi na powyższe powód również złożył pozwanym oświadczenie o odstąpieniu od umowy pismem z dnia 3 sierpnia 2016 roku, a następnie pismem z dnia 19 sierpnia 2016 roku.

Oświadczenia o odstąpieniu od umowy obu stron zostały złożone przed upływem terminu zakończenia umowy.

W umowie brak było unormowania dotyczącego możliwości odstąpienia od umowy przez pozwanych, jako podwykonawców.

Strony umówiły się, że powód, jako zamawiający – generalny wykonawca mógł odstąpić od umowy w trybie natychmiastowym, po wyznaczeniu pozwanym 7 dniowego terminu, jeśli wykonawca opóźniał się z wykonaniem przedmiotu umowy. Pomijając ocenę zasadności złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy pozwanych, rozważając zasadność złożonego oświadczenia powoda, wskazać należy, że wobec tego, że opóźnienie w wykonaniu robót budowlanych nie wynikało z okoliczności, za które odpowiedzialność ponoszą pozwani powód w sposób nieuzasadniony w swoim oświadczeniu o odstąpieniu od umowy podał, że nastąpiło ono z przyczyn leżących po stronie pozwanych i z tego tytułu rozpoczął naliczenie im kar umownych.

Zatem na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie sposób uznać, że nieterminowe wykonanie przedmiotu umowy nastąpiło z okoliczności, za które pozwani ponoszą odpowiedzialność.

W związku z powyższym należy przyjąć, że naliczenie przez powoda pozwanym kary umownej z tytułu odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanych było niezasadne. Z poczynionych przez sąd ustaleń faktycznych wynika, bowiem, iż pozwani nie ponoszą odpowiedzialności za występujące na budowie opóźnienie w wykonywaniu robót budowlanych. Jak wynika z poczynionych przez sąd ustaleń opóźnienie to było, bowiem albo spowodowane okolicznościami obiektywnymi ( warunki gruntowe, opady) labo też takimi, za które odpowiedzialność ponowi powód, jako zamawiający ( brak właściwego współdziałania z pozwanymi zakresie wyboru podwykonawców, nie zapewnienie właściwego nadzoru projektanta itp.;)

Co więcej, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ( opinii biegłego) wynika, że niezależnie od tego, czy opóźnienie w wykonaniu prac przez pozwanych miało miejsce czy też nie, nierealne było zachowanie wyznaczonego w umowie terminu wykonania robót budowlanych.

Mając na uwadze powyższe rozważania, powództwo podlegało oddaleniu.

Sąd orzekł o kosztach w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Powództwo zostało oddalone w całości, a zatem za stronę przegrywającą uznać należy powoda. Tym samym jest on zobowiązany do zwrotu stronie pozwanej kosztów postępowania w kwocie 10.017,00 zł, tytułem kosztów zastępstwa procesowego w sprawie. Stawka przyznana tytułem wynagrodzenia w wysokości 10.800,00 zł została ustalona w oparciu o § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804) w sprawie opłat za czynności radców prawnych i została powiększona o wysokość opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.

Na podstawie art. 113 u.k.s.c w związku z art. 98 k.p.c. Sąd nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwotę 6.354,42 zł tytułem poniesionych przez Skarb Państwa, a nie uiszczonych wydatków, w postaci kosztów opinii biegłego (postanowienie k.789) oraz kosztów podróży świadków (postanowienia k.331, 332, 333, 371, 394, 432, 447).

Z/ odpis uzasadnienia doręczyć pełnomocnikom stron.