Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 lipca 2024 roku w sprawie z powództwa (...) spółki akcyjnej w W. przeciwko J. P. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w punkcie 1. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 45.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dni 16 września 2022 roku do dnia zapłaty, w punkcie 2. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.304 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem kosztów procesu; sygn. akt XIII GC 63/24.

(wyrok k. 172, uzasadnienie k. 173-174)

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w całości.

Wskazanemu orzeczeniu pozwana zarzuciła:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieuzasadnionym przyjęciu, że w realiach niniejszego stanu faktycznego nie zachodzą przesłanki dostatecznie uzasadniające rozłożenie zasądzonego od pozwanej na rzecz powoda świadczenia na raty;

2)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

a.  art. 320 k.p.c. polegające na jego nieuzasadnionym niezastosowaniu w sytuacji, gdy sytuacja materialna pozwanej jawi się jako wysoce trudna, jednakże pozwana wykazywała i nadal wykazuje wolę spłaty należności, a ponadto poczyniła ku temu pierwsze kroki regulując w dniu 11 sierpnia 2024 roku część zobowiązania w kwocie 20.000 zł oraz w dniu 24 sierpnia 2024 roku – 10.000 zł, co pozwala przyjąć, że mimo trudnej sytuacji materialnej będzie w stanie uregulować zobowiązanie rozłożone na raty, jednocześnie unikając dodatkowego obciążenia kosztami egzekucyjnymi;

b.  art. 327 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez niewskazanie podstawy prawnej, na której oparł się sąd w procesie wyrokowania, co czyni niemożliwym ustalenie prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia pod kątem prawnym;

c.  art. 98 § 1 k.p.c. poprzez nieuzasadnione obciążenie pozwanej kosztami postępowania;

d.  art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej sprawę, to jest pozwanej, uzasadniała zastosowanie przez sąd zasady słuszności i obciążenie jej tylko częściowo kosztami, a nawet odstąpienie całkowicie od obciążania jej kosztami procesu.

Podnosząc powyższe zarzuty pozwana wniosła o:

- zmianę wyroku przez umorzenie postępowania w zakresie żądania 30.000 zł z uwagi na zapłatę w dniu 11 sierpnia 2024 roku i 24 sierpnia 2024 roku wyżej wymienionej sumy, ewentualnie oddalenie powództwa w tym zakresie i rozłożenie pozostałej kwoty zasądzonego świadczenia na raty w myśl artykułu 320 k.p.c., tj. co do kwoty 15.000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 5.304 zł zasądzonej tytułem zwrotu kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji;

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z potwierdzeń przelewów bankowych z dnia 11 i 24 sierpnia 2024 roku celem wykazania faktu regulowania części zadłużenia (30.000 zł), woli uregulowania zadłużenia ze strony pozwanej;

- zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania.

- rozpoznanie apelacji na rozprawie.

(apelacja k. 183-187)

Na wniosek pozwanej w związku z wniesioną przez apelacją, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 12 listopada 2024 roku zwolnił pozwaną od kosztów sądowych w całości.

(postanowienie k. 207)

W odpowiedzi na apelację pozwanej powód wniósł o:

1.  oddalenie apelacji w całości jako oczywiście bezzasadnej;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3.  rozpoznanie apelacji na rozprawie.

(odpowiedź powoda na apelację pozwanej k. 216-219)

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 22 maja 2025 roku pełnomocnik powoda złożył oświadczenie, iż w wyniku weryfikacji stanu spłat należności przez pozwaną cofa powództwo o zapłatę kwoty 45.000 zł tytułem należności głównej ze zrzeczeniem się roszczenia i podtrzymał żądanie zapłaty odsetek ograniczając je w zakresie wpłaconych kwot: 20.000 zł do dnia 12 sierpnia 2024 roku, 10.000 zł do dnia 26 sierpnia 2024 roku oraz 15.000 zł do dnia 12 listopada 2024 roku. Pełnomocnik powoda oświadczył jednocześnie, że przyczyną tak późnego cofnięcia powództwa jest to, że pozwana dokonywała wpłat na rzecz powoda, który z opóźnieniem informował swojego pełnomocnika.

(protokół rozprawy apelacyjnej k. 235-235v., płyta DVD z nagraniem rozprawy k. 236)

Sąd Okręgowy, Sąd Gospodarczy zważył, co następuje:

apelacja powoda okazała się zasadna i skutkowała koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku zgodnie z wnioskiem reformacyjnym apelacji.

W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnienie zaskarżonego wyroku, wbrew zarzutowi zawartemu w punkcie 2)b. apelacji, poddaje się kontroli drugoinstancyjnej. Sąd Rejonowy, może w sposób ogólny, jednak wskazał podstawę prawną wyroku odwołując się do regulacji załączonej przez powoda umowy subwencji, regulaminów i decyzji przytoczonych w części ustaleń faktycznych. Jasne stanowisko pozwanej w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, w którym w żaden sposób nie kwestionowała dochodzonej przez powoda należności wynikającej z postanowień przedstawionych dokumentów tak co do zasady, jak i wysokości, spowodowało, że Sąd Rejonowy zasadnie bazując na zapisach wskazanych dokumentów stanowiących podstawę żądanie pozwu uznał powództwo w części głównej za wykazane. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżone orzeczenie poddaje się kontroli apelacyjnej.

Sąd odwoławczy znalazł jednak podstawy do wzruszenia z urzędu zaskarżonego orzeczenia w części dotyczącej zasądzonych odsetek. Sąd II instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Oznacza to, że sąd II instancji bez względu na stanowisko stron oraz zakres zarzutów, powinien zastosować właściwe przepisy prawa materialnego, a więc także usunąć ewentualne błędy prawne sądu pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały one wytknięte w apelacji (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 maja 2007 roku, I CSK 91/07, LEX nr 286761, w wyroku z dnia 9 kwietnia 2008 roku, II PK 280/07, LEX nr 469169). Stosowanie prawa materialnego przez sąd II instancji w ogóle nie może być wiązane z zakresem zarzutów apelacyjnych. Kontrola Sądu II instancji odbywa się jednak w granicach zaskarżenia.

W związku z powyższym Sąd odwoławczy uwzględnił przyznaną przez powoda na rozprawie apelacyjnej okoliczność dokonanej częściami spłaty przez pozwaną kwoty 45.000 zł tytułem należności głównej i procesową decyzję powoda, co do cofnięcia w tym zakresie roszczenie ze zrzeczeniem się roszczenia oraz podtrzymania powództwa w zakresie odsetek, zgodnie z art. 481 § 1 k.c., tj. co do okresu, w którym pozwana jako dłużnik opóźniła się ze spełnieniem świadczenia, tj. w zakresie wpłaty kwoty 20.000 zł do dnia 12 sierpnia 2024 roku, w zakresie kwoty 10.000 zł do dnia 26 sierpnia 2024 roku i w zakresie kwoty 15.000 zł do dnia 12 listopada 2024 roku.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił więc w punkcie 1. wyrok Sądu Rejonowego co do należnych ustawowych odsetek zgodnie z żądaniem powoda i orzekł o nich w sposób opisany w punkcie I.1.a), I.1b), I.1.c) wyroku oraz na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w zakresie wpłaconej przez pozwaną kwoty 45.000 zł.

Wobec uwzględnienia przyznanej przez powoda okoliczności spłaty przez pozwaną całości należności głównej objętej pozwem, Sąd II instancji uznał za bezprzedmiotowe zarzuty zawarte w punkcie 1) i 2)a. apelacji odnoszące się do żądania przez pozwaną rozłożenia tej należności na raty.

Rozpoznając natomiast zarzuty apelacji odnoszące się do nieuzasadnionego obciążenia pozwanej kosztami procesu (zarzut 2)c, 2)d. apelacji) Sąd II instancji uznał ich zasadność jednak z innych powodów w nich w nich wskazane. Orzeczenie o kosztach stanowi bowiem wyraz całkowitej i pełnej oceny stanu faktycznego i stanu procesowego.

Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, że obciążenie strony zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, całością lub nawet tylko częścią kosztów procesu może w okolicznościach konkretnej sprawy pozostawać trudne do pogodzenia
z poczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Z tego względu ustawodawca przewidział - w art. 101, 103, 110 k.p.c. (zasada zawinienia), art. 102 k.p.c. (zasada słuszności) oraz art. 100 k.p.c. i 104 k.p.c. (zasada kompensaty kosztów) - specjalne unormowania pozwalające nie obciążać strony przegrywającej obowiązkiem zwrócenia przeciwnikowi całości lub części kosztów.

W szczególności, stosownie do treści art. 103 k.p.c., niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. Dotyczy to zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji. Dla zastosowania zasady zawinienia wynikającej z tego przepisu konieczne jest istnienie winy kwalifikowanej - niesumienności lub oczywiście niewłaściwego postępowania w toku procesu, którą Sąd Okręgowy dostrzegł w zachowaniu i decyzjach procesowych podejmowanych przez stronę powodową w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu II instancji postawa strony powodowej w procesie przed Sądem I instancji była nakierowana na to, aby wygenerować po stronie pozwanej jak najwięcej odsetek w rozpoznawanej sprawie. Założyć bowiem należy, że taką motywacją kierował się powód odmawiając przystąpienia do mediacji. Jak bowiem inaczej ocenić argumentację powoda przeprowadzoną w oderwaniu od okoliczności tego postępowania, w której przyjął on założenie o braku realnej woli polubownego rozwiązania sporu przez pozwaną (pismo k. 96). Tymczasem twierdzenie to jako niepoparte żadnymi dowodami należało uznać za gołosłowne. Całe bowiem zachowanie pozwanej w toku procesu - przed sądem pierwszej i drugiej instancji - wskazywało na potrzebę zakończenia sporu polubownie, bez generowania dodatkowych kosztów. Po wdaniu się w spór co do istoty sprawy, pozwana wniosła o skierowanie stron do mediacji (sprzeciw k. 74-75). Pozwana zatem nie uchylała się od mediacji ugodowych w tej sprawie. Wnosiła o skierowanie do mediacji, mając na względzie „ charakter postępowania i znaczną wysokość przedmiotu sporu, co pozwoli na podjęcie czynności koncyliacyjnych, pozwoli na możliwie ugodowe rozwiązania konfliktu między stronami”. Pozwana od początku podnosiła, że ma problemy z zapłatą należności w całości na raz, wskazując na możliwość rozłożenia świadczenia na raty (pismo k. 112-114), które ostatecznie w tym systemie, jeszcze przed zakończenie postępowania sadowego w sprawie, spłaciła. Na postawę pozwanej prawidłowo również zareagował Sąd I instancji, który skierował strony do mediacji i wyznaczył doświadczonego mediatora.

Tym samym, w ocenie Sądu Okręgowego, uzasadnione jest założenie, że strona powodowa, przy projektowanym przez pozwaną scenariuszu powodzenia mediacji, niewątpliwie wygenerowałaby mniej kosztów po stronie pozwanej. Nie można bowiem abstrahować od tego, że w realiach polskich procedur, proces to nie tylko możliwość dochodzenia uprawnionych roszczeń przez stronę, lecz także źródło dochodu zarówno dla tej strony, jak i jej pełnomocnika. W tych warunkach dla strony powodowej koszty mediacji, które musiałaby ponieść wspólnie z pozwaną w celu polubownego rozwiązania sporu jawiły się jako zbędne i nieuzasadnione, natomiast koszty procesu i odsetki, jakie powstałyby w toku tego procesu, który mógłby się zakończyć w mediacji co najmniej rok wcześniej, które poniosłaby tylko pozwana - już uzasadnionymi były.

Na taką sytuację procesową ustawodawca przewidział sankcje wynikające z przywołanego wyżej art. 103 k.p.c. Nieuzasadniona albo gołosłowna, albo zupełnie oderwana od realiów sprawy, odmowa strony powodowej poddania się mediacji - mimo iż Sąd już wydał postanowienie o skierowaniu stron do mediacji, wyznaczył mediatora, podjął aktywność w tym zakresie i stworzył stronom szybką możliwość zakończenia tego postępowania - zdaniem Sądu II instancji musi wiązać się z przewidzianymi w tym przepisie sankcjami procesowymi.

Sąd odwoławczy mając na względzie wyżej opisane zachowanie strony powodowej miarkował te sankcje i wprawdzie nie postanowił obciążyć strony powodowej kosztami postępowania przed sądem pierwszej instancji, ale też nie przyznał mu kosztów za wygraną w sprawie. Innymi słowy, Sąd Okręgowy po prostu nie obciążył strony pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania przez Sądem I instancji związanymi z tym, że strona powodowa z gołosłownym i niezgodnym z rzeczywistością uzasadnieniem do mediacji nie przystąpiła, mimo, że taka realna możliwość została jej stworzona.

W ocenie Sądu odwoławczego ze względu na podniesione wyżej okoliczności, w kontrolowanej sprawie należało odstąpić od podstawowej zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony, tj. odpowiedzialności za wynik sporu, ujętej w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. na rzecz zmiarkowanej sankcji wynikającej z art. 103 k.p.c., o czym orzekł zmieniając postanowienie w przedmiocie kosztów procesu jak w punkcie I.2. wyroku. W pozostałym zaś zakresie apelację pozwanej na podstawie art. 385 k.p.c. w puncie II oddalił.

W ocenie Sądu II instancji, zachowanie strony powodowej w dalszym procesie wywołanym apelacją pozwanej, także było naganne. Tak Sąd Okręgowy ocenił wyjaśnienie strony powodowej, co do przyczyn cofnięcia powództwa w niniejszej sprawie dopiero na rozprawie apelacyjnej. Nawet bowiem jeśli pełnomocnik powoda nie był poinformowany przez swojego klienta o wpłatach z 12 i 26 sierpnia 2024 roku dokonanych przez pozwaną (jak tłumaczył na rozprawie), to jednak dowody tych wpłat były załączone do apelacji, na którą odpowiedź pełnomocnik powoda wniósł do sądu cztery miesiące po tych wpłatach. Działający z minimalnym rozeznaniem pełnomocnik powinien zatem dowody tych wpłat widzieć i adekwatnie na nie zareagować. Tymczasem profesjonalny pełnomocnik procesowy powoda zapoznając się z treścią apelacji pominął istotne okoliczności, o których mowa już na wstępnie tej apelacji, to jest o tym, że doszło do zapłaty 30.000 zł w dwóch prawidłowo opisanych transzach, ze wskazaniem tytułu jaki wynikał z wezwania do zapłaty i oznaczenia wierzytelności pozwanej w dokumentach księgowych powoda. W ocenie Sądu odwoławczego takie zachowanie profesjonalnego pełnomocnika powoda nijak nie daje się usprawiedliwić, jest zdumiewające i bezprecedensowe i jako takie wymaga głębszej oceny.

Faktem bowiem pozostaje, że do maja 2025 roku strona powodowa nie odniosła się do kwestii wpłaty 30.000 zł na poczet kwoty głównej. W międzyczasie zaś, bo 12 listopada 2024 roku doszło do wydania postanowienia o zwolnieniu pozwanej od kosztów sądowych - opłaty od apelacji - nie całej wprawdzie, lecz w jej nieuiszczonej części. Niewątpliwie jednak część ta byłaby w sprawie znacznie niższa, gdyby na skutek wcześniejszego cofnięcia powództwa w zakresie wpłaconej trzy miesiące przed datą wydania postanowienia o zwolnieniu od kosztów sądowych kwoty 30.000 zł, zakres zaskarżenia wyroku byłby ograniczony.

Zdaniem Sądu Okręgowego, gdyby powód zachował się zgodnie z obowiązkiem zarówno materialnym, jak i procesowym w odniesieniu do faktu spłacenia przez pozwaną dochodzonej przez powoda należności głównej, kolejne czynności Sądu odwoławczego byłyby zbędne.

W świetle powyższego zasadnym było aby kosztami postępowania, które powstały po stronie Skarbu Państwa z tytułu opłaty uzupełniającej od apelacji, od której poniesienia strona pozwana została zwolniona postanowieniem z dnia 12 listopada 2024 roku, a które gdyby nie nielojalne zachowanie powoda, nie powstałyby w ogóle – Sąd Okręgowy na zasadzie art. 103 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 u.k.s.c. obciążył powoda, o czym orzekł w punkcie III. wyroku.

Sędzia Piotr Chańko

Z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. powoda przez PI.