Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 marca 2016 roku Sąd Rejonowy w Kaliszu zasądził od pozwanej E. T. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 52,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 28 maja 2015 roku do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach postępowania. (wyrok, k. 116)

Powyższe rozstrzygnięcie w części oddalającej powództwo oraz zasądzającej koszty postępowania zaskarżył apelacją powód, zarzucając mu naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadą doświadczenia życiowego przyjęcie, że strony przy obrotach przekraczających 1.000.000 zł w 2012 r. oraz 400.000 zł w 2013 r. ustnie ustalały terminy zapłaty za świadczone przez powódkę na rzecz pozwanej usługi oraz, ze świadek B. D. pamiętała kiedy zostały ustalone terminy płatności za poszczególne faktury;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadą doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania przyjęcie, że 30-dniowe terminy zapłaty narzucał stronom program księgowy oraz, że terminy zapłaty wskazane w fakturach nie były wiążące dla stron;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadą doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania przyjęcie, że niewystawienie przez powódkę pozwanej not odsetkowych za opóźnienie w płatności na koniec 2012 r. i 2013 r. przemawia za przyznaniem wiarygodności twierdzeniom świadka B. D. i twierdzeniom pozwanej, że termin zapłaty był każdorazowo ustalany ustnie i był przez pozwaną dochowany;

- art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez niewykazanie, że świadek B. D. pełniła obowiązki członka zarządu powódki od lipca 2012 r. do października 2013 r.;

- art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 3 pkt. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 12 czerwca 2003 r. (Dz.U. nr 139, poz. 1323) oraz art. 2 pkt 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8 marca 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 403) przez niezastosowanie tych przepisów do roszczenia powódki;

- art. 5 w zw. z art. 9 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 12 czerwca 2003 r. (Dz.U. nr 139, poz. 1323) przez niezastosowanie tych przepisów do roszczenia powódki;

- art. 5 w zw. z art. 13 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8 marca 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 403) przez niezastosowanie tych przepisów do roszczenia powódki;

- art. 481 § 1 k.c. przez jego błędną wykładnię polegająca na uznaniu, że niewystawienie przez powódkę pozwanej not odsetkowych za opóźnienie w płatności ma wpływ na powstanie roszczenia o odsetki za opóźnienie.

Na tej podstawie skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części przez zasądzenie od pozwanej E. T. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. kwoty 20.629,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 28 maja 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasadzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

(apelacja k. 144-149).

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zwrot kosztów postępowania apelacyjnego (odpowiedź na apelację k. 160).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Zasadnicza cześć zarzutów apelującej sprowadzała się do zakwestionowania ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego w zakresie wzajemnych ustnych ustaleń stron, poczynionych jeszcze z poprzednim członkiem Zarządu powodowej spółki (...) co do terminów zapłaty poszczególnych faktur, innych aniżeli określonych w tychże fakturach.

Sąd Okręgowy, po przeprowadzonej analizie powyższych zarzutów oraz uzasadnienia i materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji uznał, że ustalenia faktyczne w kwestionowanym zakresie zostały poczynione przez tenże Sąd prawidłowo. Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny.

W myśl art. 233 § 1 k.p.c., którego naruszenie skarżąca kilkukrotne zarzuca Sądowi I instancji, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przy ocenie materiału dowodowego sądowi przysługuje zatem swoboda zastrzeżona treścią powołanego wyżej przepisu. Stosując zasadę swobodnej oceny dowodów według własnego przekonania, sąd obowiązany jest przestrzegać zasad logicznego rozumowania, a więc może z zebranego materiału dowodowego wyciągnąć wnioski tylko logicznie uzasadnione. Sąd może dać wiarę tym lub innym świadkom, czyli swobodnie oceniać ich zeznania, nie może jednak na tle tych zeznań budować wniosków, które z nich nie wynikają. Przy ocenie dowodów, tj. ich wiarygodności i mocy, istotną rolę odgrywają zasady doświadczenia życiowego. Tylko w razie pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego, może mieć miejsce skuteczne kwestionowanie tej swobody oceny dowodów. Kwestionowanie zaś dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, zadowalających dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego.

Kwestia skutecznego zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów jest już ugruntowana w orzecznictwie sądów powszechnych. Z wyroków sądów apelacyjnych można wysnuć ogólną zasadę, że dla skutecznego zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. niezbędne jest wykazanie ponad wszelką wątpliwość, że sąd oceniając materiał dowodowy uchybił zasadom logicznego myślenia, lub doświadczenia życiowego. Dla przykładu można wskazać Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 grudnia 2013 r. sygn. akt I ACa 868/13, Legalis nr 761139, w którym Sąd uznał, że: „Samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżących odpowiada rzeczywistości, nie jest więc wystarczające. Konieczne jest bowiem wykazanie, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, gdyż tylko takie uchybienie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 grudnia 2013 r. sygn. akt I ACa 599/13, LEX nr 1416188. W przedmiotowej sprawie strona skarżąca (powód) nie wykazała tego typu uchybień.

Tego rodzaju uchybień nie sposób się dopatrzyć w stanowisku Sądu I instancji, zaś skarżąca w żaden sposób nie wykazała, że ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego została dokonana z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c.

Dysponując materiałem dowodowym w postaci zeznań świadka B. D., Sąd I instancji po wnikliwej analizie tychże zeznań, doszedł do słusznego przekonania, że pełniąc funkcję członka Zarządu powodowej spółki w latach 2004 – 2013 świadek uzgadniała ustnie z pozwaną terminy zapłaty poszczególnych faktur. Nie sposób przy tym uznać – jak chce powódka-, że porozumienia takie są sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego, skoro pozwana zawsze regulowała swoje zobowiązania i była – ze względu na znaczną ich wysokość - głównym kontrahentem powódki. Nie jest zatem niczym niezwykłym, że powódka chcąc utrzymać dobre relacje biznesowe z pozwaną, czyniła jej tego rodzaju ustępstwa. W ramach współpracy ukształtowała się zatem praktyka akceptowana przez obie strony, polegająca na przedłużaniu określonego w fakturach terminu zapłaty. To, jak i nie wystawianie not odsetkowych faktycznie wskazuje, że ustalenia takie faktycznie mogły mieć miejsce. Brak było zatem podstaw do przyjęcia, iż niedokonanie zapłaty za faktury w terminie tam oznaczonym stanowił nienależyte wykonywanie zobowiązania przez pozwaną. Nadto, wbrew zarzutowi apelacji, Sąd Rejonowy nie przyjął wcale iż świadek pamiętała kiedy zostały ustalone terminy płatności za poszczególne faktury. Z zeznań tych bowiem wynika tylko i wyłącznie, że świadek pamiętała, że terminy te były zmieniane na korzyść pozwanej, która dokonywała wszystkich wpłat w tak określonych terminach.

Uzgodnienia te Sąd Okręgowy ocenił w kontekście regulacji ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 12 czerwca 2003 r. (Dz.U. nr 139, poz. 1323) oraz ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8 marca 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 403), których naruszenie zarzucała Sądowi I instancji skarżąca. Faktem jest, że Sąd Rejonowy nie dokonał oceny roszczenia powoda z tego punktu widzenia, jednakże stwierdzić należy, iż stało się tak gdyż strona powodowa na wcześniejszym etapie postępowania nie odwoływała się do tych przepisów. Pominięcie oceny roszczenia powoda w świetle tych przepisów nie stanowi jednak uchybienia, które samo w sobie dyskwalifikowałoby zaskarżone orzeczenie gdyż sąd odwoławczy, będący wszakże również sądem meriti, oceny takiej może dokonać samodzielnie. Dopiero stwierdzenie, że wskazane przepisy w istocie zostały naruszone, prowadzić może do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Według twierdzeń apelacji, na podstawie przepisów ww. ustaw, powódka może domagać się zapłaty odsetek ustawowych za okres od 31 dnia po spełnieniu swego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury – do dnia zapłaty, mimo przeciwnych uzgodnień stron. Postanowienia bowiem umowy wyłączające lub ograniczające możliwość dochodzenia przez wierzyciela odsetek zgodnie z ww. ustawą są bezwzględnie nieważne.

W istocie z art. 13 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403) wynika, że postanowienia umowy wyłączające lub ograniczające uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika, o których mowa w art. 5, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 i 3, art. 8 ust. 1 i 4, art. 10, art. 11 i art. 12, są nieważne, a zamiast nich stosuje się przepisy ustawy. Stosownie zaś do art. 5 ww. ustawy z dnia 8 marca 2013 r., jeżeli strony transakcji handlowej, z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 2-4 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2015 r. poz. 618, z późn. zm.5), przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Podobnie powyższą kwestię regulowały art. 5 oraz art. 9 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. Nr 139, poz. 1323).

W okolicznościach niniejszej sprawy powyższe uprawnienie wierzyciela do dochodzenia odsetek nie znajduje zastosowania, bowiem brak jest w sprawie dowodu na doręczenie pozwanej przedmiotowych faktur. Ani z zeznań świadków B. D. czy A. Ż. ani ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, m.in. faktur VAT nie wynika ich doręczenie dłużnikowi. Przedmiotowe faktury nie zawierają bowiem imienia, nazwiska ani podpisu osoby uprawnionej do ich odbioru w miejscu do tego przeznaczonym (lewy dolny róg dokumentu). Nie zostały przedstawione również inne dowody na ich doręczenie, np. dowody wysłania faktur w jakikolwiek sposób. Skoro tak, to nie można przyjąć ani, że pozwana zaakceptowała termin zapłaty określony w tychże fakturach, ani też ustalić dat od których powód mógłby żądać wskazanych odsetek. Doręczenie zaś dłużnikowi faktury lub rachunku jest jedną z przesłanek możliwości dochodzenia od dłużnika odsetek zgodnie z art. 5 wzmiankowanych ustaw.

Skoro zatem powódka nie udowodniła doręczenia faktur dłużnikowi, nie może powoływać się na regulację art. 5 ww. ustawy i żądać odsetek ustawowych od wskazanego tam dnia. Podkreślić należy, iż w procesie cywilnym ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania i to one są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Innymi słowy ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo (żąda czegoś od innej osoby) obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś kto odmawia uczynienia zadość żądaniu (czyli neguje uprawnienie żądającego) obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. W myśl ogólnych zasad procesowych, to na powódce spoczywał zatem ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jej roszczenie. Na marginesie dodać można tylko, że te same właśnie okoliczności stały się przyczyną pominięcia przez Sąd I instancji oceny roszczenia powoda w świetle powołanych w apelacji przepisów. Skoro bowiem sąd orzeka na podstawie zgromadzonego (i przedstawionego mu przez strony materiału dowodowego) to w braku wykazania przesłanek koniecznych dla zastosowania konkretnego przepisu prawa za zbędne można uznać w ogóle omawianie przepisu, który w sprawie nie znajduje zastosowania (o ile oczywiście strona bezzasadnie nie powoła się na taki przepis).

Mając na uwadze wszystko powyższe i nie dopatrując się w sprawie naruszeń przepisów, które należałoby uwzględnić z urzędu, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację strony powodowej jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty poniesione przez pozwaną w tym postępowaniu złożyła się kwota 2.400 zł wynagrodzenia jej pełnomocnika w osobie adwokata, którego wysokość ustalono na podstawie § 2 ust. 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 i § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800), znajdującego zastosowanie w sprawie ze względu na datę wniesienia apelacji.

SSO Ryszard Badio SSO Iwona Godlewska SSO Bartosz Kaźmierak